Czy pracownica będąc w ciąży może wykonywać wszelkie prace, czy są jakieś ograniczenia? Czy pracodawca powinien zapewnić apteczki w zakładzie pracy, a jeśli tak – jakie są szczegółowe zasady ich rozmieszczenia? To kolejne wątpliwości, które rozwiewa nasz specjalista.

Wśród prac wymienionych w załączniku do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. nr 114, poz. 545) w art. 179 k.p. wyróżniono prace wzbronione kobietom w ciąży:
- niezależnie od stopnia narażenia ich na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne (np. prace wewnątrz zbiorników i kanałów),
- jedynie w razie przekroczenia określonych w wykazie limitów.

W pierwszym z wyżej wskazanych przypadków na pracodawcy zatrudniającym kobietę w ciąży spoczywa bezwzględny obowiązek przeniesienia jej do innej pracy. Natomiast jeżeli pracodawca zatrudnia pracownicę w ciąży przy pracy wzbronionej w razie przekroczenia określonego w wykazie stopnia narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne (ww. pkt 2), jest obowiązany w pierwszej kolejności dokonać odpowiednich modyfikacji warunków pracy na zajmowanym stanowisku poprzez dostosowanie ich do wymagań określonych w tych przepisach lub należyte skrócenie czasu pracy. Dopiero jeśli okaże się to niemożliwe lub niecelowe, pracodawca jest zobligowany przenieść pracownicę do innej pracy, a w razie braku takiej możliwości – zwolnić pracownicę na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy.
Ten schemat postępowania znajdzie zastosowanie np. do pracownic ciężarnych zatrudnionych przy obsłudze monitorów ekranowych (IV ust. 1 pkt 4 załącznika do ww. rozporządzenia RM). W tym przypadku istotny jest bowiem stopień narażenia pracownicy na działanie niepożądanych czynników, gdyż praca taka jest wzbroniona kobiecie w ciąży jedynie wówczas, gdy przekracza 4 godziny na dobę. Jeśli zatem pracodawca mimo przedłożonego zaświadczenia o stanie ciąży w dalszym ciągu nakazuje pracownicy pracę przy komputerze ponad 4 godziny dziennie, popełnia wykroczenie zagrożone karą grzywny (art. 281 pkt 5 k.p.).
Polecenie wydane wbrew zakazowi wynikającemu z art. 176 k.p. nie wiąże pracownicy, zatem może ona odmówić jego wykonania. Przekonuje o tym treść art. 210 k.p., który dopuszcza możliwość powstrzymania się pracownika od wykonywania pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, m.in. wówczas, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom.

Apteczki w zakładzie
Zgodnie z § 44 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. 2011 nr 173 poz.1034) pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy. W szczególności pracodawca powinien zapewnić apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy.
Ilość, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek powinny być ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, z uwzględnieniem rodzajów i nasilenia występujących zagrożeń (§ 44 ust. 2). Obsługa punktów i apteczek, o których mowa w ust. 1, na każdej zmianie powinna być powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy (§ 44 ust. 3).
W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny być wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wykazy pracowników, o których mowa w ust. 3 (§ 44 ust. 4). Punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apteczek powinny być odpowiednio oznakowane (zgodnie z Polską Normą) oraz łatwo dostępne (§ 44 ust. 5). Jeżeli pracodawca nie zapewni odpowiednich środków, to inspektor pracy po przeprowadzeniu kontroli ma prawo nakazać zapewnienie odpowiednich środków pierwszej pomocy. Ponadto osoba odpowiedzialna za stan bhp w zakładzie pracy lub osoba kierująca pracownikami ponosi odpowiedzialność wykroczeniową zgodnie art. 283 § 1 Kodeksu pracy.

mgr Robert Gorczyca
specjalista ds. bhp, prawnik