Większość przepisów tzw. tarczy antykryzysowej 2.0, czyli ustawy z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U., poz. 695), obowiązuje od 18 kwietnia 2020 r. Nowelizuje ona ustawę z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem Covid-19, innych chorób zakaźnych i wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U., poz. 374 ze zm.), tj. specustawę, oraz wprowadza poprawki do wielu innych aktów prawnych.

Najważniejsze rozwiązania w sferze zatrudnienia
Rodzaj rozwiązania: Wprowadzenie e-szkoleń wstępnych bhp i wydłużenie ważności szkoleń okresowych (art. 12e specustawy, wprowadzany art. 73 pkt 16 tarczy antykryzysowej 2.0).
Sposób realizacji:

• przeprowadzanie w okresie stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii szkoleń wstępnych bhp i służby w całości za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej;
• e-szkolenia nie obejmą instruktażu stanowiskowego: pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz na takim, na którym występuje narażenie na działanie czynników niebezpiecznych, pracownika przenoszonego na jedno z tych stanowisk, ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką;
• wydłużenie ważności szkoleń okresowych bhp do 60. dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub epidemii, jeśli termin przeprowadzenia nowych przypada w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii albo w ciągu 30 dni od ich odwołania.

Rodzaj rozwiązania: Rozszerzenie uprawnień pracodawców związanych z działaniem infrastruktury krytycznej do „dyżurowania” w godzinach nadliczbowych i odpoczywania w zakładzie pracy (art. 15x specustawy, zmieniany art. 73 pkt 30 tarczy antykryzysowej 2.0).
Sposób realizacji:

• dotychczasowe uprawnienia to: zmiana systemu lub rozkładu czasu pracy pracowników do odwołania zagrożenia epidemicznego/epidemii oraz możliwość polecania pracownikom świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych w zakresie i wymiarze niezbędnym dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa lub stacji;
• nowe uprawnienia to: zobowiązanie pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do jej wykonywania w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (wyłączenie art. 1515 § 2 KP), a także polecenie pracownikowi realizowania prawa do odpoczynku w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.

Rodzaj rozwiązania: Zapewnienie legalności pracy cudzoziemców w Polsce (art. 15z1 specustawy, wprowadzany art. 73 pkt 31 tarczy antykryzysowej 2.0).
Sposób realizacji:

• Pobyt cudzoziemca na tym terytorium będzie legalny od dnia następującego po ostatnim dniu legalnego pobytu w Polsce wynikającego z wiz i dokumentów pobytowych wydanych przez państwo Schengen i pozostające w obszarze Schengen lub ruchu bezwizowego do upływu 30. dnia następującego po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii, jeśli w dniu ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii przebywał w Polsce na podstawie wymienionych wiz lub dokumentów;
• w czasie takiego pobytu cudzoziemcom przysługuje prawo do wykonywania pracy w Polsce, jeżeli posiadają ważne zezwolenie na pracę lub pracę sezonową albo oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy.

Rodzaj rozwiązania: Wydłużenie okresu wypłaty świadczeń postojowych dla samozatrudnionych i osób zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych, tj. agencyjnej, zlecenia, o dzieło lub o świadczenie usług (zmieniony art. 15zr i dodany art. 15zua specustawy na podstawie art. 73 pkt 34-37 tarczy antykryzysowej 2.0).
Sposób realizacji:

• zamiast jednorazowo świadczenie postojowe ma być wypłacane trzykrotnie;
• ponowna wypłata będzie realizowana na podstawie oświadczenia osoby, która otrzymała już raz świadczenie, po wykazaniu, że sytuacja finansowa nie poprawiła się.

Rodzaj rozwiązania: Przenoszenie pracowników samorządowych (art. 15zzz1 specustawy, wprowadzany art. 73 pkt 50 tarczy antykryzysowej 2.0).
Sposób realizacji:

• możliwość przeniesienia w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii pracownika samorządowego, za jego zgodą, do wykonywania innej pracy niż określona w umowie o pracę, zgodnej z jego kwalifikacjami, w jednostce organizacyjnej pomocy społecznej, w tej samej lub innej miejscowości, jeżeli nie narusza to ważnego interesu jednostki, która dotychczas zatrudniała pracownika samorządowego, oraz przemawiają za tym ważne potrzeby po stronie jednostki przejmującej;
• wykonywanie pracy po przeniesieniu nie może trwać dłużej niż do 30 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii;
• podstawą przeniesienia ma być porozumienie jednostek.

Rodzaj rozwiązania: Wliczenie okresu zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy pracowników młodocianych do okresu, za który przysługuje dofinansowanie (art. 15zzzzm specustawy, wprowadzany art. 73 pkt 57 i art. 118 pkt 5 tarczy antykryzysowej 2.0).
Sposób realizacji:

• dotyczy okresu zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy pracowników młodocianych odbywających przygotowanie zawodowe w związku z czasowym ograniczeniem lub czasowym zawieszeniem funkcjonowania jednostek systemu oświaty;
• okres zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy wlicza się od 12 marca 2020 r.

Rodzaj rozwiązania: Zmniejszanie zatrudnienia i pogarszanie warunków zatrudnienia w administracji rządowej (art. 15zzzzzo-art. 15zzzzzx specustawy, wprowadzany art. 73 pkt 57 tarczy antykryzysowej 2.0).
Sposób realizacji:

• ograniczanie kosztów wynagrodzeń osobowych ma dotyczyć osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, urzędach obsługujących członków Rady Ministrów, urzędach obsługujących organy administracji rządowej w województwie, a także w jednostkach podległych i nadzorowanych przez Prezesa Rady Ministrów, ministra kierującego działem administracji rządowej lub wojewodę;
• ma być wprowadzane rozporządzeniem Rady Ministrów w razie powstania stanu zagrożenia dla finansów publicznych państwa z powodu negatywnych skutków gospodarczych Covid-19, w formie obowiązku zmniejszenia zatrudnienia w wymienionych podmiotach lub wprowadzenia, na czas określony, nie dłuższy niż do końca danego roku budżetowego, mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z podstawy nawiązania stosunku pracy;
• zmniejszenie zatrudnienia będzie mogło nastąpić przez: rozwiązanie stosunku pracy (w tym z pracownikiem mającym ustalone prawo do emerytury lub renty), niezawarcie kolejnej umowy o pracę, a także obniżenie wymiaru czasu pracy z jednoczesnym proporcjonalnym zmniejszeniem wynagrodzenia za pracę;
• wybór pracowników objętych zmniejszaniem zatrudnieniem nastąpi zgodnie z wcześniej ustalonymi kryteriami, przy zachowaniu przepisów ochronnych art. 39-41 KP, z tym że będzie możliwe wypowiedzenie stosunku pracy w czasie urlopu udzielonego na co najmniej 3 miesiące, a jeżeli upłynął już okres uprawniający pracodawcę do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia – także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy; wypowiedzenie zmieniające ma być dopuszczalne niezależnie od okresu, na który urlop jest udzielony, lub okresu trwania innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy;
• przy zmniejszaniu zatrudnienia zostaną wyłączone przepisy odrębne dotyczące szczególnej ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy i ustalające szczególne przesłanki lub warunki nawiązywania lub rozwiązywania stosunku pracy, z wyjątkiem: działaczy związkowych, społecznych inspektorów pracy i inspektorów ochrony danych osobowych;
• zmniejszanie zatrudnienia ma wymagać zawiadomienia związków zawodowych, a gdy ich nie ma – przedstawicieli pracowników; art. 38 KO będzie wyłączony;
• osoby tracące pracę mają otrzymać odprawy pieniężne uzależnione od zakładowego stażu pracy;
• mniej korzystne warunki pracy mogą polegać na zawieszeniu prawa do dodatkowych składników wynagrodzeń, nagród, premii i innych świadczeń o takim charakterze lub zawieszeniu uprawnień wynikających z innych przepisów, w tym prawa do dodatkowego urlopu, przy czym w czasie obowiązywania tych ograniczeń nie będą stosowane przepisy stanowiące podstawę przyznawania zawieszonych składników wynagrodzeń, świadczeń lub uprawnień.

W następnym artykule opiszę pozostałe kwestie ważne dla pracodawcy i pracowników w aspekcie panującego koronawirusa.

mgr Robert Gorczyca
prawnik, ekspert prawa pracy
specjalista ds. BHP
inspektor ochrony przeciwpożarowej