Na rynku przyrządów pomiarowych przeznaczonych dla elektryków samochodowych pojawiły się dwa nowe mierniki cęgowe – multimetr i przystawka.

Multimetr ST-9702 i przystawka CP-07 należą do grupy przyrządów cęgowych przeznaczonych do pomiaru stosunkowo małych prądów stałych nie przekraczających 200 A. Zarówno przystawka jak i multimetr mierzą też prądy przemienne, jednak funkcja ta jest w przypadku pomiarów samochodowych w zasadzie nieprzydatna.
Wbrew pozorom pomiar prądów stałych za pomocą przyrządu cęgowego wiąże się w porównaniu z pomiarem prądów przemiennych z pokonaniem wielu dodatkowych trudności konstrukcyjnych. W miernikach takich jako czujnik wykorzystuje się nie element indukcyjny (rdzeń ferrytowy z cewką), lecz stosunkowo drogi element hallotronowy, który po zamknięciu cęgów zostaje umieszczony w szczelinie powietrznej między nimi, zamykając obwód magnetyczny.
Dodatkowe problemy technologiczne pojawiają się przy pomiarze prądów małych tj. mniejszych od 100 – 200 A (zależnie od maksymalnego wskazania wyświetlacza). Element hallotronowy oraz wzmacniacz pomiarowy przyrządu muszą mieć odpowiednią czułość, której najczęściej nie wystarcza przy cęgach o dużej średnicy wewnętrznej np. 50 mm, stosowanych zwykle do pomiarów prądów do 1000 - 2000 A. Stąd też przyrządy cęgowe przeznaczone do pomiaru prądów małych mają cęgi o niewielkiej średnicy wewnętrznej czasem tylko 10 mm. Wszystko to ma wpływ na cenę powodując, że przyrządy cęgowe przeznaczone do prądów stałych są dużo droższe niż te, które mierzą wyłącznie prądy przemienne. Wśród mierzących zaś prądy stałe są z kolei najdroższe te, które mierzą prądy małe.
Multimetr ST-9702 i przystawka CP-07 łączą w sobie cechy miernika małych prądów stałych z niewygórowaną ceną. Konstrukcja przyrządów jest podobna. Oba wykorzystują obudowę takiego samego kształtu i rozmiarów, oba też mają identyczne cęgi o wewnętrznej średnicy 23 mm, a maksymalne, mierzone przez nie prądy stałe nie przekraczają 200 A.

Multimetr cęgowy ST-9702
Oprócz wspomnianego już podzakresu 200 A, multimetr ten wyposażono w bardzo przydatny podzakres 20 A, na którego wyświetlaczu otrzymuje się wskazania z rozdzielczością 0,1 A. Oba podzakresy wybiera się ręcznie przełącznikiem obrotowym, a szczątkowe wskazanie wyświetlacza związane z pozostałością magnetyczną cęgów po poprzednim pomiarze zeruje się naciskając przycisk. Obudowa przyrządu ma nietypowy kształt. Wyświetlacz ciekłokrystaliczny o maksymalnym wskazaniu 1999 jest umieszczony wzdłuż dłuższego boku (fot. 1.), co ułatwia odczytywanie wyników pomiarów. Wydłużona obudowa jest wygodna nie tylko przy pomiarach, lecz także w noszeniu – multimetr można nosić w kieszeni spodni. Znajdujący się w wyposażeniu multimetru pasek pozwala z kolei zawiesić przyrząd na przegubie ręki.
Konstruktorzy multimetru zadbali o bezpieczeństwo użytkownika. Multimetr zawiera specjalny występ oddzielający cęgi od reszty przyrządu (wyświetlacza i pola obsługowego) nie dopuszczając w trakcie pomiaru do zsunięcia się palców użytkownika w obszar cęgów.
Wzorem innych multimetrów cęgowych multimetr ST-9702 mierzy nie tylko prądy (stałe i przemienne), lecz także napięcie stałe i przemienne (do 200 V) oraz rezystancję (do 2 kW). Uzupełnieniem tego ostatniego pomiaru jest test ciągłości obwodu, w którym przyrząd stan ciągłości sygnalizuje dźwiękiem.

Fot. 1. Multimetr cęgowy ST-9702.

Z funkcji użytkowych miernika warto jeszcze wymienić pamięć wskazania – po naciśnięciu przycisku “DATA HOLD” wskazywany wynik zostaje “zamrożony” na wyświetlaczu.
Multimetr ST-9702 jest dostarczany wraz futerałem, paskiem na rękę i kompletem przewodów pomiarowych zakończonych sondami igłowymi, wykorzystywanych przy pomiarze napięć i rezystancji oraz przy sprawdzaniu ciągłości obwodu.

Przystawka cęgowa CP-07
Przystawka cęgowa nie może pracować samodzielnie. Do wykonania pomiaru prądu trzeba połączyć ją z multimetrem. Wykorzystuje się do tego celu zwykle podzakresy pomiarowe napięcia (stałego w przypadku pomiaru prądów stałych) np. 200 mV i 2 V (wiąże się to z maksymalnym wskazaniem wyświetlacza multimetru połączonego z przystawką). Wynik pomiaru prądu uzyskuje się ze wskazania wyświetlacza przeliczając napięcie wskazane przez multimetr na prąd biorąc pod uwagę wartość tzw. przekładni przystawki.
Przystawka cęgowa jak każdy miernik tego typu może być i jest czasem traktowana jako urządzenie zastępujące multimetr, gdyż jest od niego tańsza. Jednak pomiar tego rodzaju jest bardzo niewygodny – trudno jednocześnie trzymać w rękach jednocześ-nie przystawkę i multimetr, przeszkadzają przewody łączące oba przyrządy, a miejsce odczytu (wyświetlacz) jest dość odległe od punktu pomiaru. Łatwo też w trakcie pomiaru upuścić i zrzucić multimetr na ziemię uszkadzając go.
Przystawka cęgowa ma jednak pewną istotną przewagę nad multimetrem i w pewnych sytuacjach jest niezastąpiona. Choć nie ma wyświetlacza, to ma gniazda wyjściowe, na których pojawia się sygnał analogowy wprost proporcjonalny do mierzonego prądu. Sygnał ten może być wykorzystywany nie tylko do wysterowania multimetru (w celu uzyskania wyniku pomiaru prądu), lecz też do współpracy z oscyloskopem lub rejestratorem w celu obserwacji na nim fluktuacji lub trendów zmian prądu.
Pomiar tego typu wymaga jednak pokonania pewnych trudności związanych z dopasowaniem wykorzystywanych złącz przystawki i oscyloskopu tj. zastosowania do tego specjalnej przejściówki z gniazd banankowych na wtyk BNC, a także
w celu ochrony przed zakłóceniami koniecznością dokładnego zaekranowania takiego połączenia. Najlepiej wtedy dysponować przystawką z ekranowanym przewodem zakończonym wtykiem BNC. Należy też zaznaczyć, że bardzo precyzyjne pomiary sygnałów prądowych z użyciem oscyloskopu lub rejestratora wymagają zastosowania specjalnych oscyloskopowych sond cęgowych, których ceny często przekraczają 10000 zł.

Fot. 2 Przystawka cęgowa CP-07.

Przystawka cęgowa CP-07 (fot. 2.) wygląda podobnie jak prezentowany multimetr – taki sam kształt i rozmiary cęgów i obudowy. Brak tylko wyświetlacza. Przełącznik obrotowy służy do wyboru podzakresów prądowych(prądu stałego i przemiennego). Użytkownik przystawki ma jednak w tym przypadku do dyspozycji trzy podzakresy pomiarowe: 20, 40 i 200 A o różnej wartości przekładni i dokładności pomiaru.
Warto też zwrócić uwagę, że operację zerowania pozostałości magnetycznej cęgów wykonuje się naciskając przycisk (co jest bardzo wygodne), a nie jak w większości przystawek za pomocą pokrętła. Jako wyposażenie standardowe przystawki producent dostarcza futerał i pasek na rękę.

Fot. 3. Pomiar prądu za pomocą multimetru ST-9702.

Leszek Halicki
Labimed Electronics
Oba przyrządy produkowane przez firmę Standard Instruments oferuje w Polsce firma Labimed Electronics.