W przypadku samochodów nowych czy nawet kilkuletnich możemy przystać na wytworzenie próżni, wymianę czynnika, koniecznie filtra kabinowego i tzw. odgrzybianie. W pozostałych przypadkach lub gdy mamy uzasadnione podejrzenia co do stanu układu, warto przeprowadzić rozszerzony serwis klimatyzacji.

Stanowi to regułę. Bywa przecież, że nawet w przypadku nowej klimatyzacji z układu może rocznie ulatniać się do 10% czynnika chłodniczego. Taki spadek wydajności chłodzenia trudniej zauważyć, acz konsekwencje są poważne. Włącznie z uszkodzeniem najdroższego komponentu układu – sprężarki. Co więcej, w razie jej uszkodzenia należy zawsze liczyć się z zanieczyszczeniem układu (starty materiał, opiłki). Wniosek? Bez płukania układu się nie obejdzie.
Idźmy dalej w argumentowaniu czynności zmierzających do sprawdzenia sprawności układu, który przecież nie podlega obowiązkowi przeglądu. Lepiej zapobiegać, niż leczyć. Jeśli klient warsztatu nadal ma obiekcje, bo chce „zaoszczędzić” na wymianie filtra, zazwyczaj wystarczy pokazać mu ten stary, zabrudzony. Mechanicy dobrze wiedzą, że nic nie działa na wyobraźnię tak dobrze jak zużyty filtr kabinowy. Ten stary powoduje alergie, bóle gardła, kaszel. Objawem zużycia będzie gromadzenie się pary na szybach. Wskazuje ono na to, że filtr dawno stracił swoją efektywność filtracyjną, osłabił czujność za kierownicą. Nie tylko nie chroni kosztownych w naprawie komponentów układu. Zaniedbana klimatyzacja jest źródłem wirusów, bakterii i niemiłej woni, wydobywającej się z nawiewów.
Mając na uwadze skutki pandemii, wielce prawdopodobne jest, że świadomość dobrodziejstw wynikających ze stosowania filtrów kabinowych wzrośnie. Dobrze, gdy za wdrożeniem surowych obostrzeń higienicznych i przeszkoleniem wszystkich pracowników w zakresie wdrożonych środków ostrożności pójdzie umiejętność sprawnego wykonania (wszystkich!) czynności na czas serwisowania układów klimatyzacji samochodowych. Gorzej, gdy restrykcyjne podejście do zasad higieny w stosunku do personelu i klientów na dobre spowolni i zdezorganizuje pracę. Filtr kabinowy? Taki niby drobiazg, ale najgorszy to bodaj scenariusz, dać po sobie poznać, że użytkownik pojazdu lepiej by sobie poradził z jego wymianą. Podczas wymiany należy wziąć pod uwagę położenie filtra, które zależy od modelu samochodu, dlatego za każdym razem procedura demontażu i montażu może się różnić.

Nadszedł czas filtrów kabinowych!
Mówi się, że przegląd klimatyzacji to czynność, z którą kierowca powinien liczyć się przynajmniej raz w roku. Producenci filtrów dostarczają argumentacji, by częściej zatroszczyć się o klimatyzację samochodową. Przykładowo, Grupa UFI Filters zaleca wymianę filtra kabinowego co 15 tys. km, częściej na obszarach o szczególnym zanieczyszczeniu. W komunikatach podkreśla się, że położenie filtra zależy od modelu samochodu, dlatego za każdym razem procedury demontażu i montażu mogą być inne.
Niewłaściwy montaż nowego filtra? Przed wymianą należy oczywiście usunąć osad gromadzący się w obudowie i dokładnie ją oczyścić (w razie potrzeby użyć sprayu antybakteryjnego). Nowy filtr musi być identyczny z oryginalnym zalecanym przez producenta pojazdu. O czym jeszcze warto pamiętać w kontekście wymiany tego elementu?
– Wymieniając filtr kabinowy, należy zwrócić uwagę na dwie ważne kwestie – podkreśla Dominik Zwierzyk, project manager w firmie PZL Sędziszów. – Na wielu produktach, w tym filtrach produkcji PZL Sędziszów, występuje oznaczenie strzałką, która wskazuje kierunek przepływu powietrza, a tym samym sposób umieszczenia filtra w obudowie. Sam filtr należy natomiast montować z wyczuciem, aby nie pozginać go lub wręcz nie uszkodzić, czyli nie obniżyć powierzchni filtrującej. Za schowkiem pasażera, w podszybiu, obok pedału gazu… Dostęp do filtra kabinowego może być zróżnicowany, dlatego w razie problemów z jego odszukaniem warto posłużyć się instrukcją obsługi lub wskazówkami producenta danego samochodu.
Standardowy dobrej jakości filtr kabinowy składa się z kilku warstw o odmiennej strukturze włókien. Modele z węglem aktywnym, poza absorbowaniem ciał stałych, dysponują specjalnie przygotowaną warstwą pochłaniającą zanieczyszczenia gazowe (głównie związki siarki i azotu, węglowodory czy ozon).

Wczesne wykrycie nieszczelności
Niesprawność układu klimatyzacji może wynikać z braku czynnika chłodzącego i oleju w sprężarce. Źródłem niedomagań może być również przepracowany parownik. Im mniej czynnika w układzie, tym większe obciążenie sprężarki.
Kompleksowy serwis tego układu, oprócz wspomnianych czynności, obejmuje m.in. test wydajności nawiewu, diagnostykę sterownika klimatyzacji oraz wymianę osuszacza, który zbiera wilgoć z układu, a równocześnie ma swoją ograniczoną pojemność i chłonność. W obrębie tych czynności są metody bardziej lub mniej skuteczne, a w przypadku niektórych procedur nietrudno popełnić błąd.
Jak dokumentować taką usługę, by nie pozostawić wątpliwości co do wyczekiwanej zapłaty? Można ją z grubsza podzielić na kilka zasadniczych czynności: podłączenie węży stacji klimatyzacji do zaworów, odessanie czynnika i wytworzenie próżni w układzie (ok. 30 minut); wymiana oleju oraz uzupełnienie czynnika do poziomu zalecanego przez producenta pojazdu; wymiana filtra kabinowego na nowy; odgrzybianie układu klimatyzacji. Wreszcie test poprawności działania nawiewu i układu A/C, kiedy sprawdzamy wydajność nawiewów.

Zależność wrzenia wody od temperatury i ciśnienia. Im niższe podciśnienie, tym niższa temperatura wrzenia wody i szybsze odparowanie

Podstawowym zadaniem próżni jest…
Wytworzenie próżni w układzie klimatyzacji ma osuszyć układ oraz umożliwić uzupełnienie nowego czynnika roboczego. Największym błędem popełnianym przez warsztaty jest niedostateczny czas jej wytworzenia.
– W większości przypadków rzetelnie wykonana próżnia – uwzględniając wydajność powszechnie używanych stacji klimatyzacji – powinna trwać ok. 30 minut – wyjaśnia Dominik Zwierzyk, PZL Sędziszów. – Jest tak dlatego, ponieważ układ musi być kompleksowo osuszony, co ma ścisłe powiązanie z czasem. Drugi aspekt to szczelność układu. Maszyna nie będzie w stanie utrzymać próżni przez dłuższy czas, jeśli układ klimatyzacji będzie nieszczelny. A to z kolei wypacza sens wykonywania dalszych czynności serwisowych. W wielu przypadkach maszyna w ogóle nie umożliwi wykonania kolejnych kroków, jeśli procedura wytworzenia próżni w układzie zakończy się niepowodzeniem.
Alternatywne metody stosowane w celu sprawdzenia szczelności to azot, którym mechanik napełnia układ,  kontrolując spadek ciśnienia w układzie, lub azot zmieszany z wodorem, który po napełnieniu układu uwidacznia wszelkie nieszczelności – konieczne stosowanie detektora wodoru.  Układ można również napełnić tzw. kontrastem, który widać po nakierowaniu na nieszczelność lampy ultrafioletowej.
W kontekście próżni słów kilka o temperaturze. Prace przy układzie klimatyzacji przeprowadzamy zazwyczaj wiosną i latem, więc ten problem naturalnie nie występuje. Warto mimo wszystko pamiętać, że temperatura minimum „pokojowa” jest kluczowym czynnikiem warunkującym efekty wytworzenia próżni. Niskie temperatury otoczenia (5-8°C) w połączeniu z krótkim czasem procedury sprawią, że układ nie zostanie dostatecznie osuszony. Mając na uwadze prawa fizyki dotyczące temperatur i ciśnienia, warto procedurę realizować dopiero powyżej 12°C. Temperatura, w jakiej dokonujemy serwisu klimatyzacji, ma wpływ na dwa parametry. Pierwszy to czas wytworzenia próżni – im niższa temperatura, tym czas wytworzenia próżni musi być dłuższy. Drugi parametr zdecyduje o możliwości napełnienia układu. Niektóre urządzenia z niższej półki dostępne na rynku będą wymagały zastosowania pasa podgrzewającego butlę z czynnikiem – w przeciwnym wypadku nie napełnimy układu klimatyzacji.
Gdy zbagatelizujemy temperaturę panującą w warsztacie, nie tylko nie zapewnimy właściwego osuszenia układu klimatyzacji w samochodzie, ale również przysporzymy sobie problemów z przetłoczeniem czynnika z butli roboczej.

Niechybione inwestycje w nowoczesnych warsztatach
Jeśli etap próżni wykonany został bez przeszkód, przychodzi czas na uzupełnienie brakującego czynnika. Dobrze, gdy na podstawie książki serwisowej oraz dotychczasowych efektów weryfikacji szczelności możemy określić, czy ulatnia się on naturalnie, czy zbyt gwałtownie. Jeżeli poziom czynnika jest zbyt niski, gdzieś w układzie musiała być lub jest nieszczelność, którą w pierwszej kolejności należy wyeliminować. Mając na uwadze różne czynniki robocze, nowszy R1234yf oraz R134a, tym bardziej warto korzystać z maszyn, które zostały wyposażone w identyfikator czynnika.
A może to najlepszy czas, by wybrać nową maszynę? Kalendarzowa wiosna ostatnimi czasy wcale nie oznacza, że na porannej dniówce nie przyjdzie nam zmierzyć się z (niską) temperaturą. Urządzenia wyższej klasy rozwiązują ten problem w inny sposób niż wspomniany pas podgrzewający butlę z czynnikiem. Ktoś powie, że w dobie pandemii ograniczenie inwestycji jest najlepszym wyborem. Tu ciekawy komentarz.
– Owszem, z uwagi na dużą niepewność co do dalszego rozwoju sytuacji na rynku i znaczne zaburzenia w przepływie kapitału, obecnie wstrzymywane są większe inwestycje w sprzęt wyposażenia warsztatowego – dzieli się swymi obserwacjami Piotr Korczyński, doradca w firmie Sosnowski Sp. z o.o. Sp. k. – Ale kryzys to także szansa. jak mawiają Rothschildowie – kupuj, gdy krew się leje. Niektórzy więc, a dziś szczególnie właściciele mniejszych, jednoosobowych warsztatów, którzy mają zdecydowanie niższe koszty stałe związane z utrzymaniem pracowników, dostrzegają doskonałą okazję do tańszego nabycia niezbędnych urządzeń i inwestycji w nowe dochodowe usługi. Czas przestoju wykorzystują też na dodatkowe szkolenia i doskonalenie zawodowe. Kryzys stanowi znakomitą szansę do optymalizacji firmy. To dobry czas, by przyjrzeć się przepływom finansowym i przeorganizować procesy w przedsiębiorstwie.
Właśnie teraz, w sytuacji krytycznej najlepiej widać najważniejsze źródła przychodów i miejsca największych strat. Dzięki przeorganizowaniu i zoptymalizowaniu działalności, szkoleniom i właściwym inwestycjom firma z kryzysu wyjdzie silniejsza.

Zakres wahań ciśnienia przy nieszczelnej pompie

Nigdy dość zabiegów dla zdrowotności
Ostatnim ważnym punktem jest tzw. odgrzybianie realizowane w celu pozbycia się z samochodu wszelkich grzybów, bakterii i wirusów. Najlepszą metodą jest ozonowanie, które dezynfekuje cały pojazd, a nie – w przeciwieństwie do innych metod np. wstrzykiwania pianki do nawiewów – tylko układ klimatyzacji. Ozon ma silne właściwości odkażające (niemal 50 razy silniejsze niż chlor). Jego niewątpliwą zaletą jest gazowy stan skupienia, który sprawia, że dociera wszędzie, zatem dezynfekcji podlegają także tapicerka i podsufitka. Procedura ozonowania powinna trwać ok. 20-25 minut na włączonym obiegu zamkniętym A/C. Po jej zakończeniu samochód należy dokładnie wywietrzyć, gdyż sam ozon w większym stężeniu jest  szkodliwy dla zdrowia ludzkiego czy zwierząt.
W uzasadnionych przypadkach konieczna może być dodatkowa diagnostyka komputerowa sterownika klimatyzacji. Tu docenimy urządzenia do serwisu klimatyzacji, które posiadają opcję przeprowadzenia takiej diagnostyki.
– Taka możliwość dostępna jest dla zestawu: stacja do serwisu Mahle ArcticPro oraz testera Mahle TechPro. Po sparowaniu tych urządzeń, w menu ArcticPro wyświetlanym na 7-calowym dotykowym ekranie pojawia się funkcja diagnostyki komputerowej sterownika klimatyzacji – wspomina Piotr Korczyński, Sosnowski Sp. z o.o. Sp. k.
Układ działa bez zarzutu? Pozostaje jeszcze sprawdzić, czy aby nie nadszedł czas wymiany osuszacza. Ten straci zdolność do efektywnego absorbowania wilgoci już po 2-3 latach.

Rafał Dobrowolski
Fot. PZL Sędziszów, Sosnowski Sp. z o.o. Sp. k., UFI Filters