Układ umożliwiający kierowcy regulację warunków klimatycznych w jego bezpośrednim otoczeniu i w zależności od jego potrzeb jest czymś więcej niż tylko czynnikiem dobrego samopoczucia – zalicza się go do aktywnych systemów bezpieczeństwa pojazdu.

Więcej niż tylko czynnik dobrego samopoczucia
Przy temperaturze 22°C i wilgotności względnej powietrza wynoszącej ok. 50% czujemy się najlepiej, możemy pracować w skupieniu i optymalnie reagować na bodźce. Gdy temperatura otoczenia i wilgotność powietrza zwiększą się, ciało ludzkie zostaje wystawione na ogromne obciążenia. Już przy temperaturze od 27°C wzrasta puls i temperatura ciała – skutkiem jest ograniczona zdolność koncentracji, szybciej następujące zmęczenie, a nawet agresja. Jak dowiodły badania, dalszy wzrost temperatury o kolejne 10°C powoduje wzrost ryzyka wypadku o 20% – ponieważ kierowca w takich warunkach klimatycznych czuje się tak, jak gdyby we krwi miał 0,5 promila alkoholu...

Typy klimatyzacji
Obecnie powszechnie stosowanych jest wiele określeń klimatyzacji, które można podzielić na 3 grupy główne według funkcji i konstrukcji.
- Klimatyzacja manualna – temperaturę, rozdział powietrza i moc dmuchawy nastawia się ręcznie. Sprężarka klimatyzacji jest wówczas włączona lub wyłączona, temperaturą w kabinie kierowcy steruje się poprzez dopływ ciepła grzewczego.
- Klimatyzacja z regulowaną temperaturą – po nastawieniu temperatura jest utrzymywana na stałym poziomie, rozdział powietrza i moc dmuchawy można ustawić ręcznie. Sprężarka klimatyzacji jest odpowiednio taktowana przez sterownik (włączana i wyłączana).
- Klimatyzacja automatyczna – nastawiona temperatura wewnątrz pojazdu jest utrzymywana na stałym poziomie. Jest to możliwe, ponieważ duża liczba czujników przez cały czas mierzy temperaturę, a częściowo również jakość powietrza – zarówno w różnych punktach wewnątrz pojazdu, jak również na zewnątrz – i przekazuje informacje zwrotne do sterownika. Elektronika sterownika reguluje temperaturę, strumień powietrza i moc dmuchawy – optymalnie i w zależności od zapotrzebowania.

Zadania poszczególnych elementów chłodniczych
- Sprężarka (kompresor) – sprężanie i nagrzewanie
Sprężarka, z reguły agregat dodatkowy napędzany przez silnik, zasysa czynnik chłodniczy w fazie gazowej i spręża go. Czynnik chłodniczy nagrzany w taki sposób jest następnie tłoczony dalej do skraplacza.
- Skraplacz – schładzanie i skraplanie
Przez skraplacz, zwykle zamontowany przed chłodnicą czynnika chłodniczego, podczas jazdy przepływa powietrze. W jego wnętrzu wpływający czynnik nagrzany do temperatury maks. 100°C jest szybko schładzany i równocześnie skraplany.
- Zawór rozprężny (dławik) – rozprężanie i dalsze chłodzenie
Ciekły czynnik chłodniczy jest tłoczony dalej w kierunku parownika – w zależności od producenta przez zawór rozprężny bądź stały dławik. Wskutek następującego w nim rozprężania czynnik chłodniczy paruje, zamieniając się w gaz. Ponieważ ciśnienie czynnika chłodniczego przy przechodzeniu do parownika szybko się zmniejsza, czynnik znacznie się schładza.
- Parownik – schładzanie i przemiana
Parownik jest zamontowany w kabinie pasażera przed dmuchawą. Jeśli tam wpływa zimny czynnik chłodniczy, parownik schładza się. W efekcie zmiany stanu z ciekłego na gazowy parownik odbiera ciepło z przepływającego przez niego powietrza, chłodząc w ten sposób kabinę pasażera.
- Chłodnica
- Wymiennik ciepła ogrzewania

Klimatyzacje nie lubią wody
Czynniki chłodnicze posiadają własności higroskopijne, a więc przyciągają wodę. Również wskutek nieszczelności w układzie chłodzenia do obiegu płynu chłodzącego może wniknąć woda. Ponieważ ciecze nie ulegają sprężaniu, mogłyby uszkodzić sprężarkę. Dlatego zasobnik czynnika chłodniczego spełnia również zadanie zbiornika wyrównawczego. Wkład osuszacza odbiera wilgoć z układu poprzez jego adsorpcję. Dodatkowo osuszacz spełnia zadanie filtra.

Czynnik chłodniczy – przemiana stanów
Czynnik chłodzący, cyrkulujący w obiegu chłodzenia poddaje się dwóm znanym zjawiskom: skraplaniu i parowaniu. Podczas sprężania czynnika chłodniczego w stanie gazowym powstaje ciepło, które nagrzewa czynnik do temperatury maksymalnej wynoszącej 100°C. W trakcie dalszego przepływu do skraplacza schłodzonego przez pęd wiatru gaz chłodniczy jest następnie szybko schładzany – przechodząc jednocześnie ze stanu lotnego w stan ciekły. Zawór rozprężny lub zawór dławiący steruje i reguluje ilości czynnika chłodniczego wpływającego do parownika i parującego wskutek występującego tam niższego poziomu ciśnienia. Do przemiany ze stanu ciekłego do stanu gazowego niezbędna jest energia cieplna, która odbierana jest z powietrza przepływającego od dmuchawy przez parownik. Schłodzone w ten sposób powietrze wpływa następnie do kabiny pasażerskiej.

Konserwacja to konieczność
Z uwagi na własności higroskopijne czynnika chłodniczego i normalne zużycie sprężarki klimatyzacja musi być konserwowana w regularnych odstępach czasu. Jest to konieczność, którą można uzasadnić kierowcy pojazdu w logiczny sposób – bo przecież niewykonanie konserwacji może doprowadzić do uszkodzeń następczych układu, a nawet do problemów zdrowotnych.

Dobrze naoliwione
Aby zabezpieczyć elementy klimatyzacji przed korozją, do czynnika chłodniczego znajdującego się w obiegu dodaje się specjalny olej, który smaruje sprężarkę i wiąże cząstki stałe i pozostałości ścierania. Podczas przeglądów klimatyzacji, które muszą być przeprowadzane na podstawie harmonogramu przeglądów, odsysa się czynnik chłodzący i olej. Czynnik chłodzący oczyszcza się, osusza i w razie potrzeby uzupełnia, olej jest oddzielany i w całości wymieniany.

Wskaźnik wycieku
Godne polecenia jest dodanie do czynnika chłodniczego płynnego wskaźnika UV podczas przeglądu klimatyzacji. W razie wycieku nieszczelność można zlokalizować w serwisie za pomocą wyposażenia ze światłem czarnym. Ponieważ w przypadku awarii często nie można ponownie napełnić obiegu, a w konsekwencji nie można również doprowadzić wskaźnika, takie rozwiązanie eliminuje konieczność kosztownej wymiany elementu po elemencie – zaleta, którą można w łatwy sposób objaśnić klientowi.

Na zdrowie!
W wilgotnym, ciemnym otoczeniu parownika mogą szybko i bez przeszkód mnożyć się grzyby, bakterie i mikroorganizmy. Te zarazki przedostają się następnie do wnętrza przez system wentylacji, gdzie mogą wywoływać u pasażerów łzawienie oczu, przeziębienia, alergie oraz poważne choroby. Dlatego w trakcie okresowego przeglądu klimatyzacji należy koniecznie wymieniać filtr powietrza wewnętrznego oraz dezynfekować system wentylacji.