– wybrane zagadnienia 
Wymagania dotyczące stanowiska kontrolnego
Stanowisko kontrolne powinno znajdować się w pomieszczeniu przelotowym (dopuszcza się pomieszczenie nieprzelotowe tylko dla stacji przeznaczonych do badania pojazdów o dmc do 3,5 t). Należy podkreślić, że dla stacji, które są upoważnione do badania przyczep przeznaczonych do łączenia z tymi pojazdami długość stanowiska lub kanału przeglądowego musi wynosić co najmniej 12 m. Wymiary pomieszczenia, w którym usytuowano stanowisko kontrolne, powinny odpowiadać wielkości badanych pojazdów i przyczep. To samo dotyczy bram wjazdowej i wyjazdowej. Nawierzchnia oraz ściany stanowiska kontrolnego powinny umożliwić utrzymanie go w czystości. Z tego powodu podłoga oraz ściany do wysokości 1,8 m powinny być wykonane z materiałów łatwo zmywalnych. To wymaganie stosuje się także do ścian i nawierzchni kanału przeglądowego.
Obowiązujący obecnie podział stanowiska kontrolnego wyróżnia: ławę pomiarową, powierzchnię roboczą oraz powierzchnię pomocniczą. Najczęściej spotykane rodzaje stanowisk kontrolnych (podnośnikowe, z rampą najazdową, kanałowe) zostały przedstawione na rys. 1. Wymagania stawiane stanowisku kontrolnemu można podzielić na:
- ogólne (lokalowo-wymiarowe),
- dotyczące ławy pomiarowej, powierzchni roboczej i pomocniczej,
- charakteryzujące kanał przeglądowy,
- określające skład i parametry wyposażenia technologicznego,
- odnoszące się do wyposażenia kontrolno-pomiarowego.
W sposób szczegółowy określono wymagania dotyczące podstawowych wymiarów stanowiska kontrolnego (długości, szerokości i wysokości). Z analizy przepisów wynika, że przykładowo dla stanowiska uniwersalnego (do badania pojazdów o dmc do i powyżej 3,5 t) w stacji okręgowej obowiązują niżej wymienione wymagania.
1) długość stanowiska:
- kanałowego wynosi 20 m + długość schodów do kanału,
- podnośnikowego wynosi 1,5 m + długość podnośnika całopojazdowego;
2) szerokość stanowiska:
- kanałowego wynosi 5,20 m,
- podnośnikowego wynosi 4,2 m + szerokość powierzchni pomocniczej;
3) wysokość stanowiska:
- kanałowego wynosi 4,20 m,
- podnośnikowego wynosi 5,7 m.
Należy dodać, że w przypadku, gdy sposób wykonywania badania technicznego wynikający z rozmieszczenia przyrządów i urządzeń wymaga większej długości, to stanowisko kontrolne należy odpowiednio wydłużyć. Wymiary bram (wjazdowej i wyjazdowej) dla stanowiska uniwersalnego wynoszą: szerokość 3,4 m, a wysokość 4,1 m.
Podano również wymagane parametry ławy pomiarowej dotyczące jej minimalnej długości i szerokości oraz poziomości. Należy podkreślić, że na szerokości czynnej rolek hamulcowych oprócz zapewnienia płaskości i zmywalności powierzchni należy użyć materiały odporne na ścieranie. Ława pomiarowa, aby mogła zapewnić poprawne wykonanie kontroli świateł, musi stwarzać możliwość ustawienia na niej wszystkich kół badanego pojazdu przy równoczesnym umieszczeniu przed jego światłami przyrządu kontrolnego. Podnośnik całopojazdowy możne zostać uznany za część ławy pomiarowej, jeżeli spełnia obowiązujące dla niej kryteria. Dla stanowiska uniwersalnego obowiązują dla ławy pomiarowej następujące wymagania: minimalna długość 8 m, szerokość co najmniej 2,8 m, poziomość nieprzekraczająca 3 mm na metr bieżący. Ława pomiarowa zewnętrznymi krawędziami styka się z powierzchnią roboczą. Szerokość powierzchni roboczej po obu stronach ławy lub podnośnika powinna wynosić minimum 0,7 m. Na tej powierzchni nie powinno być żadnych przeszkód konstrukcyjno-budowlanych i zamontowanego na stałe wyposażenia kontrolno-pomiarowego, z wyjątkiem dodatkowych kanałów do wykonywania badań technicznych oraz elementów składowych urządzeń i przyrządów niezbędnych z powodu ich konstrukcji lub stosowanej technologii badania.
Pozostałą częścią (poza ławą pomiarową i powierzchnią roboczą) stanowiska kontrolnego jest powierzchnia pomocnicza. Wymagana jej szerokość na długości kanału musi być nie mniejsza niż 1 m. Ta powierzchnia może być wspólna dla dwóch stanowisk kontrolnych, jeżeli nie są oddzielone od siebie ścianą. Przepisy nie określają minimalnej szerokości powierzchni pomocniczej dla stanowiska z podnośnikiem całopojazdowym, jednak ma być zapewniona na niej możliwość rozmieszczenia wyposażenia stanowiska kontrolnego. Regulacje prawne narzucają również podstawowe wymiary kanału przeglądowego (długość, szerokość i głębokość). W przypadku stanowiska uniwersalnego należy przyjąć, że długość kanału powinna wynosić 18 m (nie uwzględniając schodów), szerokość powinna zawierać się w granicach od 0,7 do 0,9 m, a głębokość od 1,3 do 1,8 m. Przepisy prawne określają jednocześnie wyposażenie kanału przeglądowego, które powinno co najmniej obejmować:
- wentylację nawiewną o nawiewie bocznym (dla kanałów o długości 6 m dozwolony jest nawiew czołowy),
- odprowadzenie ścieków do instalacji technologicznej lub do studzienki bezodpływowej (odwodnienie kubełkowe),
- przesuwne platformy lub stałe boczne stopnie umożliwiające diagnoście zajęcie pozycji podwyższonej,
- półki wewnętrzne na narzędzia,
- dwa rodzaje oświetlenia: ogólne oświetlenie kanału (oświetlające miejsce pracy, możliwie rozproszone) oraz oświetlenie punktowe (skupione) o bezpiecznym napięciu zasilania,
- urządzenie do podnoszenia osi pojazdu o nominalnym udźwigu co najmniej 20 kN (dla stacji upoważnionych do badania pojazdów o dmc do 3,5 t) lub 115 kN (w przypadku stacji przeprowadzających badania pojazdów o dmc ponad 3,5 t).
Należy dodać, że urządzenie do podnoszenia osi pojazdu, o identycznym udźwigu, musi również posiadać podnośnik całopojazdowy używany zamiast kanału przeglądowego. W założeniach konstrukcyjno-budowlanych projektu kanału nowo otwieranej stacji należy uwzględniać możliwość przeciążenia jego obrzeża ciężarem przekraczającym o 25% udźwig wyżej wymienionego urządzenia.
Wybór pomiędzy kanałem przeglądowym a podnośnikiem diagnostycznym ma wpływ na wielkość powierzchni, kubaturę pomieszczenia, a także koszty inwestycyjne. Z przeprowadzonych analiz wynika, że koszt wykonania stacji kontroli pojazdów z zastosowaniem kanału jest większy o około 10 do 20% w porównaniu z wykorzystaniem podnośnika diagnostycznego, który zapewnia przy tym szybszą, bezpieczniejszą oraz wygodniejszą kontrolę pojazdu. Obecnie podnośniki diagnostyczne stosuje się najczęściej do badania samochodów o dmc do 3,5 (4,2) t, natomiast kanały przeglądowe do badania pozostałych pojazdów.
Przykładowy schemat samochodowego podnośnika diagnostycznego czterokolumnowego stosowanego na stacjach kontroli pojazdów przedstawiono na rys. 2. Podnośniki całopojazdowe są obowiązkowo wyposażone w pomocnicze dźwigniki osi. Najczęściej są przystosowane do pomiaru ustawienia kół jezdnych i zamontowania urządzenia szarpiącego. Na stacjach kontroli pojazdów niezbędne są różne instalacje takie, jak: elektryczna, sprężonego powietrza, wodna, kanalizacyjna, wentylacyjna oraz ogrzewania. W skład obowiązkowego wyposażenia technologicznego stacji wchodzą niżej wymienione elementy:
1) instalacja sprężonego powietrza o minimalnym ciśnieniu roboczym 0,6 MPa, co umożliwia działanie urządzeń i przyrządów używanych na stanowisku (np. detektory luzów, przyrząd do pomiaru i regulacji ciśnienia powietrza w ogumieniu, klucze pneumatyczne);
2) ogólne oświetlenie elektryczne;
3) punkty odbioru energii z możliwością poboru mocy niezbędnej do zasilania eksploatowanych urządzeń i przyrządów o napięciach: bezpiecznym (12 lub 24 V), 230 V oraz 400 V;
4) wentylacja naturalna, na przykład kratki wentylacyjne, otwierane okna;
5) wentylacja mechaniczna nawiewno- -wyciągowa zapewniająca dodatkową awaryjną wymianę powietrza (obecnie przepisy nie określają wydajności wentylacji);
6) indywidualny wyciąg spalin z końcówkami zakładanymi na rury wydechowe o wydajności dostosowanej do badanych pojazdów; ogrzewanie pomieszczenia;
7) alarmowy czujnik tlenku węgla CO, który powinien zapewnić w trybie awaryjnym automatyczne włączenie wentylacji,
8) stacja wykonująca badania pojazdów przystosowanych do zasilania gazem musi posiadać alarmowe czujniki gazu:
9) płynnego LPG (propan-butan) – zamocowany jak najniżej przy posadzce stanowiska (jeżeli występuje kanał przeglądowy, to musi on znajdować się w dolnej części kanału),
- ziemnego CNG (metan) – umieszczony jak najwyżej pod sufitem.
- Instalacja i obsługa alarmowych czujników tlenku węgla, LPG oraz CNG powinna odbywać się zgodnie z zaleceniami instrukcji producenta.
Wyposażenie kontrolno-pomiarowe
Wyposażenie obejmuje urządzenia oraz przyrządy kontrolno-pomiarowe, które są niezbędne do wykonywania badań technicznych pojazdów. Zgodnie z wymaganiami rozporządzenia w sprawie szczegółowych wymagań w stosunku do stacji przeprowadzających badania techniczne pojazdów stanowisko kontrolne powinno być wyposażone przynajmniej w następujące urządzenia i przyrządy:
1) urządzenie rolkowe lub urządzenie płytowe (najazdowe) do kontroli działania hamulców,
2) urządzenie do oceny prawidłowości ustawienia kół jezdnych pojazdu,
3) przyrząd do pomiaru i regulacji ciśnienia powietrza w ogumieniu pojazdu,
4) przyrząd do pomiaru ustawienia i światłości świateł pojazdu,
5) przyrząd do pomiaru w szybach pojazdu współczynnika przepuszczalności światła,
6) miernik poziomu dźwięku,
7) dymomierz,
8) przyrząd do kontroli złącza elektrycznego pojazd – przyczepa,
9) przyrząd do wymuszania kontrolowanego nacisku na mechanizm sterowania hamulcem najazdowym przyczepy,
10) urządzenie do wymuszania szarpnięć kołami jezdnymi pojazdu,
11) czytnik informacji diagnostycznych do układu OBDII/EOBD,
12) wieloskładnikowy analizator spalin silników o zapłonie iskrowym,
13) opóźnieniomierz do kontroli działania hamulców,
14) zestaw narzędzi monterskich,
15) podstawowy zestaw przyrządów mierniczych ogólnego przeznaczenia (np. kątomierz łukowy 200x250 mm, suwmiarka 0,05 mm, przymiar 5 m, taśma 20 m, chwytak magnetyczny, numeratory cyfrowe i literowe),
16) przyrząd do pomiaru geometrii ustawienia kół i osi pojazdu,
17) elektroniczny detektor gazów do kontroli nieszczelności instalacji gazowej,
18) urządzenie do kontroli skuteczności tłumienia drgań zawieszenia pojazdu o dmc do 3,5 t,
19) komplet kluczy dynamometrycznych w zakresie od 20 do 400 Nm.
W skład wyposażenia stacji kontroli pojazdów powinny wejść również następujące urządzenia:
- urządzenie do podnoszenia całego pojazdu (w przypadku niewyposażenia stanowiska kontrolnego w kanał przeglądowy),
- urządzenie do podnoszenia osi pojazdu.
Schematy przykładowych rodzajów stanowisk kontrolnych stacji kontroli pojazdów (podnośnikowych, kanałowych) przedstawiono na rys. 3. Dopuszcza się ponadto dodatkowe wyposażenie stacji kontroli pojazdów w inne urządzenia i przyrządy wykorzystywane do badań technicznych pojazdów, o ile spełniają one odpowiednie wymagania (regulacje prawne).
Urządzenia i przyrządy mogą stanowić część wspólną wyposażenia kilku stanowisk kontrolnych jednej stacji, jednak pod warunkiem zabezpieczenia pełnego badania techniczne pojazdu. Urządzenia oraz przyrządy miernicze stanowiące wyposażenie stacji, wymienione w tabeli, mogą być wykorzystywane do wykonywania badań technicznych pojazdów, jeżeli zostały poddane ocenie zgodności (potwierdzonej dokumentem zwanym „Deklaracją zgodności”) i posiadają oznakowanie CE (jeżeli jest to wymagane). Stacje kontroli pojazdów powinny wówczas posiadać te deklaracje zgodności wydane w języku polskim lub w innym pod warunkiem posiadania ich tłumaczenia na język polski.
Wyposażenie kontrolno-pomiarowe wymienione w tabeli 1 (pkt 2, 10, 13-16) powinno spełniać dodatkowe wymagania określone w załączniku nr 3 do rozporządzenia. Potwierdzeniem spełnienia dodatkowych wymagań jest dokument wydany przez jednostkę akredytowaną w polskim systemie akredytacji w zakresie warunków dopuszczenia urządzeń kontroli stanu technicznego pojazdów. Dyrektor Transportowego Dozoru Technicznego prowadzi rejestr urządzeń, które spełniają dodatkowe wymagania. Wyposażenie kontrolno-pomiarowe stacji kontroli pojazdów wymienione w tabeli podlega okresowej kontroli eksploatacyjnej. Nie dotyczy to urządzeń podlegających okresowej kontroli metrologicznej (wieloskładnikowe analizatory spalin, przyrządy do pomiaru i regulacji ciśnienia powietrza w ogumieniu, legalizowane wagi samochodowe) lub okresowemu badaniu przeprowadzanemu przez organ dozoru technicznego (urządzenia do podnoszenia).
Kontrola eksploatacyjna powinna między innymi obejmować:
- organoleptyczne sprawdzenie czy przyrząd lub urządzenie jest kompletne i nieuszkodzone mechanicznie;
- sprawdzenie prawidłowości działania i wskazań dokonane zgodnie z zaleceniami producenta podanymi w dokumentacji techniczno-ruchowej (instrukcji obsługi);
- inne czynności kontrolne przewidziane przez producenta, przeprowadzone zgodnie z jego zaleceniami.
Okresową kontrolę eksploatacyjną przeprowadza się w terminach zalecanych przez producenta. Okresową kontrolę przeprowadza pracownik upoważniony przez kierownika stacji kontroli pojazdów. Wyniki kontroli powinno zapisać się w karcie okresowej kontroli eksploatacyjnej.
Przedsiębiorca prowadzący stację kontroli pojazdów powinien posiadać dokumenty z okresowej kontroli eksploatacyjnej, metrologicznej oraz dozoru technicznego urządzeń i przyrządów stanowiących wyposażenie kontrolno-pomiarowe stacji. Przy zakupie urządzeń i przyrządów diagnostycznych powinno się przeprowadzić dokładną analizę marketingową i ocenę ich jakości. W kraju użytkowane są urządzenia różnych producentów, które różnią się możliwościami pomiarowymi, nowoczesnością rozwiązań konstrukcyjnych i ceną. Wyposażenie kontrolno-pomiarowe przystosowane jest do ciągłej pracy w różnych warunkach, w których musi zachować określoną dokładność pomiarów. Dlatego przy zakupie urządzeń kontrolno-pomiarowych zaleca się przestrzegać między innymi następujących zasad:
1) Stosować urządzenia i przyrządy jednego producenta (dotyczy to szczególnie urządzeń do kontroli układów podwozia), co zapewni jednolity i tańszy serwis oraz określony system współpracy z komputerem;
2) Porównywać przyrządy i urządzenia różnych wytwórców, pod względem:
- metod badań i funkcjonalności,
- nowoczesności rozwiązań (konstrukcyjnych i technologicznych),
- zakresu badań,
- mierzonych parametrów,
- wyposażenia dodatkowego;
3) Wykorzystywać urządzenia i przyrządy przystosowane do współpracy z komputerem.
Należy podkreślić, że w stacji wykonującej badania techniczne pojazdów można stosować przyrządy i urządzenia różnych wytwórców. Umożliwia to często obniżenie kosztów inwestycyjnych, jednak może spowodować określone trudności w ich eksploatacji.
dr inż. Kazimierz Sitek
W rozporządzeniu Ministra Transportu i Budownictwa w sprawie szczegółowych wymagań w stosunku do stacji przeprowadzających badania techniczne pojazdów zawarto obowiązujące wymagania organizacyjno-techniczne, które można podzielić na:
- ogólne,
- odnoszące się do stanowiska kontrolnego (m.in. dotyczące ławy pomiarowej, kanału przeglądowego, wyposażenia technologicznego),
- określające charakter i rodzaj wyposażenia kontrolno-pomiarowego,
- dotyczące materiałów pomocniczych (przepisy prawne, instrukcje itp.),
- dodatkowe dla niektórych przyrządów i urządzeń,
- charakteryzujące stanowisko do pomiarów akustycznych.
Wymagania ogólne dotyczące stacji kontroli pojazdów opisano w części pierwszej artykułu. Natomiast w tej części przedstawiono pozostałe wymagania organizacyjno-techniczne odnoszące się do stacji kontroli pojazdów.
Wymagania dotyczące stanowiska kontrolnego
Stanowisko kontrolne powinno znajdować się w pomieszczeniu przelotowym (dopuszcza się pomieszczenie nieprzelotowe tylko dla stacji przeznaczonych do badania pojazdów o dmc do 3,5 t). Należy podkreślić, że dla stacji, które są upoważnione do badania przyczep przeznaczonych do łączenia z tymi pojazdami długość stanowiska lub kanału przeglądowego musi wynosić co najmniej 12 m. Wymiary pomieszczenia, w którym usytuowano stanowisko kontrolne, powinny odpowiadać wielkości badanych pojazdów i przyczep. To samo dotyczy bram wjazdowej i wyjazdowej. Nawierzchnia oraz ściany stanowiska kontrolnego powinny umożliwić utrzymanie go w czystości. Z tego powodu podłoga oraz ściany do wysokości 1,8 m powinny być wykonane z materiałów łatwo zmywalnych. To wymaganie stosuje się także do ścian i nawierzchni kanału przeglądowego.
Obowiązujący obecnie podział stanowiska kontrolnego wyróżnia: ławę pomiarową, powierzchnię roboczą oraz powierzchnię pomocniczą. Najczęściej spotykane rodzaje stanowisk kontrolnych (podnośnikowe, z rampą najazdową, kanałowe) zostały przedstawione na rys. 1. Wymagania stawiane stanowisku kontrolnemu można podzielić na:
- ogólne (lokalowo-wymiarowe),
- dotyczące ławy pomiarowej, powierzchni roboczej i pomocniczej,
- charakteryzujące kanał przeglądowy,
- określające skład i parametry wyposażenia technologicznego,
- odnoszące się do wyposażenia kontrolno-pomiarowego.
W sposób szczegółowy określono wymagania dotyczące podstawowych wymiarów stanowiska kontrolnego (długości, szerokości i wysokości). Z analizy przepisów wynika, że przykładowo dla stanowiska uniwersalnego (do badania pojazdów o dmc do i powyżej 3,5 t) w stacji okręgowej obowiązują niżej wymienione wymagania.
1) długość stanowiska:
- kanałowego wynosi 20 m + długość schodów do kanału,
- podnośnikowego wynosi 1,5 m + długość podnośnika całopojazdowego;
2) szerokość stanowiska:
- kanałowego wynosi 5,20 m,
- podnośnikowego wynosi 4,2 m + szerokość powierzchni pomocniczej;
3) wysokość stanowiska:
- kanałowego wynosi 4,20 m,
- podnośnikowego wynosi 5,7 m.
Należy dodać, że w przypadku, gdy sposób wykonywania badania technicznego wynikający z rozmieszczenia przyrządów i urządzeń wymaga większej długości, to stanowisko kontrolne należy odpowiednio wydłużyć. Wymiary bram (wjazdowej i wyjazdowej) dla stanowiska uniwersalnego wynoszą: szerokość 3,4 m, a wysokość 4,1 m.
Podano również wymagane parametry ławy pomiarowej dotyczące jej minimalnej długości i szerokości oraz poziomości. Należy podkreślić, że na szerokości czynnej rolek hamulcowych oprócz zapewnienia płaskości i zmywalności powierzchni należy użyć materiały odporne na ścieranie. Ława pomiarowa, aby mogła zapewnić poprawne wykonanie kontroli świateł, musi stwarzać możliwość ustawienia na niej wszystkich kół badanego pojazdu przy równoczesnym umieszczeniu przed jego światłami przyrządu kontrolnego. Podnośnik całopojazdowy możne zostać uznany za część ławy pomiarowej, jeżeli spełnia obowiązujące dla niej kryteria. Dla stanowiska uniwersalnego obowiązują dla ławy pomiarowej następujące wymagania: minimalna długość 8 m, szerokość co najmniej 2,8 m, poziomość nieprzekraczająca 3 mm na metr bieżący. Ława pomiarowa zewnętrznymi krawędziami styka się z powierzchnią roboczą. Szerokość powierzchni roboczej po obu stronach ławy lub podnośnika powinna wynosić minimum 0,7 m. Na tej powierzchni nie powinno być żadnych przeszkód konstrukcyjno-budowlanych i zamontowanego na stałe wyposażenia kontrolno-pomiarowego, z wyjątkiem dodatkowych kanałów do wykonywania badań technicznych oraz elementów składowych urządzeń i przyrządów niezbędnych z powodu ich konstrukcji lub stosowanej technologii badania. Pozostałą częścią (poza ławą pomiarową i powierzchnią roboczą) stanowiska kontrolnego jest powierzchnia pomocnicza. Wymagana jej szerokość na długości kanału musi być nie mniejsza niż 1 m. Ta powierzchnia może być wspólna dla dwóch stanowisk kontrolnych, jeżeli nie są oddzielone od siebie ścianą. Przepisy nie określają minimalnej szerokości powierzchni pomocniczej dla stanowiska z podnośnikiem całopojazdowym, jednak ma być zapewniona na niej możliwość rozmieszczenia wyposażenia stanowiska kontrolnego. Regulacje prawne narzucają również podstawowe wymiary kanału przeglądowego (długość, szerokość i głębokość). W przypadku stanowiska uniwersalnego należy przyjąć, że długość kanału powinna wynosić 18 m (nie uwzględniając schodów), szerokość powinna zawierać się w granicach od 0,7 do 0,9 m, a głębokość od 1,3 do 1,8 m. Przepisy prawne określają jednocześnie wyposażenie kanału przeglądowego, które powinno co najmniej obejmować:- wentylację nawiewną o nawiewie bocznym (dla kanałów o długości 6 m dozwolony jest nawiew czołowy),
- odprowadzenie ścieków do instalacji technologicznej lub do studzienki bezodpływowej (odwodnienie kubełkowe),
- przesuwne platformy lub stałe boczne stopnie umożliwiające diagnoście zajęcie pozycji podwyższonej,
- półki wewnętrzne na narzędzia,
- dwa rodzaje oświetlenia: ogólne oświetlenie kanału (oświetlające miejsce pracy, możliwie rozproszone) oraz oświetlenie punktowe (skupione) o bezpiecznym napięciu zasilania,
- urządzenie do podnoszenia osi pojazdu o nominalnym udźwigu co najmniej 20 kN (dla stacji upoważnionych do badania pojazdów o dmc do 3,5 t) lub 115 kN (w przypadku stacji przeprowadzających badania pojazdów o dmc ponad 3,5 t).
Należy dodać, że urządzenie do podnoszenia osi pojazdu, o identycznym udźwigu, musi również posiadać podnośnik całopojazdowy używany zamiast kanału przeglądowego. W założeniach konstrukcyjno-budowlanych projektu kanału nowo otwieranej stacji należy uwzględniać możliwość przeciążenia jego obrzeża ciężarem przekraczającym o 25% udźwig wyżej wymienionego urządzenia. Wybór pomiędzy kanałem przeglądowym a podnośnikiem diagnostycznym ma wpływ na wielkość powierzchni, kubaturę pomieszczenia, a także koszty inwestycyjne. Z przeprowadzonych analiz wynika, że koszt wykonania stacji kontroli pojazdów z zastosowaniem kanału jest większy o około 10 do 20% w porównaniu z wykorzystaniem podnośnika diagnostycznego, który zapewnia przy tym szybszą, bezpieczniejszą oraz wygodniejszą kontrolę pojazdu. Obecnie podnośniki diagnostyczne stosuje się najczęściej do badania samochodów o dmc do 3,5 (4,2) t, natomiast kanały przeglądowe do badania pozostałych pojazdów.
Przykładowy schemat samochodowego podnośnika diagnostycznego czterokolumnowego stosowanego na stacjach kontroli pojazdów przedstawiono na rys. 2. Podnośniki całopojazdowe są obowiązkowo wyposażone w pomocnicze dźwigniki osi. Najczęściej są przystosowane do pomiaru ustawienia kół jezdnych i zamontowania urządzenia szarpiącego. Na stacjach kontroli pojazdów niezbędne są różne instalacje takie, jak: elektryczna, sprężonego powietrza, wodna, kanalizacyjna, wentylacyjna oraz ogrzewania. W skład obowiązkowego wyposażenia technologicznego stacji wchodzą niżej wymienione elementy:
1) instalacja sprężonego powietrza o minimalnym ciśnieniu roboczym 0,6 MPa, co umożliwia działanie urządzeń i przyrządów używanych na stanowisku (np. detektory luzów, przyrząd do pomiaru i regulacji ciśnienia powietrza w ogumieniu, klucze pneumatyczne);
2) ogólne oświetlenie elektryczne;
3) punkty odbioru energii z możliwością poboru mocy niezbędnej do zasilania eksploatowanych urządzeń i przyrządów o napięciach: bezpiecznym (12 lub 24 V), 230 V oraz 400 V;
4) wentylacja naturalna, na przykład kratki wentylacyjne, otwierane okna;
5) wentylacja mechaniczna nawiewno- -wyciągowa zapewniająca dodatkową awaryjną wymianę powietrza (obecnie przepisy nie określają wydajności wentylacji);
6) indywidualny wyciąg spalin z końcówkami zakładanymi na rury wydechowe o wydajności dostosowanej do badanych pojazdów; ogrzewanie pomieszczenia;
7) alarmowy czujnik tlenku węgla CO, który powinien zapewnić w trybie awaryjnym automatyczne włączenie wentylacji,
8) stacja wykonująca badania pojazdów przystosowanych do zasilania gazem musi posiadać alarmowe czujniki gazu:
9) płynnego LPG (propan-butan) – zamocowany jak najniżej przy posadzce stanowiska (jeżeli występuje kanał przeglądowy, to musi on znajdować się w dolnej części kanału),
- ziemnego CNG (metan) – umieszczony jak najwyżej pod sufitem.
- Instalacja i obsługa alarmowych czujników tlenku węgla, LPG oraz CNG powinna odbywać się zgodnie z zaleceniami instrukcji producenta.
Wyposażenie kontrolno-pomiarowe
Wyposażenie obejmuje urządzenia oraz przyrządy kontrolno-pomiarowe, które są niezbędne do wykonywania badań technicznych pojazdów. Zgodnie z wymaganiami rozporządzenia w sprawie szczegółowych wymagań w stosunku do stacji przeprowadzających badania techniczne pojazdów stanowisko kontrolne powinno być wyposażone przynajmniej w następujące urządzenia i przyrządy:
1) urządzenie rolkowe lub urządzenie płytowe (najazdowe) do kontroli działania hamulców,
2) urządzenie do oceny prawidłowości ustawienia kół jezdnych pojazdu,
3) przyrząd do pomiaru i regulacji ciśnienia powietrza w ogumieniu pojazdu,
4) przyrząd do pomiaru ustawienia i światłości świateł pojazdu,
5) przyrząd do pomiaru w szybach pojazdu współczynnika przepuszczalności światła,
6) miernik poziomu dźwięku,
7) dymomierz,
8) przyrząd do kontroli złącza elektrycznego pojazd – przyczepa,
9) przyrząd do wymuszania kontrolowanego nacisku na mechanizm sterowania hamulcem najazdowym przyczepy,
10) urządzenie do wymuszania szarpnięć kołami jezdnymi pojazdu,
11) czytnik informacji diagnostycznych do układu OBDII/EOBD,
12) wieloskładnikowy analizator spalin silników o zapłonie iskrowym,
13) opóźnieniomierz do kontroli działania hamulców,
14) zestaw narzędzi monterskich,
15) podstawowy zestaw przyrządów mierniczych ogólnego przeznaczenia (np. kątomierz łukowy 200x250 mm, suwmiarka 0,05 mm, przymiar 5 m, taśma 20 m, chwytak magnetyczny, numeratory cyfrowe i literowe),
16) przyrząd do pomiaru geometrii ustawienia kół i osi pojazdu,
17) elektroniczny detektor gazów do kontroli nieszczelności instalacji gazowej,
18) urządzenie do kontroli skuteczności tłumienia drgań zawieszenia pojazdu o dmc do 3,5 t,
19) komplet kluczy dynamometrycznych w zakresie od 20 do 400 Nm.
W skład wyposażenia stacji kontroli pojazdów powinny wejść również następujące urządzenia:
- urządzenie do podnoszenia całego pojazdu (w przypadku niewyposażenia stanowiska kontrolnego w kanał przeglądowy),
- urządzenie do podnoszenia osi pojazdu.
Schematy przykładowych rodzajów stanowisk kontrolnych stacji kontroli pojazdów (podnośnikowych, kanałowych) przedstawiono na rys. 3. Dopuszcza się ponadto dodatkowe wyposażenie stacji kontroli pojazdów w inne urządzenia i przyrządy wykorzystywane do badań technicznych pojazdów, o ile spełniają one odpowiednie wymagania (regulacje prawne).
Urządzenia i przyrządy mogą stanowić część wspólną wyposażenia kilku stanowisk kontrolnych jednej stacji, jednak pod warunkiem zabezpieczenia pełnego badania techniczne pojazdu. Urządzenia oraz przyrządy miernicze stanowiące wyposażenie stacji, wymienione w tabeli, mogą być wykorzystywane do wykonywania badań technicznych pojazdów, jeżeli zostały poddane ocenie zgodności (potwierdzonej dokumentem zwanym „Deklaracją zgodności”) i posiadają oznakowanie CE (jeżeli jest to wymagane). Stacje kontroli pojazdów powinny wówczas posiadać te deklaracje zgodności wydane w języku polskim lub w innym pod warunkiem posiadania ich tłumaczenia na język polski.
Wyposażenie kontrolno-pomiarowe wymienione w tabeli 1 (pkt 2, 10, 13-16) powinno spełniać dodatkowe wymagania określone w załączniku nr 3 do rozporządzenia. Potwierdzeniem spełnienia dodatkowych wymagań jest dokument wydany przez jednostkę akredytowaną w polskim systemie akredytacji w zakresie warunków dopuszczenia urządzeń kontroli stanu technicznego pojazdów. Dyrektor Transportowego Dozoru Technicznego prowadzi rejestr urządzeń, które spełniają dodatkowe wymagania. Wyposażenie kontrolno-pomiarowe stacji kontroli pojazdów wymienione w tabeli podlega okresowej kontroli eksploatacyjnej. Nie dotyczy to urządzeń podlegających okresowej kontroli metrologicznej (wieloskładnikowe analizatory spalin, przyrządy do pomiaru i regulacji ciśnienia powietrza w ogumieniu, legalizowane wagi samochodowe) lub okresowemu badaniu przeprowadzanemu przez organ dozoru technicznego (urządzenia do podnoszenia). Kontrola eksploatacyjna powinna między innymi obejmować:
- organoleptyczne sprawdzenie czy przyrząd lub urządzenie jest kompletne i nieuszkodzone mechanicznie;
- sprawdzenie prawidłowości działania i wskazań dokonane zgodnie z zaleceniami producenta podanymi w dokumentacji techniczno-ruchowej (instrukcji obsługi);
- inne czynności kontrolne przewidziane przez producenta, przeprowadzone zgodnie z jego zaleceniami.
Okresową kontrolę eksploatacyjną przeprowadza się w terminach zalecanych przez producenta. Okresową kontrolę przeprowadza pracownik upoważniony przez kierownika stacji kontroli pojazdów. Wyniki kontroli powinno zapisać się w karcie okresowej kontroli eksploatacyjnej.
Przedsiębiorca prowadzący stację kontroli pojazdów powinien posiadać dokumenty z okresowej kontroli eksploatacyjnej, metrologicznej oraz dozoru technicznego urządzeń i przyrządów stanowiących wyposażenie kontrolno-pomiarowe stacji. Przy zakupie urządzeń i przyrządów diagnostycznych powinno się przeprowadzić dokładną analizę marketingową i ocenę ich jakości. W kraju użytkowane są urządzenia różnych producentów, które różnią się możliwościami pomiarowymi, nowoczesnością rozwiązań konstrukcyjnych i ceną. Wyposażenie kontrolno-pomiarowe przystosowane jest do ciągłej pracy w różnych warunkach, w których musi zachować określoną dokładność pomiarów. Dlatego przy zakupie urządzeń kontrolno-pomiarowych zaleca się przestrzegać między innymi następujących zasad:
1) Stosować urządzenia i przyrządy jednego producenta (dotyczy to szczególnie urządzeń do kontroli układów podwozia), co zapewni jednolity i tańszy serwis oraz określony system współpracy z komputerem;
2) Porównywać przyrządy i urządzenia różnych wytwórców, pod względem:
- metod badań i funkcjonalności,
- nowoczesności rozwiązań (konstrukcyjnych i technologicznych),
- zakresu badań,
- mierzonych parametrów,
- wyposażenia dodatkowego;
3) Wykorzystywać urządzenia i przyrządy przystosowane do współpracy z komputerem.
Należy podkreślić, że w stacji wykonującej badania techniczne pojazdów można stosować przyrządy i urządzenia różnych wytwórców. Umożliwia to często obniżenie kosztów inwestycyjnych, jednak może spowodować określone trudności w ich eksploatacji.
dr inż. Kazimierz Sitek
Komentarze (0)