Napędy łańcuchowe w silnikach spalinowych stosowane były od początku jako rozwiązanie optymalne pod względem żywotności i dokładności przeniesienia napędu pomiędzy dwoma rotującymi wałkami.

Wśród wymagań stawianych napędom łańcuchowym są: wysoka niezawodność, niskie koszty, redukcja emisji spalin, bezobsługowość, wysoka sprawność, niewielkie rozmiary i ograniczony wpływ na środowisko. W łańcuchy rozrządu wyposażono wiele nowoczesnych silników.
Jak zdiagnozować uszkodzenia w układzie łańcuchowym? Kontynuujemy temat podjęty w poprzednim wydaniu „Nowoczesnego Warsztatu”.

Naprawa i serwis – wskazówki ogólne
- Przy naprawie rozrządu należy stosować się do wskazówek producenta pojazdu.
- Nie wyjmować zawleczki z napinacza hydraulicznego przed jego zamontowaniem.
- Stosować tylko części zamienne odpowiadające standardom jakościowym producenta pojazdu.
- Wymienić części skorodowane.
- Zapewnić absolutną czystość otoczenia. Zanieczyszczenia mogą zakłócić lub uniemożliwić pracę niektórych elementów.
- Przy wymianie łańcucha należy wymienić także napinacz i koła zębate. Te elementy również podlegają zużyciu. Skontrolować i w razie konieczności wymienić prowadnice.
- Koła zębate z elementami centrującymi zamontować we właściwej pozycji. W razie wątpliwości oznaczyć koła przed ich demontażem.
- W przypadku ponownego użycia łańcucha zaznaczyć jego właściwy kierunek. Jeśli konieczne, oznaczyć łańcuch przed demontażem.
- Po demontażu napinacz hydrauliczny nie daje się łatwo ścisnąć, co nie oznacza, że jest uszkodzony. Przyczyną jest olej znajdujący się w napinaczu. Dopiero po jego odsączeniu możliwa jest weryfikacja funkcjonalności napinacza.
- Koła zębate z widocznymi śladami zużycia podlegają bezwzględnej wymianie.
- Napinacze wykonane z aluminium należy sprawdzić pod kątem uszkodzeń powierzchni uszczelnienia. Zarysowania lub wgniecenia mogą skutkować wyciekiem, usterką napinacza lub awarią silnika.
- Niektóre napinacze składają się z korpusu i elementu hydraulicznego. Podczas montażu trzeba zwrócić uwagę na poprawne ustawienie elementu hydraulicznego. W układach z kilkoma napinaczami ważne jest, aby nie zamienić poszczególnych elementów.
- Wiele napinaczy wyposażono w system blokady. W celu zapewnienia ich optymalnego działania konieczne jest zachowanie szczególnej uwagi.
- Przed montażem łańcucha trzeba sprawdzić stan prowadnic i napinacza pod kątem ewentualnych uszkodzeń (ubytki, brak haczyków spinających, deformacja, głębokie ślady zużycia pow. 0,5 mm). Jeśli to konieczne, należy wymienić prowadnice.
- Przy wymianie kół zębatych zastosować się do znaków ustawienia faz rozrządu.
- Przy ponownym montażu łańcucha zweryfikować jego stopień rozciągnięcia.
- Przed montażem łańcucha sprawdzić połączenia ogniw (np. poprzez jego rozciąganie). Jeśli jedno lub więcej ogniw ciężko się obraca, wymienić łańcuch i koła zębate.
- Po zamontowaniu nie skręcać ani nie wyginać łańcucha. Naprężenia mogą skutkować uszkodzeniem łańcucha, co nie zawsze jest od razu widoczne.
- Podczas montażu upewnić się, że łańcuch leży na właściwej prowadnicy.
- Koniecznie sprawdzić prawidłowość ustawień faz rozrządu.
- Śruby mocujące koła zębate mogą być typu elastycznego. Jeśli tak, to należy je bezwzględnie wymienić.
- Stosować się do wymaganych momentów dokręceń śrub.
- Po zamontowaniu sprawdzić napięcie łańcucha (działanie napinacza).
- Dwukrotnie obrócić wałem korbowym w celu sprawdzenia prawidłowego zamontowania wszystkich elementów w układzie łańcucha.

Diagnoza uszkodzeń
1. Uszkodzenie łańcucha

a) Rozciągnięty łańcuch (fot. 1)
Rozpoznanie:
- wysunięty napinacz łańcucha,
- pomiar rozciągnięcia łańcucha.

Przyczyny:
- olej (np. domieszka wody, zanieczyszczenia, zużycie),
- niewystarczające smarowanie (zatkane spryskiwacze),
- duży przebieg,
- korozja,
- zapieczony lub zablokowany napinacz,
- wadliwa praca wałków (ciężko rotujące).

b) Ślady zużycia na wewnętrznych ogniwach (fot. 2)
Przyczyny:
- brak współosiowości pomiędzy kołami zębatymi,
- wadliwa praca wałków (luz promieniowy),
- łańcuch nie przesuwa się po prowadnicy,
- krzywo zamontowana prowadnica,
- uszkodzone koło zębate.

c) Ślady zużycia na ogniwach zewnętrznych (fot. 3)
Przyczyny:
- łańcuch nie przesuwa się po prowadnicy,
- krzywo zamontowana prowadnica,
- prowadnice za słabo dokręcone.

2. Uszkodzenia napinaczy i prowadnic

a) Wytarty ślizg (fot. 4)
Przyczyny:
- duży przebieg,
- brak działania napinacza,
- rozciągnięty łańcuch,
- skrajne zużycie kół zębatych ze skutkiem w postaci niewłaściwej pracy łańcucha,
- uszkodzenia ogniw łańcucha,
- krzywo zamontowana prowadnica,
- prowadnice za słabo dokręcone.

b) Wytarte burty prowadnic (fot. 5)
Przyczyny:
- brak działania napinacza,
- skrajne zużycie kół zębatych ze skutkiem niewłaściwej pracy łańcucha,
- uszkodzenia ogniw łańcucha,
- krzywo zamontowana prowadnica,
- prowadnice za słabo dokręcone.

c) Otarcia na płycie nośnej i deformacja otworu mocującego prowadnicy (fot. 6)
Przyczyny:
- skrajne zużycie kół zębatych ze skutkiem w postaci niewłaściwej pracy łańcucha,
- łańcuch nie przesuwa się po prowadnicy,
- krzywo zamontowana prowadnica,
- prowadnice za słabo dokręcone.

d) Cząsteczki metalu na ślizgu prowadnicy (fot. 7)
Przyczyny:
- stan oleju (opiłki metalu w oleju),
- łańcuch ściera się o opiłki metalu wskutek: niewłaściwego montażu prowadnic; łańcuch nie przesuwa się po prowadnicy; brak współosiowości pomiędzy kołami zębatymi.

e) Ubytki materiału na prowadnicach (fot. 8)
Przyczyny:
- duży przebieg,
- brak działania napinacza,
- wadliwie zamontowany element hydrauliczny,
- rozciągnięty łańcuch,
- skrajne zużycie kół zębatych ze skutkiem w postaci niewłaściwej pracy łańcucha,
- uszkodzenia ogniw łańcucha.

3. Uszkodzenia napinaczy łańcuchów

a) Nieprawidłowe działanie napinacza (fot. 9)
Rozpoznanie:
- łańcuch niewłaściwie napięty.

Przyczyny:
- nieprawidłowo odblokowany napinacz,
- wadliwie zamontowany element hydrauliczny,
- uszkodzenia powierzchni uszczelniającej,
- niewłaściwy napinacz,
- zastosowanie niewłaściwego oleju (pienienie),
- nieprawidłowo dokręcony napinacz.

b) Nieprawidłowe działanie napinacza (fot. 10)
Rozpoznanie:
- niewłaściwie napięty łańcuch.

Przyczyny:
- zanieczyszczenia blokują napinacz (na fot. 10 na elemencie hydraulicznym ślady od opiłków metalu),
- widoczne uszkodzenia na tłoczku napinacza.

c) Nieprawidłowe działanie napinacza (fot. 11)
Rozpoznanie:
- niewłaściwie napięty łańcuch.

Przyczyny:
- brak smarowania (blokada otworu olejowego).

d) Nieprawidłowe działanie napinacza (fot. 12)
Rozpoznanie:
- niewłaściwie napięty łańcuch.

Przyczyny:
- brak smarowania napinacza (na fot. 12 otarcia elementu hydraulicznego wskutek ograniczeń w dopływie oleju).

e) Otarcia na powierzchni czynnej elementu hydraulicznego (fot. 13, 14)
Przyczyny:
- niewłaściwie zamontowany napinacz,
- nieosiowy nacisk,
- niewłaściwy napinacz,
- nieprawidłowe dokręcenie śrub mocujących,
- nieosiowy nacisk w punkcie podparcia.

4. Uszkodzenia kół zębatych

a) Zużyty profil zębów (fot. 15)
Rozpoznanie:
- zużycie powierzchni bocznej zębów.

Przyczyny:
- wadliwa praca wałków (ciężko rotujące),
- brak współosiowości pomiędzy kołami zębatymi,
- łańcuch nie przesuwa się po prowadnicy,
- prowadnice napinające lub kierujące zamontowane niewspółosiowo.

b) Silne otarcia wokół otworów mocujących (fot. 16)
Przyczyny:
- niewłaściwy moment dokręcenia koła.

c) Uszkodzenia profili zębów (fot. 17)
Przyczyny:
- zużyty lub uszkodzony łańcuch,
- uszkodzony napinacz,
- zanieczyszczony olej.

Źródło: materiały Schaeffler