Pod koniec stycznia w Krakowie miała miejsce prezentacja projektu wpisującego się w Zintegrowany System Kwalifikacji, o tyle interesującego, że mowa o Sektorowej Ramie Kwalifikacji dla sektora motoryzacji w Polsce. O szczegółach inicjatywy rozmawiamy z Hanną Szumińską, koordynatorem metodycznym SRK MOTO.

- Proszę wprowadzić naszych czytelników w założenia, jakie legły u podstaw aktywności zaangażowanych w projekt. SRK MOTO, ZSK, Polska Rama Kwalifikacji, Europejska Rama Kwalifikacji… – te skróty i tajemniczo brzmiące terminy mogą odstraszać fachowca branży motoryzacyjnej.
Żyjemy w świecie pełnym sprzeczności, a w naszej gospodarce dominuje chaos. Wynika on częściowo z faktu, że systemy kształcenia formalnego rozmijają się z potrzebami pracodawców. Odejście od kształcenia zawodowego, które nastąpiło przed kilkunastoma laty, skutkuje teraz brakiem fachowców i rodzi potrzebę kształcenia nowych kadr. I w tym miejscu pojawia się pytanie, w jaki sposób kształcić? Jak nadążać za rozwijającą się technologią? Jak przygotować do pracy w jeszcze dziś nieznanych warunkach i modelach biznesowych? Wszak osoby już aktywne zawodowo mogą rozszerzać swoją wiedzę i umiejętności na kursach i szkoleniach w ramach tzw. edukacji pozaformalnej. Tylko jak potwierdzić czy zweryfikować nabyte przez nie umiejętności? 
Na szczęście mamy rozwiązanie. 22 grudnia 2015 r. została podpisana Ustawa o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji a w lipcu 2016 r. rozpoczął działanie portal – Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji, gdzie wpisano kwalifikacje i zawody pochodzące z obszaru oświaty i szkolnictwa wyższego. Zbiór ponad 9 tys. takich. Aktualnie zostają weń włączone kwalifikacje z rzemiosła i te stanowiące nowość na polskim rynku – kwalifikacje rynkowe.

- Kwalifikacje rynkowe? Brzmi obiecująco. Czyżby miały odpowiadać na faktyczne zapotrzebowanie przedsiębiorców?
Stanowią odpowiedź na potrzeby włączenia „zawodu” w szybką ścieżkę ustawodawczą, by takie kwalifikacje zyskały moc obowiązywania. Przykładowo, rozwój elektromobilności w branży może skutkować powstaniem kwalifikacji „Obsługiwanie stacji ładowania pojazdów z napędem elektrycznym”. By tak się stało, każda nowa rynkowa kwalifikacja musi przejść procedurę włączenia do Zintegrowanego Rejestru Kwalifikacji, która łatwa nie jest. Po włączeniu takiej kwalifikacji pojawią się instytucje certyfikujące, które po spełnieniu określonych w ustawie wymagań będą mogły egzaminować – inaczej mówiąc: walidować daną kwalifikację i wydawać potwierdzenia wagi państwowej. Egzaminujący będą uzyskiwać z tego tytułu wynagrodzenie od przystępujących do potwierdzenia kompetencji. Ustawa zakłada też uznawalność doświadczenia zawodowego i stwarza możliwość porównania kompetencji niezależnie od tradycyjnej ścieżki edukacyjnej czy jej braku.

- Czym jest rama sektorowa?
Sektorowa Rama Kwalifikacji dla branży motoryzacyjnej, tworzona przez branżę dla branży, jest pomostem łączącym motoryzację i jej kluczowe wyznaczniki z Polską Ramą Kwalifikacji i Europejską Ramą Kwalifikacji. Rama posiada siedem poziomów, a na każdym zostały zawarte wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne w postaci tzw. deskryptorów, czyli opisów najbardziej charakterystycznych cech i wymagań. Kluczem do opisania wiedzy i umiejętności są m.in. informacje od przedsiębiorców, opisy stanowiskowe, ogłoszenia rekrutacyjne oraz efekty kształcenia składające się na kwalifikacje pełne – zawody, i kwalifikacje cząstkowe. W naszej branży wyodrębniono konteksty jedyne i niepowtarzalne w żadnej innej: prace mechatroniczne, prace diagnostyczno-naprawcze, prace blacharsko-lakiernicze charakterystyczne dla pojazdów. Sformułowane opisy mogą być wykorzystane w opisach stanowisk pracy czy programach szkoleń. Ale nie tylko, np. osoba sprzedająca pojazdy być może powinna posiadać minimalny zakres wiedzy na ten temat, a więcej rozbudowanych kompetencji marketingowych i cyfrowych. Stąd konieczne będzie skorzystanie z SRK MOTO i z ramy w branży informatycznej czy usług rozwojowych.
Porządkując terminologię, mamy trzy rodzaje edukacji. Ta formalna to oświata i szkolnictwo wyższe. Edukacja pozaformalna obejmuje szkolenia i kwalifikacje uregulowane, np. na poziomie ministerialnym mogą to być kwalifikacje diagnostów czy rzeczoznawców samochodowych. Zintegrowany System Kwalifikacji – w skrócie ZSK – jest jednym z narzędzi koordynacji polityki państwa w zakresie uczenia się przez całe życie, stanowiącego odpowiedź na potrzeby współczesnej gospodarki opartej na wiedzy, umiejętnościach i kompetencjach społecznych. ZSK pozwala na porównywanie kwalifikacji. Na poziomie unijnym takim referencyjnym odnośnikiem są Europejskie Ramy Kwalifikacji, a podobne rozwiązania funkcjonujące w prawie 190 krajach pozwalają aktywnym zawodowo weryfikować i potwierdzać swe umiejętności. 

- Podkreślmy – zwłaszcza kwalifikacje nadawane poza szkołami i uczelniami, w toku samokształcenia się czy nabywania specyficznych, bo branżowych umiejętności. Czy tak?
Dokładnie tak. Chodzi więc o to, by mając na uwadze ogromną mobilność pracowników, znaleźć łatwy i transparentny klucz do kwalifikacji nadawanych poza szkołami i uczelniami. Intencją kodyfikujących sektorowe ramy kwalifikacji dla każdej branży na całym świecie jest to, by wszystkie kwalifikacje – także te, które wynikać będą z przyszłych potrzeb rynkowych, można było porównać. Żeby tak było, muszą być one opisane tym samym językiem efektów uczenia się. 

- A gdy szukać przykładów stosowania owej ramy SRK na rynku pracy i dowodów, że za językiem opisu formalnego kryją się konkretne zachęty dla jej adresatów, to…
Przedsiębiorca z branży automotive będzie mógł nie tylko precyzyjnie określać wymagania w stosunku do kandydatów na czas redagowania ogłoszeń prasowych. Czytelność wymagań stawianych kandydatom do pracy to jedno. Będzie mógł także opisywać własne, swoiste oczekiwania, biorąc za wzór opis z SRK MOTO. Łatwiej będzie tworzyć siatki wynagrodzeń w firmie i programy rozwojowe, korzystając z naszych skryptów. Z kolei pracownik będzie mógł nie tylko weryfikować swą wiedzę i umiejętności, ale także walidować kwalifikacje na międzynarodowym rynku pracy. Pojawia się więc nowa ścieżka walidacji kwalifikacji dla tych, którzy myślą, by po jakiejś przerwie wrócić do zawodu wyuczonego np. kilkadziesiąt lat temu. Rama SRK da takim wiedzę: gdzie się znajdują i co muszą uzupełnić. Może się okazać, że taki mechanik uzupełni tylko luki w kompetencjach, by obsługiwać pojazdy elektryczne.
Zyskają na tym społeczeństwo i tradycyjny system szkolnictwa, bo otrzymają narzędzie pozwalające w transparentny sposób sprawdzić poziom kursów oferowanych np. przez internet. Dla doradców zawodowych i nauczycieli ma być aktualnym źródłem kompetencji wymaganych przez przedsiębiorców. Co bardziej ambitni przedsiębiorcy będą mogli aplikować o status instytucji certyfikującej! Rama ma być pomostem łączącym polską i europejską ramę kwalifikacji z kwalifikacjami, które są niezbędne w branży motoryzacyjnej. Ma być ona swego rodzaju algorytmem do opisywania kwalifikacji w branży.

- Można zatem odnieść wrażenie, że SRK MOTO będzie ulubionym narzędziem dla fachowców, którzy swego czasu wybrali edukację nieformalną, a dotychczas trudniej im było rywalizować na rynku pracy z absolwentami szkół kierunkowych, acz powinni wygrać doświadczeniem zawodowym.
To nas najbardziej interesuje. 
Przykładowo. Jeśli w dobie deficytu pracowników w branży lakiernictwa samochodowego w Polsce, pracodawca z powodzeniem zaangażował niewykwalifikowanego pomocnika mistrza, to efekty takiej edukacji nieformalnej także będzie można odnosić – czyli porównywać na poziomie ponad krajowym. To niesamowity walor SRK MOTO, skoro system uzna, że i taka edukacja ma swą wartość na rynku pracy.
Na rynku funkcjonuje obecnie bardzo wiele dyplomów i certyfikatów, ale tylko niektóre z nich potwierdzają realne umiejętności. Kluczem jest portal internetowy, który umożliwia znalezienie uporządkowanych informacji. Pracodawca znajdzie tam treści, które przydadzą się podczas redagowania ogłoszeń rekrutacyjnych czy opisu kompetencji, gdy będzie tworzył nowe stanowisko pracy. Pracownik będzie mógł sprawdzić status swoich rynkowych umiejętności, ale też np. dokonać walidacji takich w trakcie poszukiwania pracy.

- Jak daleko do finalnej wersji?
Prace nad sektorową ramą dla branży motoryzacyjnej ruszyły, odkąd Konsorcjum Eurokreator i Pwc realizuje projekt ramy na zlecenie Instytutu Badań Edukacyjnych w ramach projektu „Włączanie kwalifikacji innowacyjnych i potrzebnych społecznie do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji oraz ograniczenie barier w rozwoju ZSK przez wspieranie interesariuszy systemu na poziomie krajowym i regionalnym”. Naszą ambicją jest stworzenie diagramu spinającego i porównującego, by wszystkie umiejętności zdobyte na rynku pracy można było opisać wspólnym językiem efektów uczenia się. 
Na potrzeby zdefiniowania umiejętności koniecznych dla branży motoryzacyjnej przyjęliśmy podział na zawody niezbędne na czas: projektowania – w domyśle pojazdów, produkcji (np. części motoryzacyjnych), sprzedaży, eksploatacji, renowacji, demontażu i recyklingu. Te 6 etapów życia pojazdów w ramie sektorowej nazwano wyznacznikami. Przyjęto więc za punkt wyjścia SRK MOTO cykl życia produktu: od fazy projektowania, przez etap produkowania, po czas eksploatacji pojazdów. Zwróćmy uwagę, że wydzieliliśmy zwyczajowe usługi na czas serwisowania – oddzieliliśmy utrzymanie niepogorszonej kondycji pojazdów od renowacji sensu stricto. SRK MOTO powstała na bazie inwentaryzacji zasobów kompetencyjnych, wymagań pracodawców przy uwzględnieniu zawrotnego tempa rozwoju branży, więc będzie stanowić nowe narzędzie porządkujące rynek.

Rozmawiał: Rafał Dobrowolski