Wymiana ogumienia jest najlepszym przykładem ukazania specyfiki i problemów wynikających przy wszelkich pracach obsługowo-naprawczych przy pojazdach ciężarowych.

Ze względu na znaczne momenty dokręcania połączeń śrubowych przy mocowaniu kół w pojazdach ciężarowych, w zdecydowanej większości przypadków przekraczające możliwości odkręcania i dokręcania ręcznego, przy obsłudze stacjonarnej (warsztatowej) kół pojazdów ciężarowych stosuje się klucze – najczęściej z napędem pneumatycznym, rzadziej hydraulicznym.
Znacznym utrudnieniem przy serwisie ogumienia samochodów ciężarowych jest samo przemieszczanie i manewrowanie kołami lub samymi obręczami czy oponami, które ze względu na swoje wymiary mają przeważnie dużą masę własną (powyżej 100 kg), znacznie przekraczającą możliwości wykorzystania siły ludzkich mięśni. W związku z tym jakiekolwiek prace związane z manewrowaniem tak ciężkich kół są dla jednej osoby wręcz niemożliwe do wykonania. Dlatego przy obsłudze pojazdów ciężarowych należy pamiętać o urządzeniach, które są niezbędne nie tylko ze względu na komfortu pracy i jakość świadczonych usług, ale przede wszystkim bezpieczeństwo pracowników.
Bardzo przydany przy zakładaniu koła na piastę jest wózek, umożliwiający podniesienie koła na żądaną wysokość i utrzymanie go ustalonej pozycji. Dzięki temu możliwe jest swobodne dokręcenie śrub mocujących. Wózek ten jest również przydatny przy zdejmowaniu koła z piasty. Dokładne usytuowanie koła na obwodzie względem otworów mocujących na piaście jest możliwe dzięki zastosowaniu w wózku widełek rolkowych.
W ofercie handlowej znajdują się również znacznie prostsze rozwiązania wózków, które służą raczej tylko do przemieszczania kół z miejsca demontażu z samochodu do miejsca dalszej obsługi (montażownicy, wyważarki) lub naprawy.
Podstawowym narzędziem przy serwisie ogumienia samochodów ciężarowych i ciężkich pojazdów użytkowych jest ręczna pneumatyczna wkrętarka udarowa wraz z kompletem nasadek klucza. Niestety, taka wkrętarka waży około 10 kg, a śrub mocujących koło do piasty w przypadku samochodów ciężarowych jest średnio kilkanaście. Obsługa choćby jednego koła wymaga od mechanika dość znacznego wysiłku fizycznego. Dlatego coraz częściej stosuje się specjalne wózki do klucza pneumatycznego. Mają one tak skonstruowaną ramę pionową, aby można było swobodnie regulować wysokość roboczą wkrętarki. Ponadto często wyposażone są w uzdatniacz powietrza oraz regulator ciśnienia.
Najważniejszą sprawą w serwisie ogumienia jest konieczność uniesienia tej części pojazdu, gdzie będą wykonywane czynności obsługowe. Dlatego niezbędnym urządzeniem służącym do tego celu jest podnośnik. Najpraktyczniejsze są podnośniki podjazdowe o napędzie pneumatyczno-hydraulicznym, nie wymagające ręcznego ruchu dźwignią w celu uniesienia pojazdu. Podnośniki te wykonywane są w wersjach o różnym udźwigu, od kilkunastu do kilkudziesięciu ton.
Kolejną czynnością jest demontaż i montaż opony na obręczy koła. Ze względu na znaczny wysiłek fizyczny, a także ewentualne niebezpieczeństwa przy ręcznym demontażu, polegającym na zsuwaniu opony z obręczy z wykorzystaniem dźwigni, wszystkie czynności obsługowe przy demontażu i montażu opony wykonuje się obecnie przy użyciu mechanicznych urządzeń – montażownic. Ze względu na znaczne gabaryty kół samochodów ciężarowych niezbędne jest użycie znacznych sił do wykonywania poszczególnych czynności:
- oderwania obrzeża opony od obręczy,
- mocowania obręczy w uchwycie (w pozycji pionowej lub poziomej),
- zsuwania obwodowego opony z obręczy przy użyciu stopki montażowej w przypadku demontażu opony z obręczy lub nakładania w przypadku ponownego montażu opony na obręczy.
Konstrukcja i zakres parametrów użytkowych montażownic, stosowanych do obsługi kół samochodów ciężarowych, różni się dość znacznie w stosunku do maszyn tego rodzaju używanych przy kołach samochodów. Przy użyciu tego typu montażownic możliwa jest obsługa kół o wymiarach do 44”, a w niektórych rozwiązaniach nawet do 56”. Dzięki specjalnej konstrukcji uchwytu felgi, który jest mocowany na uchylnym ramieniu, nie ma konieczności osadzania koła w pionie.
Wyważanie kół samochodów ciężarowych nie różni się specjalnie od wyważania kół samochodów osobowych. Same urządzenia – wyważarki – różnią się jednak, zwłaszcza w zakresie przystosowania konstrukcji do obsługi znacznie większych mas (nawet do 200 kg). Coraz więcej obecnie stosowanych wyważarek do obsługi kół samochodów ciężarowych posiada również podnośnik pneumatyczny służący, do osadzania ciężkiego koła na wale wyważarki.
Bardzo ważną czynnością w serwisie ogumienia jest sprawdzanie szczelności opon. Jednak w przypadku kół samochodów ciężarowych, wykonanie tej czynności nie jest rzeczą prostą ze względu na ciężar i gabaryty. Niezbędna w tym przypadku będzie profesjonalna wanna z podnośnikiem.
Jeszcze jednym bardzo ważnym parametrem, odróżniającym ogumienie kół samochodów ciężarowych od kół samochodów osobowych, jest ciśnienie w oponach. W przypadku kół samochodów ciężarowych ciśnienie to wynosi około 8-10 bar. Ze względu na wysokość tego ciśnienia jest to czynność stwarzająca dodatkowe niebezpieczeństwo dla obsługującego. Dlatego urządzeniem równie ważnym jak pozostałe jest kosz do pompowania kół. W celu zautomatyzowania procesu pompowania kosz taki może być doposażony w sterowanie elektroniczne. Przy jego zastosowaniu możliwe jest zaprogramowanie wartości ciśnienia, do jakiej należy napompować koło.
Obecnie zdecydowana większość urządzeń i narzędzi stosowanych w serwisie ogumienia samochodów ciężarowych zasilana jest sprężonym powietrzem. Dlatego niezbędne jest wyposażenie serwisu co najmniej w sprężarkę dającą ciśnienie minimum 10 atmosfer.





Należy pamiętać, że wszystkie omówione urządzenia wpływają korzystnie na zwiększenie wydajności pracy, zapewniają odpowiedni poziom techniczny wykonanej usługi, ale przede wszystkim gwarantują pracownikom serwisu ogumienia kół samochodów ciężarowych bezpieczne warunki pracy.

mgr Andrzej Kowalewski