W przypadku sprawnego układu hamulcowego każdorazowe naciśnięcie pedału hamulca powinno wywoływać taki sam opór pedału hamulca, czyli w takiej samej odległości od płyty podłogowej samochodu. Jeżeli kolejne naciskanie, bezpośrednio po sobie, pedału hamulca powoduje stawianie oporu coraz wcześniej to znak, że w układzie hamulcowym jest powietrze lub pary płynu hamulcowego. Zapowietrzenie układu hamulcowego powoduje częściową lub nawet całkowitą utratę sprawności hamulców.
Bez względu na metodę wymiany płynu hamulcowego lub odpowietrzania układu hamulcowego należy pamiętać, że:
- przy wymianie płynu musi on być spuszczony ze wszystkich odpowietrzników znajdujących się w układzie;
- kolejność spuszczania płynu z poszczególnych odpowietrzników jest zależna od sposobu podziału układu hamulcowego na obwody (przyjętą zasadą jest obsługa w pierwszej kolejności obwodu zasilanego z sekcji pompy hamulcowej znajdującej się bliżej pedału hamulca);
- w jednym zacisku hamulcowym hamulca tarczowego może być kilka odpowietrzników;
- odpowietrzanie układu należy uznać za zakończone w momencie, gdy płyn wypływający z układu będzie wolny od pęcherzy powietrza;
- na odpowietrzniki musi być założona rurka, której drugi koniec włożony jest do butelki i zanurzony w płynie hamulcowym.
Wymiany płynu hamulcowego i odpowietrzenia układu hamulcowego można dokonać wykorzystując tylko pompę hamulcową samochodu lub przy użyciu specjalnych urządzeń. Pierwszą metodę można stosować do tradycyjnych układów hamulcowych oraz wyposażonych w ABS, ale tylko tych, w których producent dopuszcza taki zabieg (bez użycia urządzeń specjalnych). Przetłaczanie płynu przez układ hamulcowy podczas jego wymiany lub odpowietrzania układu z wykorzystaniem pompy hamulcowej można zrealizować na dwa sposoby. Pierwszy sposób należy stosować przede wszystkim do wymiany płynu hamulcowego oraz do odpowietrzania układu, ale głównie wtedy, gdy przez układ ma być przetłoczona większa ilość płynu (np. w sytuacji gdy z jakiegoś powodu układ był rozszczelniony w znacznej odległości od odpowietrznika).Drugi sposób należy stosować głównie do odpowietrzania układu. Przy obu potrzebne są dwie osoby. Pierwsza z nich naciska pedał hamulca, a druga spuszcza płyn hamulcowy z odpowietrzników i kontroluje jego poziom w zbiorniku pompy hamulcowej.
Odpowietrzanie układu przy użyciu pierwszej metody rozpoczyna się od odessania zużytego płynu hamulcowego ze zbiornika pompy hamulcowej i napełnienia go świeżym płynem. Następnie zgodnie z przyjętą kolejnością zakłada się rurkę do spuszczania płynu na odpowietrznik i odkręca o 1/3 do 1/2 obrotu. Jedna z osób naciska pedał hamulca do podłogi, a następnie całkowicie zwalnia. Naciskanie i zwalnianie pedału należy powtarzać do momentu, aż z odpowietrznika wypłynie wymagana ilość płynu wolna od pęcherzyków powietrza. W trakcie ostatniego cyklu naciskania pedału hamulca, należy utrzymać pedał hamulca tak długo, aż druga osoba zakręci odpowietrznik. Czynności te należy powtórzyć dla wszystkich odpowietrzników. Zabieg kończy uzupełnienie płynu w pompie hamulcowej do maksymalnego poziomu.
W drugiej metodzie proces rozpoczyna się również od odessania zużytego płynu ze zbiornika pompy hamulcowej i napełnienia go świeżym płynem. Dalej zakładamy rurkę na odpowietrznik według przyjętej kolejności, ale nie odkręcamy go. Następnie druga osoba naciska i puszcza kilkakrotnie pedał hamulca do chwili, aż zacznie on stawiać opór jak najdalej od podłogi i przytrzymuje pedał w pozycji wciśniętej. W tym czasie osoba obsługująca odpowietrznik odkręca go o 1/3 do 1/2 obrotu. Pedał będzie się przesuwał pod naciskiem nogi w kierunku podłogi, a płyn wypłynie przez odpowietrznik do momentu oparcia się pedału o podłogę. Następnie dokręcamy odpowietrznik i dopiero zwalniamy pedał hamulca. Czynności te powtarzamy do momentu aż wypływający płyn pozbawiony będzie pęcherzy powietrza. Zgodnie z przyjętą kolejnością zabieg taki wykonujemy dla wszystkich odpowietrzników i kończymy uzupełnieniem płynu hamulcowego w zbiorniku pompy hamulcowej do poziomu maksymalnego.
Podczas wymiany płynu hamulcowego świeży płyn płucze układ hamulcowy, w związku z tym jego część miesza się ze zużytym płynem. W związku z tym przyjętą ogólnie zasadą jest przetłoczenie przez układ dwukrotnie większej ilości płynu niż wynosi pojemność układu oraz spuszczanie go przez wszystkie odpowietrzniki proporcjonalnie.
Obecnie coraz częściej do wymiany płynu hamulcowego i odpowietrzenia układu hamulcowego stosuje się specjalistyczne urządzenia. Zaletą ich wykorzystania jest fakt, że do tego procesu nie jest wymagana, tak jak poprzednio, obecność dwóch osób, lecz wystarczy jedna.
W przypadku wymiany płynu hamulcowego i odpowietrzania układu istnieją trzy różne metody wykonania tego zabiegu. Tak jak w przypadku “ręcznej” wymiany we wszystkich trzech metodach z użyciem urządzeń na odpowietrznik zawsze musi być założony wężyk, którym płyn spływa do butelki wcześniej napełnionej płynem.
W urządzeniach wykorzystuje się zjawiska:
- nadciśnienia w układzie zbiornik – odpowietrznik,
- podciśnienia w układzie zbiornik – odpowietrznik,
- nadciśnienia w układzie odpowietrznik – odpowietrznik.
W urządzeniu wykorzystującym zjawisko nadciśnienia w układzie zbiornik –odpowietrznik, wyposażonym w zawór odcinający, przetłacza się płyn pod ciśnieniem ze zbiornika płynu pompy hamulcowej do odpowietrznika. Wyposażone jest ono w adapter do połączenia ze zbiornikiem płynu w pompie w celu zapewnienia szczelności połączenia. Po odessaniu zużytego płynu ze zbiornika pompy i napełnieniu go świeżym płynem, należy uruchomić urządzenie i otworzyć zawór. Przy pozostawionym pedale hamulca w pozycji neutralnej świeży płyn hamulcowy przepływa do zbiornika pompy hamulcowej. W związku z tym, że połączenie zbiornika z urządzeniem jest szczelne, płyn przedostaje się do gałęzi, w której aktualnie otwarty jest odpowietrznik, a dalej spływa wężykiem do butelki. Zgodnie z przyjętymi zasadami czynności te wykonuje się kolejno dla pozostałych odpowietrzników. Po zakończonym procesie należy już tylko odessać ze zbiornika pompy nadmiar płynu.
Drugą grupę urządzeń do wymiany płynu i odpowietrzania układu stanowią przyrządy wykorzystujące zjawisko podciśnienia w układzie zbiornik – odpowietrznik. W pierwszym etapie wykorzystania urządzenia wysysa się płyn ze zbiornika pompy hamulcowej. Następnie należy urządzenie przyłączyć do jednego z odpowietrzników. Zbiornik urządzenia wyposażony jest w zawór odcinający i mocowany jest na zbiorniku pompy hamulcowej. Po otwarciu zaworu wytworzone przez przyrząd podciśnienie powoduje napływ świeżego płynu hamulcowego ze zbiornika do układu hamulcowego.
Trzecia metoda wykorzystuje zjawisko nadciśnienia w układzie odpowietrznik – odpowietrznik. Urządzenie działające na tej zasadzie podłącza się za pompą adaptera wyposażonego w zawór odcinający do odpowietrznika jednego z obwodów układu hamulcowego. Do drugiego odpowietrznika tego samego obwodu przyłącza się rurkę naczynia służącego do odbioru zużytego płynu. Tak jak w poprzednich metodach należy odessać zużyty płyn ze zbiornika pompy hamulcowej i napełnić go nowym. Następnie wcisnąć pedał hamulca za pomocą specjalnej rozpórki (między pedał a fotel kierowcy). Wciśnięcie pedału odcina połączenie pomiędzy sekcjami tłoczącymi pompy hamulcowej a zbiornikiem płynu hamulcowego. Urządzenie wytwarzające nadciśnienie powoduje przepływ zużytego od jednego odpowietrznika do drugiego. W metodzie tej konieczne jest powtórzenie zabiegu dla drugiego obwodu.

Stosowane do odpowietrzania układu hamulcowego i wymiany płynu urządzenia mogą mieć napęd elektryczny lub być zasilane sprężonym powietrzem. Zaletą urządzeń zasilanych pompą elektryczną jest możliwość uzupełniania płynu hamulcowego w zbiorniku w dowolnym momencie w trakcie trwania zabiegu. Znacznie częściej jednak wykorzystuje się urządzenia zasilane sprężonym powietrzem. Dobrym przykładem takiego urządzenia jest przyrząd CBC-201 firmy LAUNCH (rys. 1).
Wykorzystuje ono zjawisko podciśnienia w układzie odpowietrznik – zbiornik. Podciśnienie uzyskiwane jest wskutek przepływu sprężonego powietrza przez zwężkę. Urządzenie wyposażone jest w zbiornik do zużytego płynu hamulcowego oraz zespół adapterów umożliwiających przyłączenie do zbiornika pompy hamulcowej i odpowietrznika układu hamulcowego. Poza tym posiada wbudowany manometr oraz dwa zawory redukcyjne regulujące ciśnienie powietrza dostarczanego do urządzenia oraz ciśnienie zasysanego płynu. Zaletą tego urządzenia jest możliwość dopełniania zbiornika urządzenia świeżym płynem hamulcowym w trakcie pracy (urządzenia wykorzystujące nadciśnienie nie umożliwiają tego, ponieważ świeży płyn hamulcowy mieszałby się ze sprężonym powietrzem powodując zapowietrzenie układu). Urządzenie CBC-201 umieszczone jest w specjalnej obudowie na kółkach, która ułatwia obsługę i przesuwanie przyrządu.
Dzięki zastosowaniu tego typu urządzeń odpowietrzanie układu hamulcowego i wymianę płynu wykonuje się znacznie sprawniej i z zachowaniem właściwego komfortu pracy. Na kliencie, który odwiedza warsztat w celu wykonania tej usługi, zrobi to na pewno większe wrażenie niż wykonanie w sposób tradycyjny, czyli “ręcznie”.


Rys. 1. 1.) panel sterujący, 2.) szuflada, 3.) przewód wylotowy płynu, 4.) przewód powrotny płynu, 5.) wlot powietrza

mgr Andrzej Kowalewski