Oleje przekładniowe spełniają wiele funkcji w układzie, m.in. zapewniają skuteczne smarowanie współpracujących elementów przekładni, odprowadzają ciepło, chronią metale przed korozją, redukują wibracje i hałas, mają zdolność do przenoszenia obciążeń, a także – w przypadku olejów do nowoczesnych typów przekładni automatycznych, z uwagi na obniżoną lepkość, tzw. fuel economy – pośrednio chronią środowisko.

Oleje do przekładni manualnych zostały podzielone według klasyfikacji lepkościowej SAE oraz według klasyfikacji jakościowej API, np. GL-4, GL-5. W odniesieniu do olejów do przekładni automatycznych brak podziału według ogólnie przyjętego systemu jakości, szczegółowe wymagania są formułowane przez producentów przekładni, tzw. OEM (Original Equipment Manufacturer). Najczęściej są one rozpoznawane przez pryzmat klasyfikacji Dexron (np. Dexron II, III, VI). Należy przede wszystkim pamiętać, iż nie ma jednego uniwersalnego oleju do przekładni manualnych i do tzw. automatów. Współczesne oleje przekładniowe stosowane w samochodach osobowych i ciężarowych to w większości w przypadków oleje do przekładni manualnych, oleje wielosezonowe, np. 80W-90. Warto jednak wiedzieć, że od wielu lat na rynku istnieją przekładnie automatyczne, do których zalecane są oleje typu ATF (Automatic Transmission Fluid).
Ważną informacją jest, iż nie ma możliwości zastosowania oleju ATF do przekładni manualnych i odwrotnie. Podobnie jest z nowoczesnymi przekładniami automatycznymi typu DCT (Dual Clutch Transmission, koncern VW stosuje oznaczenie DSG – Direkt-Schalt Getriebe) lub CVT (Continuously Variable Transmissions), co do których wymagane są zupełnie inne, bardziej zaawansowane technologiczne oleje niż te rekomendowane do powszechnie stosowanych przekładni automatycznych.
Wymiana oleju w skrzyni biegów i w mostach napędowych powinna być dokonywana według zaleceń producenta. Okresy wymiany olejów przekładniowych w porównaniu do olejów są znacznie dłuższe. Bardzo często dla olejów mineralnych dopuszczalny interwał to ok. 60 tys. km, dla olejów syntetycznych okresy wymiany są znacznie dłuższe – od 120 poprzez 250 nawet do 400 tys. km. Należy również pamiętać, że istnieją typy przekładni i specjalnie do nich przeznaczone oleje, tzw. fill for life, czyli jeden olej na cały okres użytkowania przekładni. Jednak OEM odchodzą od tego typu rozwiązań. Rekomendowany okres wymiany oleju dla nowoczesnych typów przekładni (np. DCT) to ~60 tys. km. Trendy w zakresie ekologii i ochrony środowiska oraz  związana z tym oszczędność paliwa, emisja spalin, mniejsze zużycie energii dotyczą nie tylko paliw czy olejów silnikowych, mają także wpływ na rozwój w konstrukcji przekładni, a co za tym idzie – na zmiany w technologii olejów przekładniowych.
Producenci przekładni OEM szukają dalszych ulepszeń w zakresie oszczędności paliwa i wydłużonych okresów eksploatacji, skrzynie dokładniej i szybciej wybierają przełożenia. Nowoczesne przekładnie wymagają bardziej zaawansowanych technologicznie olejów. Skrzynie biegów są coraz mniejsze i lżejsze, a muszą przenosić coraz większe obciążenia, przy jednocześnie wysokim momencie obrotowym, co oznacza znacznie trudniejsze i wymagające warunki pracy dla oleju. Aby oleje mogły dobrze spełnić swoje funkcje w zaostrzonych warunkach eksploatacji, ich technologie również przeszły ewolucję, stały się bardziej złożone. Komponenty przeznaczone do ich produkcji muszą być kompatybilne z nowego typu materiałami, w tym miedzią, a nawet plastikiem. Globalny rynek przekładni automatycznych ciągle się rozwija, oczekuje się, że do 2030 roku rynek na oleje typu CVT znacznie wzrośnie głównie w Chinach i USA (w USA rynek pozostanie zdominowany przez przekładnie automatyczne), w Europie wzrośnie sektor przekładni DCT, podczas gdy wszystkie rynki nadal przewidują znaczną liczbę przekładni manualnych i konwencjonalnych przekładni automatycznych.
DCT, przekładnia z podwójnym sprzęgłem, wykorzystuje dwa oddzielne sprzęgła do ustawiania parzystych i nieparzystych biegów; tworzą ją dwie przekładnie manualne, z których każda ma swoje sprzęgło, ale znajdują się w jednej obudowie i pracują jako jedna, automatycznie napędzana całość. Istnieją dwa typy tych przekładni:

• mokre sprzęgła (wet-DCT), pracujące w kąpieli olejowej lub mgle, używane są do zastosowań o wyższym momencie obrotowym, w których jest więcej energii i więcej ciepła do rozproszenia, stosowane są tam, gdzie wymagana jest wytrzymałość termiczna i/lub wysoka jakość zmiany biegów;
• suche sprzęgła (dry-DCT), stosowane w samochodach o mniejszych silnikach z mniejszym momentem obrotowym.

CVT (continuously variable transmissions) – skrzynia biegów bezstopniowa o ciągłej zmianie przełożenia – w sposób ciągły i bezproblemowy dobiera przełożenie optymalne dla silnika, gdy zmieniają się warunki jazdy. 
Dla olejów do przekładni DCT, CVT brak jednolitej klasyfikacji lepkościowej i jakościowej (oleje nie są klasyfikowane przez SAE, API, Dextron lub inne klasyfikacje). Mają korzystny wpływ na fuel economy (co oznacza niską lepkość olejów). Charakteryzują się podobnymi parametrami fizykochemicznymi, jednak do ich produkcji stosowane są różnego typu dodatki uszlachetniające ze względu na zastosowanie. Należy pamiętać, iż olejów typu DCT i CVT nie można stosować zamiennie, mieszać ich ze sobą czy z innymi olejami przeznaczonymi do konwencjonalnych przekładni automatycznych.
Stawiając na wysoką jakość olejów, ORLEN OIL realizuje szereg badań i testów mających na celu optymalizację produkcji oraz zapewnienie wysokiej, stabilnej jakości naszych produktów, tym samym odpowiadając na potrzeby rynku. W ubiegłym roku ORLEN OIL wprowadził do oferty dwa nowe oleje do nowoczesnych typów przekładni automatycznych: Platinum Gear DCT i Platinum Gear CVT. Są to syntetyczne oleje najwyższej jakości, odpowiednie dla europejskich, azjatyckich i amerykańskich pojazdów różnych marek wyposażonych w przekładnie automatyczne. Zapewniają m.in. płynną zmianę biegów, ograniczenie wibracji i hałasu, kompatybilność z uszczelkami, co zapobiega wyciekom, zmniejszone zużycie paliwa, długą żywotność przekładni. Aby bliżej zapoznać się ze specyfikacjami poszczególnych produktów, zapraszamy na stronę internetową www.orlenoil.pl.

Katarzyna Starzec
kierownik produktu w Dziale Badań i Rozwoju ORLEN OIL