Termin „kolor” występuje w powszechnym użytku, można go jednak rozumieć na wiele sposobów. Dla chemików są to pigmenty, barwniki i inne substancje. Fizycy natomiast, definiując kolor, mierzą jego właściwości optyczne. Dla kolorysty jest to po prostu wrażenie, jakie odbiera oko, gdy docierają do niego fale elekromagnetyczne z zakresu widzialnego.

Impuls ten zawiera informacje o intensywności światła i częstotliwości fali. Szczególnymi przypadkami są czerń i biel. Kolor biały widzimy, jeżeli fale świetlne docierające do oka będą oddziaływały na wszystkie czopki z taką samą intensywnością, natomiast czerń będzie widoczna wówczas, jeśli żadne komórki nie zostaną podrażnione. Zasady działania kolorymetru czy spektrofotometru zostały oparte właśnie na funkcjonowaniu ludzkiego organizmu.

Podstawowe pojęcia
Przede wszystkim musimy wiedzieć, że inaczej będziemy dobarwiać lakiery solidowe, a inaczej te z efektami optycznymi. Przed rozpoczęciem dobarwiania należy dokładnie poznać system lakierniczy, nad którym pracujemy. Aby robić to prawidłowo, należy również dobrze opisać kolor. Żeby to zrealizować, musimy poznać podstawowe określenia:

• Odcień – opisuje wycinek koła chromatycznego obejmujący kolory czerwony, pomarańczowy, żółty, zielony, niebieski i fioletowy.
• Ton – opisuje, gdzie w tym wycinku koła kolorymetrii znajduje się np. niebieski z odcieniem czerwonym lub niebieski z odcieniem zielonym; poruszamy się po obwodzie koła w prawo lub w lewo.
• Jasność – opisuje miejsce koloru w odniesieniu do białego i czarnego czy jasnego i ciemnego. Jest to miejsce koloru wzdłuż środkowej osi koła kolorów.
• Czystość – opisuje miejsce koloru w stosunku do środka koła chromatycznego, brudny leży blisko środka koła, a czystsze oddalają się od środka ku krawędzi.

Spektrofotometr ułatwi pomiar barw
Dobór koloru musi odbywać się w odpowiednim oświetleniu. Najlepszym wyborem jest naturalne światło dzienne (słońce). Kolory w oświetleniu sztucznym wyglądają inaczej niż w świetle dziennym. Zjawisko to nosi nazwę metamerii. Jest ono spowodowane tworzeniem podstawowych komponentów wchodzących w skład lakieru z innych pigmentów. Odwzorowanie barwy bardzo często jest trudne ze względu na różne efekty oraz zmianę koloru wraz ze zmianą kąta padania światła. Aby ułatwić realizację tego zadania, firmy związane z branżą motoryzacyjną coraz częściej oferują spektrofotometry – urządzenia służące do pomiaru barwy.
Bardzo ważnym elementem spektrofotometrów jest źródło światła – zazwyczaj jest to dioda LED. Wiązka światła ukształtowana przez diodę trafia na próbkę pod odpowiednim kątem, następnie zostaje odbita i skierowana na rząd czujników. Pomiar spektrofotometryczny wykonywany jest w każdym przedziale długości fal z wysoką dokładnością, a wynik przedstawiany w postaci zestawu liczb opisujących widmo światła widzialnego. Na rynku dostępne są spektrofotometry o różnych geometriach pomiarowych. Na powłoce metalicznej światło odbijane jest pod wieloma kątami, ze względu na orientację płatków metalu w warstwie. Przy lakierach efektowych rekomendowane jest zatem użycie spektrofotometrów wielokątowych.
Działanie spektrofotometru przekłada się na otrzymywanie zestawu liczb, który jasno opisuje widmo światła. Bez najmniejszego problemu możemy dokonywać pomiarów barw z przedmiotów codziennego użytku i naszych samochodów, w związku z tym istnieje możliwość naprawy pojazdu szybko i sprawnie. Dane liczbowe prezentowane są w czytelny sposób.

Kolorymetr czy kolorboksy?
Następnym urządzeniem, którego zasada działania opiera się na funkcjonowaniu ludzkiego oka, jest kolorymetr. Wzorując się na nim, w kolorymetrze wbudowano trzy typy czujników. Fotodiody, czyli sensory, reagują na intensywność światła. Przed każdym z nich zamontowano filtry w odpowiednich kolorach: czerwonym, niebieskim i zielonym. Każdy z nich przepuszcza tylko te fale, które są odpowiednie dla danej barwy. To z kolei przekłada się na impuls elektryczny, odpowiadający za ilość światła padającego na poszczególne czujniki. W rezultacie urządzenie przetwarza dostarczony impuls do postaci cyfrowej. Zasada działania kolorymetru jest relatywnie prosta, co przekłada się na jego stosunkowo niską cenę. Warto dodać, że najczęściej potrafi on mierzyć jedynie światło emitowane. Dlatego tego typu urządzenia nie są wykorzystywane w motoryzacji.
Wracając do podstaw kolorystycznych, warto mieć wybór i nie opierać się wyłącznie na urządzeniach mechanicznych, ale również na własnym oku. Wciąż istnieje rzesza odbiorców, którzy cenią tradycyjne rozwiązania, chcą fizycznie dotknąć fiszkę. Do tego właśnie służy kolorbox wymalowany w odpowiedniej technologii. Generalnie na rynku lakierów samochodowych funkcjonują dwa rodzaje kolorboksów, które determinują ułożenie kolorów: wg marki pojazdu oraz wg systemu chromatycznego (tj. ułożenie wg kolorów np. ColorTool marki Profix). Natomiast dla bardziej zaawansowanego użytkownika lepszym rozwiązaniem jest dokumentacja w układzie chromatycznym. System taki przy bliższym poznaniu okazuje się wszechstronnym rozwiązaniem. Klient ma bardzo łatwy dostęp do wybranej grupy kolorów i z racji tego znalezienie odpowiedniego koloru zajmuje kilkadziesiąt sekund. Ma to szczególne znaczenie, kiedy nie znamy kodu koloru lub auto zostało przemalowane. W takich przypadkach nie interesuje nas, jaki to producent czy kod OEM – dopasowanie koloru odbywa się poprzez znalezienie najbliższego koloru wśród istniejących fiszek.
Pomimo zalet dokumentacji kolorystycznej, postęp technologii jest logarytmiczny, ale podczas nauki podstaw kolorystyki i dobarwiania najważniejsze i niezawodne jest oko.

Weronika Drożdż
starszy kolorysta