Bezpieczeństwo pracy przy obsłudze podnośników

Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami wszystkie dźwigniki samochodowe, czyli urządzenia służące do mechanicznego lub ręcznego podnoszenia i opuszczania pojazdów samochodowych muszą spełniać tzw. warunki dozoru technicznego i to zarówno w zakresie projektowania, wytwarzania, jak i eksploatacji.

Dozorem technicznym są określone ustawą działania zmierzające do bezpiecznego funkcjonowania niektórych urządzeń technicznych, w tym właśnie podnośników. Ustawa o dozorze technicznym podnośników określa wymagania dotyczące projektantów, producentów i importerów oraz firm i osób zajmujących się ich montażem, naprawą i modernizacją, a także samych użytkowników je eksploatujących. Ustawa regulująca przepisy w tym zakresie została podpisana 21.12.2000 r. i weszła w życie 1.07.2001 r. Szczegółowe rozporządzenie wykonawcze, określające warunki realizacji wymogów ustawy zostały wydane 28.12.2001 r.

Zgodnie z nowymi przepisami podnośniki mogą być eksploatowane tylko na podstawie decyzji zezwalającej na ich eksploatację, wydanej przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego. Warunkiem koniecznym do wydania przez UDT decyzji zezwalającej na użytkowanie podnośnika jest przeprowadzenie badań odbiorczych dźwignika w warunkach gotowości do pracy, tzn. po zainstalowaniu. Ustawa regulująca sprawę eksploatacji podnośników samochodowych,
zgodnie z wytycznymi UDT podzieliła podnośniki na dwie grupy:
- zainstalowane po 1.07.2001 r.,
- zainstalowane przed 1.07.2001 r.
Podnośniki zainstalowane po 1.07.2001 r. muszą spełniać wymagania opisane w ustawie, według aktualnie obowiązujących przepisów. Natomiast w przypadku podnośników eksploatowanych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, tj. 1.0.2001 r., powinny być do dnia 30.06.2002 r. zgłoszone przez eksploatującego do organu właściwej jednostki dozoru technicznego w celu przeprowadzenia badań odbiorczych i dodatkowych do dnia 30.09.2002 r. W przypadku tej drugiej grupy podnośników zamierzeniem ustawodawcy nie było wstrzymanie działalności gospodarczej zainteresowanych stron do czasu dostosowania sposobu ich funkcjonowania do wymagań ustawy, ale dostosowanie warunków technicznych pracujących już podnośników do obecnie obowiązujących przepisów, a przede wszystkim wyeliminowanie z użytku dźwigników będących w złym stanie technicznym, stwarzających zagrożenie dla zdrowia i życia pracujących przy nich ludzi. Zgodnie z obowiązującymi przepisami instalacja (montaż) podnośnika na miejscu eksploatacji powinna być wykonana przez osoby (firmy) posiadające stosowne do tego uprawnienia UDT. Po wykonanym montażu uprawniona do tego osoba (firma) instalująca wystawia protokół stwierdzający poprawność montażu oraz przeprowadzenie prób funkcjonalnych zakończonych wynikiem pozytywnym.
Przed zgłoszeniem podnośnika do UDT w celu wprowadzenia go do eksploatacji należy poza protokołem pomontażowym przedstawić tzw. dokumentację uzupełniającą, która powinna zawierać:
- szkic usytuowania podnośnika,
- schemat zasilania podnośnika w energię elektryczną,
- protokół pomiarów elektrycznych,
- protokół odbioru części budowlanej (fundamentów) podnośnika.
Ponadto użytkownik podnośnika musi przedstawić dokumentację techniczną, dostarczoną przez wytwórcę lub importera dźwignika. W sytuacji, gdy podnośnik zainstalowany był przed 1.07.2001 r., a eksploatujący go użytkownik nie miał oryginalnej dokumentacji dostarczanej przez wytwórcę lub importera, bądź była ona
niekompletna, ale na dźwigniku była tabliczka fabryczna, umożliwiająca pełną identyfikację urządzenia, wówczas użytkownik zmuszony był przedstawić dokumentację w formie uproszczonej, zawierającą:
- skrócony opis techniczny podnośnika z nazwą wytwórcy, numerem fabrycznym oraz rokiem produkcji;
- szkic dźwignika lub jego fotografię;
- schemat zasilania, uproszczony schemat elektryczny;
- schemat hydrauliczny lub pneumatyczny;
- protokoły z pomiarów rezystancji oraz skuteczności ochrony przeciwporażeniowej,
- obliczenia wytrzymałości lin nośnych lub łańcuchów;
- dokumenty kontroli materiałów na liny nośne lub łańcuchy.
Nieco bardziej sytuacja się komplikowała, gdy użytkownik nie posiadał dokumentacji dostarczanej przez producenta lub importera, a ponadto podnośnik nie posiadał żadnych elementów identyfikacyjnych. Wówczas poza już wymienionymi dokumentami eksploatujący podnośnik użytkownik zobligowany był także do złożenia pisemnego oświadczenia zawierającego:
- sposób nabycia podnośnika,
- określenie okresu eksploatacji,
- stwierdzenie, że dźwignik ma oryginalną konstrukcję fabryczną i nie dokonywano w nim wymiany podstawowych części i elementów nośnych.
W przypadku podnośników zainstalowanych przed 1.07.2001 r., UDT w zależności od stwierdzonego stanu technicznego ustalał indywidualny zakres dokumentacji i badań odbiorczych wytrzymałościowych, materiałowych i innych, jeszcze bardziej specjalistycznych. Pozytywny wynik badań odbiorczych UDT był dopiero podstawą do wydania decyzji zezwalającej na eksploatację w świetle nowych obowiązujących przepisów.
Zgodnie z narzuconymi przez przepisy zasadami bezpieczeństwa, każda konstrukcja podnośnika musi się charakteryzować:
- wytrzymałością mechaniczną odpowiednią do maksymalnego udźwigu i uwzględniającą tzw. współczynnik bezpieczeństwa, czyli 1,5-5 krotnej przewagi wytrzymałości rzeczywistej nad teoretycznie wymaganą;
- zabezpieczeniem przed niekontrolowanym opadaniem podniesionego pojazdu po ustaniu siły unoszącej;
- stabilnym utrzymywaniem pozycji roboczej;
- zabezpieczeniem niwelującym lub łagodzącym skutki niekontrolowanego opadnięcia unoszonego pojazdu;
- zabezpieczeniem przed przekroczeniem dopuszczalnego konstrukcją udźwigu;
- regulowaną i ograniczoną do bezpiecznego poziomu prędkością opuszczania;
- zabezpieczeniem przed uszkodzeniem w przypadku zderzenia ruchomych części z zewnętrznymi przeszkodami, znajdującymi się na drodze ruchu podnośnika.
Podczas pracy z podnośnikami samochodowymi trzeba mieć świadomość, że poza narzuconymi na konstruktorów podnośników wymogami bezpieczeństwa i niezbędnymi zabezpieczeniami, również po stronie użytkownika eksploatującego podnośnik leży odpowiedzialność za bezpieczeństwo jego pracy.
Do najważniejszych zasad bezpiecznej pracy przy podnośnikach i ich obsłudze należy:
- przestrzeganie ogólnych zasad bhp;
- dopuszczanie do obsługi podnośników wyłącznie osób uprawnionych, z odpowiednim przeszkoleniem;
- podnoszenie wyłącznie pojazdów o wadze zgodnej z nominalną nośnością podnośnika;
- przestrzeganie prawidłowego ustawienia pojazdu na wysięgnikach lub najazdach;
- zapewnienie wolnej przestrzeni nad oraz pod podnośnikiem, a także nad samochodem w czasie unoszenia;
- przestrzeganie zakazu dokonywania jakichkolwiek zmian w układzie elektrycznym, hydraulicznym lub pneumatycznym przez osoby bez wymaganych kwalifikacji;
- regularne sprawdzanie stopnia zużycia nakrętek w podnośnikach śrubowych oraz lin, elementów nośnych, a także instalacji hydraulicznej w podnośnikach hydraulicznych;
- regularne przestrzeganie terminów przeglądów i konserwacji podnośników.

mgr Andrzej Kowalewski