Zasadniczą rolą motocyklowego filtra powietrza jest eliminacja zanieczyszczeń, które mogły dostać się wraz z zasysanym powietrzem do cylindrów silnika. We współczesnych motocyklach najczęściej stosuje się filtry z wkładami papierowymi suchymi lub gąbkowymi mokrymi (nasączanymi olejem). Filtry te charakteryzują się dużymi oporami przepływu.

Motocykle sportowe i tuningowane często wyposażane są w filtry stożkowe wykonane z formowanej drobnej siateczki lub prasowanej włókniny stalowej. Nie mają one zbyt dużych oporów przepływu, ale skuteczność wyłapywania zanieczyszczeń jest w ich przypadku dużo niższa. W starszych konstrukcjach spotykało się labiryntowe filtry olejowe, ale obecnie nie stosuje się już filtrów tego typu z powodu ich dużej masy, małej precyzji działania i niebezpieczeństwa zassania oleju do cylindra.
Oprócz zasadniczej funkcji motocyklowego filtra powietrza, sprowadzającej się do eliminacji zanieczyszczeń, układy zasilania wyposażone w gaźniki wykorzystują także podciśnienie w układzie dolotowym, które powstaje na skutek oporów przepływu powietrza przez filtr. Podciśnienie sprzyja wysysaniu bogatej mieszanki paliwowo-powietrznej z rozpylacza i dysz gaźnika. Opory przepływu większości filtrów powietrza montowanych w motocyklach użytkowych są tak znaczne, że stosuje się komorę zasobnikową gromadzącą zapas powietrza wystarczający na jeden suw ssania, aby nie trzeba było na bieżąco przeciągać przez filtr całego powietrza zasysanego do cylindra. Podczas suwu ssania wytwarzane jest jedynie podciśnienie w układzie dolotowym, które powoduje ciągły napływ powietrza przez filtr do komory zasobnikowej i rury dolotowej.
W trakcie okresowego serwisowania motocykla nie należy zapominać o filtrze powietrza, gdyż zabrudzony zwiększa opory przepływu, a to z kolei spowoduje wzbogacenie mieszanki paliwowo-powietrznej trafiającej do cylindra. Brudny, zaniedbany lub zawilgocony filtr powietrza może doprowadzić do tak silnego wzbogacenia mieszanki paliwowo-powietrznej, że część paliwa zassana do cylindra będzie przedostawać się przez pierścienie i rozcieńczać olej smarujący motocyklowy silnik czterosuwowy. 
Nawet jeżeli przebiegi międzyserwisowe nie są zbyt duże, zawsze warto profilaktycznie wymienić papierowy wkład. Filtr gąbkowy z kolei trzeba umyć w benzynie ekstrakcyjnej, dokładnie wysuszyć, a następnie nasączyć lekkim olejem do filtrów powietrza (nadmiar oleju wycisnąć). Filtry stożkowe także myjemy i nasączamy olejem. Obudowę najlepiej zdemontować i wymyć benzyną ekstrakcyjną lub innym środkiem odtłuszczającym, a następnie dokładnie wysuszyć. Jeżeli czas na to nie pozwala, warto przynajmniej dokładnie wytrzeć wnętrze filtra. 
Olej zgromadzony w obudowie niekoniecznie musi oznaczać awarię silnika. Czasem eksploatacja silnika na wysokich obrotach powoduje przedostawanie się oleju z jego wnętrza przez układ odpowietrzania skrzynki korbowej, połączony z komorą filtra powietrza. Teoretycznie odolejacz zamontowany w układzie odpowietrzania skrzynki korbowej nie powinien dopuszczać do przedostawania się oleju z silnika do obudowy filtra powietrza, ale niektóre układy odpowietrzenia niedostatecznie separują olej rozpylony w powietrzu wypełniającym skrzynkę korbową, więc w tych konstrukcjach normą jest obecność niewielkiej ilości oleju w obudowie filtra powietrza lub komorze zasobnikowej. 
Podczas kontroli i przy okazji wymiany filtra powietrza zawsze warto pozbyć się oleju silnikowego zgromadzonego w obudowie, gdyż jego nadmiar może być zasysany wraz z powietrzem do cylindra i będzie wpływał na pracę silnika, co może okresowo powodować zabarwianie spalin na niebiesko i wpływać na szybsze zanieczyszczenie katalizatora.

Rafał Dmowski