Rzecznik Ubezpieczonych zgłosił ostatnio ciekawy wniosek o zmiany ustawowe, które mogłyby zasadniczo zmienić rolę niezależnego rzeczoznawcy w procesie likwidacji szkód ubezpieczeniowych. Aby ta rola mogła być zmieniona, najpierw trzeba by uporządkować kwestię statusu “niezależnych rzeczoznawców”. Potem określić w jakich sytuacjach za ich pracę na zlecenie poszkodowanych miałoby zapłacić towarzystwo ubezpieczeniowe. Stąd wniosek rzecznika biegnie dwutorowo: unormowanie statusu, potem unormowanie uprawnień.

Unormowanie statusu rzeczoznawcy
Obecne przepisy normujące działalność rzeczoznawców samochodowych zostały określone w art. 79a ustawy z dnia 20 czerwca 1997 roku Prawo o ruchu drogowym (tekst jednolity Dz. U. z 2005 roku, nr 108, poz. 908 ). Zgodnie z powyższym przepisem, rzeczoznawcą samochodowym może zostać osoba, która:
- posiada wyższe wykształcenie,
- posiada 5-letnią wymaganą praktykę zawodową w dziedzinie związanej z motoryzacją,
- posiada prawo jazdy kategorii A, B oraz C1 lub C,
- nie była karana wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne,
- posiada certyfikat w zakresie rzeczoznawstwa samochodowego wydany przez jednostkę akredytowaną w polskim systemie akredytacji, oraz
- została wpisana na listę rzeczoznawców samochodowych.

Jednak zdaniem Rzecznika, w zakresie sporządzania opinii dla zakładów ubezpieczeń, sądów i banków, aktualne przepisy nie wykluczają świadczenia usług o charakterze rzeczoznawczym przez osoby, które nie poddały sie ww. procedurze certyfikacji lub nie spełniają jej kryteriów. Ponadto, w obecnie obowiązujących uregulowaniach brak jest zapisów stwarzających ochronę prawną dla tytułu zawodowego rzeczoznawcy samochodowego. Wreszcie, rzeczoznawcy samochodowi nie podlegają obowiązkowi zawarcia ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku wykonywaniem tych czynności.

WARIANTY SPORZĄDZENIA PRZYKŁADOWEGO KOSZTORYSU NAPRAWY

Zadanie:
Naprawa samochodu Fiat Panda (rocznik 2004, lakier metalik) z uszkodzonymi drzwiami przednimi lewymi.

Założenia:
- Stawki rbg na podstawie ogólnopolskich badań ankietowych Dekra Polska przeprowadzonych w lutym 2009 roku, przeciętnie w warsztatch nieautoryzowanych (tu zaokrąglono do pełnych 10 zł): blacharstwo 90 zł/rbg, lakiernictwo 100 zł/rbg.
- Cieniowanie elementów sąsiednich tylko w tej samej płaszczyźnie.
- Normalia 2 proc.
- Obliczenia wartości brutto, zaokrąglone do pełnych zł.

Warianty kalkulacji:
- Zależy od oceny rzeczoznawcy: przyjęto, że drzwi mogłyby być przyznane albo do wymiany, albo do naprawy (wtedy czas naprawy 25j = 2,5 rbg).
- Zależy od reguł prawnych dla danej polisy i ich interpretacji: drzwi do wymiany przyjęto z 25-proc. amortyzacją lub bez amortyzacji.
- Zależy od rzetelności sporządzenia kosztorysu, zgodności z zasadami sztuki i reguł przyjmowanych przez samego rzeczoznawcę:
- materiały lakiernicze obniżone do 67 proc., lakierowanie na pojeździe bez rozbrojenia i lakierowania wstępnego (błąd), bez konserwacji, bez normaliów;
- materiały lakiernicze 100 proc., lakierowanie na pojeździe bez rozbrojenia i lakierowania wstępnego (błąd), bez konserwacji, bez normaliów;
- materiały lakiernicze 100 proc., na pojeździe z lakierowaniem wstępnym, cieniowanie przedniego błotnika i tylnych drzwi, konserwacja i normalia uwzględnione.

Dlatego Rzecznik proponuje uregulować status rzeczoznawców samochodowych w Polsce na wzór statusu rzeczoznawców majątkowych (ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami, tekst jednolity Dz. U. z 2004 roku, nr 261, poz. 2603 z późn. zm.). Rzecznik postuluje, aby uprawnienia rzeczoznawcy samochodowego nadawane byłby osobie, która:
- ma obywatelstwo polskie albo obywatelstwo jednego z państw członkowskich UE lub EFTA,
- zna język polski w zakresie niezbędnym do wykonywania czynności rzeczoznawcy samochodowego,
- posiada pełna zdolność do czynności prawnych,
- posiada wyższe wykształcenie techniczne lub uznane za równorzędne w państwach członkowskich UE lub EFTA,
- posiada 5-letnią wymaganą praktykę zawodową w dziedzinie związanej z motoryzacją,
- posiada prawo jazdy kategorii A, B oraz C1 lub C,
- nie była prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe,
- posiada certyfikat w zakresie rzeczoznawstwa samochodowego, wydany przez jednostkę akredytowana w polskim systemie akredytacji, na okres nie dłuższy niż 5 lat,
- dokonała opłaty za wpis do centralnego rejestru rzeczoznawców samochodowych.

Tytuł rzeczoznawcy samochodowego podlegałby ochronie prawnej, a rzeczoznawcy podlegali obowiązkowi ubezpieczenia OC za szkody wyrządzone w związku z wykonywaniem czynności związanych z rzeczoznawstwem samochodowym.
Postępowanie z tytułu odpowiedzialności zawodowej wszczynałby minister transportu, a merytoryczna analiza zarzutów spoczywałaby na Komisji Odpowiedzialności Zawodowej.

Uprawnienia “nowego” rzeczoznawcy w likwidacji szkody ubezpieczeniowej
Rzecznik Ubezpieczonych proponuje wprowadzenie propozycji dotyczących wprowadzenia obowiązku pokrywania przez zakłady ubezpieczeń kosztów “weryfikacyjnych opinii” rzeczoznawców oraz zasad wypłacania przez zakład ubezpieczeń odszkodowań również w oparciu o takie ekspertyzy. Projekt Rzecznika zakłada dodanie nowego art. 36b w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK, zgodnie z treścią którego odszkodowanie przysługujące z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmowałoby również koszty ekspertyzy rzeczoznawcy samochodowego wykonanej na zlecenie poszkodowanego, jeżeli wycena wartości pojazdu mechanicznego przed zdarzeniem, wartości jego pozostałości po szkodzie, bądź kosztów naprawy, określona w tej zleconej opinii, różniłaby się o więcej niż 10 proc. w stosunku do ustaleń dokonanych przez zakład ubezpieczeń. Proponuje również, aby odszkodowanie obejmowało także koszty ekspertyzy rzeczoznawcy samochodowego wykonanej na zlecenie poszkodowanego, w sytuacji kiedy jej wykonanie było istotne dla ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń lub jeżeli miało wpływ na zmianę stanowiska zakładu ubezpieczeń. W sytuacji kiedy zakład ubezpieczeń będzie kwestionował prawidłowość ustaleń dokonanych przez rzeczoznawcę samochodowego działającego na zlecenie poszkodowanego, zdaniem Rzecznika Ubezpieczonych to właśnie ubezpieczyciel powinien wykazać te nieprawidłowości i na nim powinien spoczywać ciężar dowodu.



Wpływ rzeczoznawcy na wysokość szkody
W trakcie publicznej dyskusji nad projektem Rzecznika pojawiły się zarzuty co do celowości wprowadzania do procesu likwidacji niezależnego rzeczoznawcy, skoro np. i tak wszyscy szacują wysokość kosztów napraw na tym samym oprogramowaniu do wycen szkód Audatex® lub Eurotax®. W związku z powyższym, Redakcja Gazety Prawnej zamówiła w Fundacji Multi-Expert sporządzenie hipotetycznych kosztorysów tej samej prostej naprawy dla kilku sposobów jej oszacowania, zawsze przy tych samych wartościach roboczogodziny. Materiał przygotował rzeczoznawca, biegły Rafał Pogorzelski na podstawie oprogramowania EurotaxGlass’s Polska sp.z o.o. (bazy danych za 04.2009).

Czy wprowadzenie niezależnych rzeczoznawców do procesu likwidacji szkód miałoby wpływ na wysokości ich oszacowania?
Odpowiedź zawarta w powyższych tabelach nie pozostawia wątpliwości.

Adrian R. Sklorz AUTO-ELEMENTS (www.element.com.pl) analityk Fundacji MULTI-EXPERT (www.expert.org.pl)