Elektronika

Na przełomie ostatnich kilkunastu lat cała branża motoryzacyjna przeżywała ogromny rozwój techniczny. Postęp w zakresie wprowadzania nowych technologii dotyczył zarówno sfery konstrukcyjnej, produkcyjnej, jak również i świadczonych w całej branży motoryzacyjnej wszelkich usług. Żadna jednak specjalizacja związana z pojazdami samochodowymi nie przeżywała tak znacznego postępu technicznego, jak elektronika samochodowa.

Jeszcze około 30 lat temu trudno było wręcz mówić o elektronice. Wszystkie układy związane ze sterowaniem zapłonem oparte były o zasady elektrotechniki. Ciągły i niesamowicie szybki rozwój elektroniki samochodowej wywarł ponadto ogromny wpływ na konstrukcje, zasadę działania i sposób diagnozowania, a także wszelkie czynności naprawcze pozostałych podzespołów i układów pojazdów samochodowych. Po kilkunastu latach intensywnego rozwoju elektroniki samochodowej, efekt jest taki, że to właśnie układ elektroniczny steruje, kontroluje i modyfikuje na bieżąco pracę niemalże wszystkich pozostałych układów pojazdów samochodowych. Produkowane obecnie samochody są wyposażane w znaczną ilość układów elektronicznych. Ich ilość, rodzaj i zakres spełnianych funkcji zależy jeszcze oczywiście od klasy pojazdu, lecz te, które jeszcze kilka lat wstecz były tylko dodatkiem w luksusowych autach, już dziś są wyposażeniem standardowym pojazdów niższej klasy.



Diagnostyka elektronicznych układów samochodowych bez użycia specjalistycznego testera jest już praktycznie niemożliwa.

Wszystkie stosowane w pojazdach samochodowych układy elektroniczne odpowiedzialne są za:
- sterowanie silnikiem w celu osiągania jak najlepszych parametrów jazdy, a także nadzorowania funkcjonowania podzespołów odpowiedzialnych za prawidłowe spalanie mieszanki paliwowo-powietrznej pod kątem ekologii;
- bezpieczeństwo czynne i bierne pojazdu oraz stworzenie kierującemu warunków komfortu jazdy (układy antypoślizgowe, układy przeciwdziałające blokowaniu się kół, zawieszenie aktywne, sterowanie na cztery koła, system kontroli bocznego znoszenia opon, napęd na cztery koła, wspomaganie układu kierowniczego, klimatyzacja, pasy bezpieczeństwa, poduszki powietrzne i inne).

To właśnie dzięki zastosowaniu elektroniki możliwe było wprowadzenie zupełnie nowych lub znaczne ulepszenie istniejących już konstrukcji poszczególnych układów i udoskonalenie ich działania. Wszystkie te układy wyposażone są w elektroniczne elementy kontrolujące poszczególne parametry pracy, nadzorujące ich poprawność, a jeśli zachodzi taka konieczność korygujące ich wartość. Niestety, im większa jest ilość elektroniki w samochodzie, tym większa podatność na wystąpienie jakichkolwiek zakłóceń lub uszkodzeń w poszczególnych układach. Układy elektroniczne dają dużo komfortu i wygody przy prowadzeniu pojazdu, lecz w przypadku obsługi i ewentualnej naprawy stwarzają nie lada problem dla warsztatowców. Wszelkie usterki w tego typu układach nie da się zlokalizować bez specjalistycznego sprzętu do komunikacji ze sterownikiem w samochodzie. Właśnie w tej specjalizacji usług motoryzacyjnych nastąpił największy przełom w zakresie sprzętu diagnostycznego i oprzyrządowania warsztatowego, niezbędnego do obsługi bieżącej i naprawy poszczególnych układów i podzespołów. W samochodach wyposażonych w tego typu układy różnorodność uszkodzeń i usterek może być tak duża, że w celu właściwego ich zlokalizowania nie wystarczy już tak jak dotychczas tylko doświadczenie i intuicja diagnosty, lecz potrzebny jest odpowiedni przyrząd, który wykorzystuje osiągnięcia najnowszej techniki mikroprocesorowej. Wszystkie przyrządy diagnostyczne do diagnozowania nawiązują komunikację ze sterownikami odpowiedzialnymi za wszystkie elektroniczne układy w samochodzie poprzez specjalne złącza diagnostyczne. W zależności od zakresu prowadzonych prac przyrządy diagnostyczne mogą umożliwiać:
- odczytywanie i kasowanie kodów błędów;
- odczytywanie i kasowanie kodów błędów oraz funkcje dodatkowe.
Funkcja odczytywania kodów błędów realizowana jest poprzez skomunikowanie się z elektronicznym urządzeniem sterującym (ECU) i odczytanie zawartych w jego pamięci ciągłej kodów usterek. W przeszłości, jeszcze kilka lat wstecz, przyrządy diagnostyczne przedstawiały kod usterki w postaci cyfrowej. Wówczas do prawidłowej interpretacji niezbędna była fachowa literatura, przy wykorzystaniu której możliwe było odczytanie słownej postaci kodu błędu tzn. w formie jego opisu. Tego typu prostsze przyrządy nazywane były czytnikami kodów błędów. Przy uszkodzeniach bardziej skomplikowanych tego typu przyrządy nie zawsze wystarczały do postawienia prawidłowej diagnozy uszkodzenia. Konieczne było wprowadzenie znacznie bardziej rozbudowanych urządzeń umożliwiających znacznie głębszą diagnozę i możliwość odczytywania konkretnych parametrów pracy poszczególnych elementów wykonawczych, a także możliwość zmiany i przywracania pewnych ustawień początkowych. Przyrządy te, poza odczytem i kasowaniem kodów usterek, umożliwiają przeprowadzenie:
- testu elementów wykonawczych - realizowanego poprzez wysłanie z urządzenia diagnostycznego za pośrednictwem złącza diagnostycznego sygnału uruchamiającego poszczególne elementy danego układu (np. wtryskiwacze);
- odczytu wartości parametrów rzeczywistych - zarówno tych, które mogą być zmierzone i odczytane przy użyciu innych uniwersalnych przyrządów, bez konieczności ingerencji w sterownik (np. prędkość obrotowa silnika, temperatura pracy), jak i tych, do których dostęp można uzyskać wyłącznie poprzez odczyt informacji z oprogramowania sterownika;
- regulacji podstawowej - funkcji niezbędnej do przeprowadzenia niektórych czynności kontrolnych i regulacyjnych;
- kasowania inspekcji - funkcji umożliwiającej wygaszenie lampki kontrolnej na tablicy po wykonanej wymianie oleju oraz zaprogramowanie w sterowniku dopuszczalnego przebiegu samochodu do następnej wymaganej wymiany oleju.



Diagnozowanie magistrali przesyłu danych CAN wymaga przyrządów diagnostycznych najnowszej generacji.

Wraz z rozwojem i wzrostem zaawansowania elektroniki w pojazdach samochodowych na przełomie ostatnich kilku, kilkunastu lat zmieniały się równocześnie przyrządy do obsługi tych układów. W początkowej fazie wprowadzania tych urządzeń na rynek warsztatowy były one dostępne tylko jako niezależne, samodzielnie funkcjonujące i działające urządzenia. Po za tym, dedykowane były i obsługiwały przede wszystkim pojedyncze konkretne marki pojazdów. W dalszej fazie rozwoju i zaawansowania przyrządy te robiły się coraz bardziej uniwersalne i można było przy użyciu jednego urządzenia obsłużyć kilka marek samochodów. Na dzisiejszym etapie, jak powszechnie wiadomo, dobry uniwersalny przyrząd diagnostyczny obsługuje znaczną część wszystkich poruszających się po drogach aut. Po za tym, coraz większa część uniwersalnych przyrządów diagnostycznych tego typu funkcjonuje jako interfejs (przystawka) do komputera typu notebook. Przy korzystaniu stacjonarnym jest to rozwiązanie tańsze i korzystniejsze z punktu widzenia użytkownika w warsztacie, tym bardziej, że zdecydowana większość warsztatów posiada na swym wyposażeniu tego typu komputer. W przypadku prowadzenia diagnostyki elektronicznych układów sterujących, w celu postawienia prawidłowej diagnozy i odszukania niedomagań lub lokalizacji uszkodzenia poszczególnych elementów układów i podzespołów niezbędne jest przeprowadzenie diagnostyki w trakcie jazdy, ponieważ niektóre objawy usterek pojawiać się mogą tylko w specyficznych warunkach drogowych. W związku z tym, znacznie korzystniejsze jest stosowanie uniwersalnego przyrządu diagnostycznego działającego samodzielnie, bez współpracy z komputerem. Taki przyrząd umożliwia po prostu wygodniejszą, a przy tym również i bezpieczniejszą diagnozę podczas testów drogowych. Jeszcze kilka lat temu przyrząd diagnostyczny do elektronicznych systemów sterujących w samochodach był urządzeniem stosowanym tylko przez nieliczne warsztaty w naszym kraju. Tylko te najbardziej zamożne stać było na zakup tego typu sprzętu. Stosowanie takiego urządzenia w niedalekiej przeszłości dawało szansę przede wszystkim na szybsze zlokalizowanie występujących w autach usterek, a dzięki temu umożliwiało zdobycie znacznie większej liczby klientów. We współcześnie produkowanych samochodach naprawdę niewiele można zrobić bez konieczności użycia takiego przyrządu. Dlatego posiadanie tego typu urządzenia jest już bardzo powszechne i stało się prostu koniecznością. Wybór właściwego przyrządu diagnostycznego do obsługi elektronicznych układów sterujących wymaga bardzo dokładnej analizy pod kątem aktualnych potrzeb własnych warsztatu. Testery diagnostyczne umożliwiają dostęp do wielu informacji, lecz efekty ich działania, interpretacja odczytywanych parametrów, a więc i efekt końcowy przeprowadzanej diagnostyki są uzależnione od posiadanych przez diagnostę umiejętności w tej dziedzinie oraz zdolności kojarzenia istotnych w tym zakresie faktów. Tak więc wybór właściwego przyrządu powinien być dostosowany do aktualnych wiadomości i umiejętności obsługującego go diagnosty. Jednoznacznie należy stwierdzić już teraz, że za kilka lat bez takiego przyrządu diagnostycznego w ogóle nie będzie możliwa żadna diagnostyka czy naprawa układów i poszczególnych podzespołów pojazdu.

mgr Andrzej Kowalewski