Jakie są podstawowe obowiązki związane z nawiązaniem stosunku pracy?

Osoba przyjmowana do pracy podlega obowiązkowym wstępnym badaniom lekarskim w celu uzyskania orzeczenia stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Badania te przeprowadzane są na podstawie skierowania pracodawcy i na jego koszt przez lekarza medycyny pracy.

Przed dopuszczeniem pracownika do pracy pracodawca obowiązany jest zapoznać pracownika z:
- treścią regulaminu pracy,
- treścią informacji o podstawowych warunkach pracy, o której mowa w art. 29 § 3 k.p.,
- przepisami i zasadami bhp (przeszkolenie wstępne),
- zakresem informacji objętych tajemnicą, określoną w obowiązujących ustawach dla umówionego z pracownikiem rodzaju pracy,
- obwieszczeniem, o którym mowa w art. 150 k.p.

Fakt zapoznania się pracownika winien zostać potwierdzony w formie pisemnej, a oświadczenia pracownika, orzeczenie lekarskie oraz zaświadczenie o ukończeniu wstępnego szkolenia bhp podlegają włączeniu do akt osobowych pracownika. W związku z nawiązaniem stosunku pracy na pracodawcy spoczywa obowiązek zgłoszenia pracownika do ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego oraz wykonywania obowiązków płatnika w zakresie ubezpieczenia społecznego, zdrowotnego oraz podatku od wypłacanych wynagrodzeń.

Formy świadczenia pracy 
Sytuacja gospodarcza, jaka jest w naszym kraju, ma duży wpływ na wybór formy zatrudnienia pracownika. Pracodawcy coraz chętniej korzystają z innych form zatrudnienia, np. z umów cywilnoprawnych, samozatrudnienia.

Umowy cywilnoprawne
Oprócz stosunków pracowniczych pracodawcy korzystają z cywilnoprawnych form zatrudnienia, takich jak: umowa zlecenia, umowa o dzieło, umowa agencyjna czy kontrakt menedżerski. Jeżeli okoliczności faktyczne odpowiadają cywilnoprawnemu charakterowi stosunku prawnego, nie ma przeszkód, aby korzystać z tej formy zatrudnienia. Dobór danej formy umowy zależy od specyfiki czynności jakie mają być jej przedmiotem. W celu osiągnięcia z góry określonego rezultatu (np. sporządzenie planu technicznego) właściwe jest zawarcie umowy o dzieło, gdy zaś przedmiotem umowy ma być zobowiązanie do dołożenia należytej staranności w celu dokonania określonej czynności prawnej czy faktycznej (bez gwarancji osiągnięcia zamierzonego celu), należy wybrać umowę zlecenie (np. zastępstwo procesowe przez adwokata) lub o świadczenie usług (dokonywanie okresowych przeglądów instalacji ppoż. w budynku). W działalności handlowej największe zastosowanie znajdzie umowa agencyjna, która daje możliwość stworzenia sieci samodzielnych agentów prowadzących działalność w zakresie pozyskiwania zamówień, pośredniczenia przy sprzedaży oraz zawierania umów w imieniu zleceniodawcy. Z kolei formą wybieraną często przy zatrudnieniu wysokiej klasy specjalistów, którym powierza się kierowanie firmą, jest kontrakt menedżerski. Jest to cywilnoprawna umowa nienazwana, która zakłada samodzielne podejmowanie decyzji i ponoszenie za nie ryzyka. Wynagrodzenie menedżera powiązane jest ściśle z efektami jego pracy.

WAŻNE!
Wszystkie umowy cywilnoprawne podlegają przepisom Kodeksu cywilnego, a osobom wykonującym na ich podstawie pracę nie przysługują żadne uprawnienia pracownicze.

Samozatrudnienie
Polega na świadczeniu usług przez samodzielnych przedsiębiorców w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Strony zawierają umowę o charakterze cywilnoprawnym, w której zobowiązują się do wykonywania określonych usług za wynagrodzeniem, które wypłacane jest po stwierdzeniu wykonania zleconych czynności na podstawie wystawionej faktury. Samozatrudnionym nie przysługują żadne uprawnienia o charakterze pracowniczym. Co do zasady, samozatrudnienie nie będzie kwalifikowane jako stosunek pracy; w wyroku z 19 czerwca 2002 r., (III APa 197/01, OSA 2003/1/5) Sąd Apelacyjny w Warszawie uznał, że umowa zawarta z osobą prowadzącą działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług, która wystawia rachunek za wykonaną pracę, powiększony o podatek VAT – nie jest umową o pracę w rozumieniu Kodeksu pracy. Charakter prawny takiego zatrudnienia nie będzie budził wątpliwości, gdy relacje między stronami będą nosić cechy stosunku cywilnoprawnego, a przedmiotem usług będą prace o charakterze samodzielnym, niezwiązane z ich wykonywaniem u pracodawcy w określonym miejscu i czasie.

Przykład
Księgowa rozwiązuje umowę o pracę z pracodawcą i zakłada biuro rachunkowe. Strony zawierają umowę, na podstawie której, w ramach biura rachunkowego, księgowa nadal prowadzi księgowość pracodawcy. Umowa nie zobowiązuje jednak księgowej do wykonywania pracy w siedzibie pracodawcy w ustalonych godzinach, a jedynie ustala terminy, w których następuje przekazywanie jej dokumentacji oraz zamykanie ksiąg oraz składanie pracodawcy sprawozdań i deklaracji. Biuro rachunkowe księgowej obsługuje również inne podmioty.

mgr Robert Gorczyca, prawnik