Cena usługi naprawy powypadkowej pojazdu jako miernik wartości szkody jest zawsze ustalana z wykorzystaniem katalogów części i materiałów zamiennych oraz zawartych w nich cen, a także z użyciem katalogów norm czasowych napraw.

W systemach informatycznych do kosztorysowania, dostarczanych przez wyspecjalizowane firmy, powszechnie wykorzystywanych do dokumentowania zakresu uszkodzeń pojazdów, rezydentnymi ich elementami są katalogi części zamiennych, materiałów zamiennych oraz norm materiałowych i czasowych. Programy do dokumentowania uszkodzeń i kosztorysowania szkód w pojazdach wchodzą w skład systemów informatycznych do obsługi szkód, udostępnianych użytkownikom w postaci platform internetowych. Na polskim rynku dostępne są systemy zawierające programy do kosztorysowania wartości szkód i cen napraw pojazdów funkcjonujące pod markami: Audatex, Eurotax i DAT. Ich handlowe nazwy pochodzą od nazw firm, które je skonstruowały lub nabyły i nadal rozbudowują oraz udostępniają użytkownikom. Głównymi ich użytkownikami są przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe.

Audatex, Eurotax i DAT – charakterystyka systemów
Audatex to system informatyczny do obsługi i kosztorysowania wartości szkód w pojazdach, dostarczany na polskim rynku przez Audatex Polska sp. z o.o. Firma ta należy aktualnie wraz firmami grupy Solera Holdigs do północnoamerykańskiej grupy kapitałowej Vista Equity Partner. System Audatex funkcjonuje więc w kilkudziesięciu krajach. Jej program do kalkulacji wartości szkód w pojazdach, będący elementem platformy internetowej AudaNet, jest wykorzystywany najczęściej do kosztorysowania cen napraw powypadkowych pojazdów w przedsiębiorstwach naprawczych. Do platformy AudaNet i zawartego w niej programu do kosztorysowania Audatex mają dostęp przede wszystkim specjaliści obsługi i likwidacji szkód w pojazdach wszystkich działających w Polsce przedsiębiorstw ubezpieczeniowych. Specjalistom przedsiębiorstw naprawczych i rzeczoznawczych udostępniane są tylko niektóre jego elementy. Dostęp do elementów modułu do kosztorysowania napraw pojazdów Audatex odbywa się poprzez okno logowania zobrazowane na rysunku 5.
Eurotax to drugi z systemów informatycznych do obsługi i kosztorysowania wartości szkód w pojazdach, dostarczany na polskim rynku przez Autovista Polska sp. z o.o. (poprzednio EurotaxGlass’s Polska). Firma ta należy aktualnie do szwajcarsko-angielskiej grupy kapitałowej Autovista Group. Okno logowania do platformy internetowej i modułu kalkulacyjnego do kosztorysowania wartości szkód w pojazdach EutotaxRepairEstimate (ERE) tej firmy wyglądają jak na rysunku 6.
DAT to najpóźniej implementowany na polski rynek system informatyczny do obsługi i kosztorysowania wartości szkód w pojazdach, dostarczany przez DAT Polska sp. z o.o. należącą do niemieckiej grupy kapitałowej Deutsche Automobil Treuhand Group. Okno logowania do platformy internetowej tej firmy oraz zawartego w niej modułu do kosztorysowania wartości szkód w pojazdach SilverDAT II aktualnie wygląda jak na rysunku 7.
Każdy z opisanych systemów informatycznych poza modułami do kosztorysowania wartości szkód w pojazdach zawiera w sobie moduły graficzne pojazdów i bazy z danymi, w skład których wchodzą katalogi pojazdów i ich wyposażenia, katalogi części zamiennych, katalogi materiałów lakierniczych oraz norm pracochłonności naprawczej mechanicznej, blacharskiej i lakierniczej. Ilość zawartych w każdym z nich danych determinuje ich atrakcyjność dla konkretnej grupy użytkowników. Z tego powodu do sporządzania dokumentacji szkód i kalkulacji bezspornych wartości szkód przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe najczęściej wykorzystują najmniej kompletny system, jakim jest Eurotax. Natomiast przedsiębiorstwa naprawcze do sporządzania kosztorysów najczęściej używają systemu Audatex. Wypada zauważyć, że przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe użytkują wszystkie systemy, ale każdy z nich wykorzystują do odmiennych celów. 

Specjaliści ubezpieczycieli pojazdów kontra specjaliści przedsiębiorstwa naprawczego
Żaden z opisanych systemów nie jest kompletny. Ponieważ głównymi użytkownikami systemów są specjaliści przedsiębiorstw ubezpieczeniowych, to w rzeczywistości właśnie oni decydują o kształcie i kompletności baz danych każdego z nich. Oni także decydują, który z użytkowanych systemów zostanie wykorzystany i w jakim zakresie, i z tego tytułu honorarium za jego wykorzystanie wpłynie na konto zarządzającej systemem firmy.
Specjaliści ubezpieczycieli pojazdów jako główni użytkownicy opisanych systemów oraz równocześnie finalni płatnicy usług napraw powypadkowych pojazdów finansowanych z ubezpieczeń wykorzystują perfekcyjnie możliwości każdego z tych systemów do maksymalnego obniżenia ustalanej z wykorzystaniem zawartych w nim danych wartości szkody. Aby to osiągnąć, stosują różnorakie zabiegi i sposoby. Z kolei specjaliści przedsiębiorstwa naprawczego powinni je znać i starać się je eliminować, aby zaniżanie wypłacanego odszkodowania jako szkody nastąpiło jak najmniejszym kosztem ich przedsiębiorstwa. W przypadku wartości szkody w pojeździe ustalonej ceną naprawy jego uszkodzeń obniżenie kwoty wartości szkody i odszkodowania zawsze odbywa się kosztem pomniejszenia przychodów przedsiębiorstwa naprawczego jako wykonawcy naprawy.
Specjaliści przedsiębiorstw ubezpieczeniowych od wielu lat metodycznie i wielokierunkowo oddziałują na poszkodowanych, przedsiębiorstwa naprawcze, ale także na firmy dostarczające systemy do obsługi szkód. W wyniku tych zabiegów w przeszłości dokonywały się i nadal się dokonują uaktualnienia i modyfikacje każdego z systemów pod potrzeby ubezpieczycieli, nie tylko funkcjonalne, ale także biznesowe. Znaczna liczba działań specjalistów ubezpieczycieli ma na celu maksymalne obniżenie wypłacanych odszkodowań ustalanych dokumentami wykonanych napraw. Są to normalne działania statutowe firm ubezpieczeniowych, będących najczęściej spółkami kapitałowymi, których głównym celem jest nie wypłata odszkodowań w żądanych kwotach, ale osiągnięcie maksymalnego zysku. Bezpośrednie skutki tych działań w szkodach likwidowanych na podstawie dokumentów z wykonanych napraw odczuwają więc głównie przedsiębiorstwa napraw powypadkowych pojazdów. Skutki rynkowe stosowanych zabiegów marketingowych ubezpieczycieli uznać należy za bardzo dla nich efektywne. Firmy dostarczające systemy starają się bowiem spełnić każde oczekiwanie ubezpieczycieli, stale dostosowują merytoryczną zawartość każdego z systemów i zawartych w nich baz danych do oczekiwań ich głównych użytkowników. 
Specjaliści ubezpieczycieli nie zaniedbują także marketingowego wpływu na zachowania posiadaczy uszkodzonych pojazdów i specjalistów przedsiębiorstw napraw powypadkowych pojazdów. Oferując stałe umowy o współpracy, wciąż rozbudowują sieci współpracujących firm naprawczych. Umowy tego typu spowodowały, że w szkodach finansowanych z ubezpieczeń i ustalanych na podstawie dokumentów z napraw powypadkowych pojazdów, ceny pracochłonności są ustalane z wykorzystaniem nieadekwatnych do realiów rynku cen roboczogodzin, a pozostałe składniki usług – wg wielkości spełniających także oczekiwania biznesowe specjalistów ubezpieczycieli. Działania te aktualnie weszły już w fazę ingerencji w zawartość merytoryczną funkcjonujących w systemach modułów i baz danych. Specjaliści ubezpieczycieli są doskonale zorientowani, iż końcowa wartość każdej finansowanej przez nich szkody w pojeździe, ustalana na podstawie dokumentów z wykonanej naprawy, to zawsze cena usługi składająca się z konkretnych, ściśle określonych elementów. Doskonale wiedzą, że obniżenie ceny każdego z nich skutkuje obniżeniem wypłaconego odszkodowania i bezpośrednio wpływa na wynik ekonomiczny ich firmy. Po stronie specjalistów przedsiębiorstw naprawczych nie brakuje tej wiedzy, ale jej wykorzystanie jest ciągle z nieustalonych powodów zaniedbywane. Końcowa cena usługi naprawy powypadkowej to przychód dla firmy naprawczej, ale oczywiście dla zobowiązanego ubezpieczyciela to wartość wypłaconego odszkodowania. Końcowa kwota ceny usługi i wartości szkody składa się z tych samych elementów, tj. cen części i materiałów zamiennych, ale także z sumy cen czynności naprawczych. W każdym kosztorysie sporządzonym w systemie informatycznym do obsługi szkód Audatex Polska, czy to będzie protokół szkody, czy kosztorys ponaprawczy, cena pracochłonności naprawczej, analogicznie jak w pozostałych systemach, jest iloczynem przyjętej ceny jednostkowej roboczogodziny naprawczej, ale głównie sumy zastosowanych do sporządzenia kosztorysu czasów trwania czynności naprawczych ustalonych z norm czasowych zawartych w katalogach systemu, co zobrazowano na rys. 8.
Dzięki umowom o stałej współpracy zawartym z przedsiębiorstwami naprawczymi każdy z ubezpieczycieli osiągnął ustabilizowanie cen roboczogodzin napraw powypadkowych na poziomie utrzymywanym od lat. Aktualnie główni polscy ubezpieczyciele prowadzą działania ukierunkowane na zmiany innych składników szkód ustalanych w eksploatowanych systemach w celu dalszego minimalizowania kwot wypłacanych odszkodowań. Prowadzone są zabiegi sukcesywnego eliminowania z baz danych systemów elementów cen napraw, takich jak ceny niektórych części i materiałów oraz normy pracochłonności. Zabiegi te powodują, że specjaliści przedsiębiorstw naprawczych, wykorzystując systemy skonstruowane pod potrzeby specjalistów przedsiębiorstw ubezpieczeniowych, mają coraz większe problemy z poprawnym skosztorysowaniem ceny wykonanej naprawy powypadkowej. Są niejako przymuszani marketingowo do wykonywania kosztorysów ponaprawczych z wykorzystaniem tylko danych rezydentnych w użytkowanym systemie, w tym niekompletnych katalogów rezydentnych lub katalogów dodatkowo do systemów wprowadzonych. Dotyczy to katalogów części zamiennych, materiałów lakierniczych oraz norm czasowych pracochłonności. Stąd naprawa powypadkowa pojazdu wykonana profesjonalnie w przedsiębiorstwie naprawczym nie może być poprawnie skosztorysowana z wykorzystaniem tylko danych zawartych w użytkowanym systemie Audatex Polska. W systemach DAT i Eurotax jest jeszcze mniej danych, więc zmiana systemu do kosztorysowania w przedsiębiorstwie naprawczym nie wchodzi w rachubę. Natomiast dane zawarte w aktualnie oferowanym systemie Audatex Polska już nie pozwalają specjalistom wielu przedsiębiorstw naprawczych ustalić ceny usługi naprawy na poziomie gwarantującym ekonomicznie uzasadniony zysk. Próby wprowadzenia do systemu korekt w sposób uznaniowy najczęściej kończą się odmową uznania takiej korekty przez specjalistów ubezpieczycieli z uzasadnieniem w stylu: „brak w OT” lub „brak w systemie” oraz pouczeniem, że gdyby stanowisko ubezpieczyciela nie satysfakcjonowało specjalistów wykonawcy naprawy, to przysługuje im droga procesu sądowego z przywołaniem odpowiedniego przepisu kodeksu cywilnego lub ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Niektóre możliwe sposoby rozwiązania tych trudnych i ważnych dla przedsiębiorstw naprawczych problemów zostaną opisane w części trzeciej artykułu.

Andrzej Sadowski
rzeczoznawca ds. blacharstwa i lakiernictwa pojazdowego Ministerstwa Edukacji i Nauki, rzeczoznawca motoryzacyjny Poleksmot, rzeczoznawca ds. usług motoryzacyjnych Państwowej Inspekcji Handlowej, ekspert ds. ubezpieczeń i odszkodowań

Piśmiennictwo
1. Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 wraz ze zmianami).
2. Ustawa z 22 maja 2003 r. o obowiązkowych ubezpieczeniach Odpowiedzialności Cywilnej posiadaczy pojazdów, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 392 wraz ze zmianami).
3. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r., nr 50, poz. 331 wraz ze zmianami).
4. Ustawa – Prawo o ruchu drogowym z 20 czerwca 1997 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 1137, 1448; z 2013 r., poz. 700, 991, 1446, 1611; z 2014 r., poz. 312, 486, 529, 768, 822, 970; z 2015 r., poz. 211, 541, 591).
5. Ustawa z 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (Dz. U. z 2014 r., poz. 915).
6. Sadowski A.: Technologia obsług i napraw autobusów Ikarus 260 i Ikarus 280. Zakładowe normy czynności obsługowo-naprawczych WPK Katowice . Katowice 1983 r.
7. Sadowski A.: Zasady kalkulacji pracochłonności prac blacharskich, cz. I. Zasady napraw nadwozi, kabin i ram pojazdów, Stowarzyszenie POLEKSMOT, „Poradnik rzeczoznawcy motoryzacyjnego”, zeszyt. 4. Katowice 1998 r.
8. Sadowski A., Jabłoński R.: Zasady kalkulacji pracochłonności prac blacharskich, cz. II. Ustalanie czasów napraw metalowych elementów zewnętrznych i wewnętrznych nadwozi i kabin, Stowarzyszenie POLEKSMOT, „Poradnik rzeczoznawcy motoryzacyjnego”, zeszyt. 5. Katowice 1998 r.
9. Sadowski A., Nowak M.: Lakierowanie naprawcze samochodów, cz. I. Materiały do napraw (renowacji) pokryć lakierowych samochodów, Stowarzyszenie POLEKSMOT, „Poradnik rzeczoznawcy motoryzacyjnego”, zeszyt. 3. Katowice 1998 r.
10. Sadowski A., Nowak M.: Lakierowanie naprawcze samochodów, cz. II. Metody napraw pokryć lakierowych nadwozi i kabin pojazdów, Stowarzyszenie POLEKSMOT, „Poradnik rzeczoznawcy motoryzacyjnego”, zeszyt. 7. Katowice 1999 r.
11. Sadowski A.: Technologie producentów pojazdów w Audatex, referat na Konferencji Lakierniczej SIMP, Warszawa 1999 r.
12. Sadowski A.: Rozliczanie napraw lakierniczych pojazdów w systemie Audatex, referat na Konferencji Lakierniczej SIMP, Łódź 2000 r.
13. Sadowski A., Nowak M.: Audatex Io w.00. Materiały szkolenie podstawowe Audatex, Poznań 2000 r.
14. Sadowski A., Nowak M., Kuczmański R., Młodożeniec M.: Audatex seminarium IIo w 1.39. Materiały szkoleniowe PZU SA, Warszawa 2000 r.
15. Sadowski A.: Poprawność geometryczna nadwozi samochodów a bezpieczeństwo ruchu. Referat z Konferencji SIMP „Diagnostyka samochodowa”, Rydzyna 2002 r.
16. Sadowski A.: Wytwarzanie powłok malarsko-lakierniczych na wyrobach powszechnego użytku, Pakiet edukacyjny MEiN, Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005 r.
17. Sadowski A.: Organizowanie i wyposażenie lakierni. Pakiet edukacyjny MEiN, Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005 r.
18. Sadowski A.: Obręcze aluminiowe – Technologia produkcji, napraw i renowacji, Ośrodek Badawczy Konsorcjum Ekspertów, Katowice 2016 r.
19. Sadowski A. : Odszkodowania z ubezpieczeń komunikacyjnych. Ustalanie i dochodzenie, Ośrodek Badawczy Konsorcjum Ekspertów, Katowice 2016 r.
20. Sadowski A.: Ceny usług motoryzacyjnych. Procedury ustalania. Ośrodek Badawczy Konsorcjum Ekspertów, Katowice 2016 r.
21. Sadowski A.: Wzorcowe technologie napraw blacharskich elementów stalowych, aluminiowych i polimerowych pojazdów wg wytycznych producentów, Ośrodek Badawczy Konsorcjum Ekspertów, Katowice 2017 r.
22. Sadowski A.: Wzorcowe technologie napraw lakierniczych elementów pojazdów materiałami refinishowymi, Ośrodek Badawczy Konsorcjum Ekspertów, Katowice 2017 r.
23. Sadowski A.: Każdy serwis ma prawo do indywidualnej kalkulacji, „Dealer”, czerwiec 2017 r.
24. Sadowski A.: Czas na zmiany, pora uporządkować terminy, „Nowoczesny Warsztat”, grudzień 2017 r.
25. Sadowski A.: Naprawa powypadkowa pojazdu a jego wartość, „Serwis Blacharski i Lakierniczy”, 21/2018 r.