Międzynarodowy Dzień Własności Intelektualnej, obchodzony 26 kwietnia, to nie tylko okazja do świętowania innowacyjności, kreatywności i osiągnięć twórców, ale również moment refleksji nad tym, jak skutecznie chronić swoje prawa w erze cyfrowej. Cyberzagrożenia przybierają różne formy, a ich skutki mogą być zarówno finansowe, jak i wizerunkowe.
Światowy Dzień Własności Intelektualnej, ang. World Intellectual Property Day - święto ustanowione przez Światową Organizację Własności Intelektualnej (organizację wyspecjalizowaną ONZ, ang. WIPO), obchodzone corocznie 26 kwietnia, od 2001 roku. Dzień ten ustanowiono w 2000 roku a wybrano go na pamiątkę wejścia w życie konwencji powołującej WIPO w 1970 roku.
Celem tego dnia jest wskazanie, jak patenty, prawa autorskie, znaki towarowe i wzory użytkowe/przemysłowe mają wpływ na codzienne życie, uświadomienie obowiązującego prawa własności intelektualnej i pogłębienie wiedzy na ten temat. Tego dnia w sposób szczególny podkreślamy wkład twórców i wynalazców w rozwój społeczeństw na całym świecie. Z tej okazji np. Centrum Inkubacji i Transferu Technologii zaprasza do udziału w internetowym quizie nt. własności intelektualnej oraz jej komercjalizacji.
W czasach, gdy znaczna część naszej działalności twórczej przenosi się do Internetu, cyberprzestępcy zyskują nowe narzędzia do kradzieży, kopiowania i nielegalnego wykorzystywania cudzej własności intelektualnej. Jak więc bronić się przed cyfrowymi zagrożeniami?

Co to jest własność intelektualna?

Własność intelektualna to prawa przysługujące twórcom za ich oryginalne pomysły i dzieła – mogą to być wynalazki, teksty literackie, grafiki, zdjęcia, muzyka, oprogramowanie, marki czy patenty. Jej ochrona pozwala autorom czerpać korzyści z własnej pracy, ale też stwarza pole do uczciwej konkurencji i rozwoju gospodarki.
W erze cyfrowej twórcy – niezależnie od tego, czy są grafikami, pisarzami, muzykami, programistami czy wynalazcami – stają się coraz częstszym celem cyberprzestępców. Wynika to z faktu, że twórczość publikowana online jest łatwa do skopiowania, przejęcia, a nawet monetyzacji przez osoby trzecie. Cyberzagrożenia przybierają różne formy, a ich skutki mogą być zarówno finansowe, jak i wizerunkowe.

Kradzież treści i plagiat

Jednym z najczęstszych zagrożeń jest nieautoryzowane kopiowanie i wykorzystywanie cudzych dzieł. Treści z blogów, artykułów, zdjęcia, filmy czy muzyka są często przejmowane i publikowane bez podania źródła lub przypisywane innym osobom. Skutki? Utrata rozpoznawalności, spadek zysków, a w przypadku firm – osłabienie pozycji marki.

Ataki typu phishing

Cyberprzestępcy wysyłają fałszywe wiadomości e-mail podszywając się pod serwisy hostingowe, wydawców, sklepy internetowe czy platformy społecznościowe. Celem jest wyłudzenie loginów, haseł lub danych płatniczych. Dla twórcy oznacza to ryzyko utraty dostępu do kont, plików w chmurze, a nawet środków finansowych.
Złośliwe oprogramowanie (malware, ransomware) prowadzi do zainfekowanie komputera twórcy, co może ułatwić kradzież plików, ich zniszczenie lub zablokowanie dostępu do danych (np. poprzez szyfrowanie dysku w zamian za okup). Ransomware może sparaliżować działalność na długie dni, a niekiedy powodować nieodwracalną utratę projektów.

Nielegalna dystrybucja i piractwo cyfrowe

Programy komputerowe są często kopiowane i rozpowszechniane na nielegalnych forach czy stronach torrentowych. Skala tego zjawiska może być ogromna, co przekłada się bezpośrednio na straty finansowe dla autorów.
Z tym zagrożeniem wiąże się kolejne - podszywanie się pod autora (spoofing, fake profiles). W mediach społecznościowych lub serwisach sprzedażowych oszuści potrafią stworzyć fałszywe konta wykorzystujące nazwisko, zdjęcie lub markę twórcy. Pod ich szyldem mogą oferować podróbki, oszukiwać klientów lub niszczyć reputację autora.
Cyberzagrożenia nie tylko powodują skutki finansowe, ale mogą także zniszczyć zaufanie odbiorców, nadszarpnąć reputację marki osobistej lub całkowicie zdemotywować do dalszej twórczości. Dlatego świadomość zagrożeń to pierwszy krok do skutecznej ochrony – zarówno siebie, jak i swojej pracy.

Jak chronić swoją twórczość?

Po pierwsze, rejestruj prawa autorskie i patenty. Jeśli tworzysz coś unikalnego – warto zabezpieczyć to formalnie, np. poprzez rejestrację utworu w odpowiednim urzędzie, zgłoszenie znaku towarowego czy patentu. Stosuj cyfrowe znaki wodne. Rozwiązanie to skądinąd stało sie dość powszechne wśród producentów cześci samochodowych - mowa o opakowaniach.
Monitoruj internet w poszukiwaniu kradzieży treści i zgłaszaj naruszenia. Istnieją narzędzia, które skanują sieć pod kątem użycia Twoich materiałów – np. TinEye (dla obrazów) czy Copyscape (dla tekstów).

Fot. Politechnika Śląska