Czynności obsługowe i naprawcze (4)

Zgodnie z zaleceniami producentów pojazdów układ klimatyzacji wymaga stałej, corocznej obsługi.

Jednak w rzeczywistości jego obsługa następuje najczęściej dopiero po wystąpieniu w nim jakiejś konkretnej usterki. Najistotniejsze jest wówczas właściwe opisanie przez użytkownika pojazdu pojawiających się niedomagań w układzie. Ułatwia to bowiem w znacznym stopniu trafne zlokalizowanie i stwierdzenie rodzaju występującego uszkodzenia.

Najbardziej przydatnym, a w zasadzie najważniejszym narzędziem przy rozpoznawaniu usterek w układzie klimatyzacji jest zestaw manometrów. To właśnie szybka i trafna interpretacja wskazań zestawu manometrów jest podstawą przy stawianiu właściwej diagnozy odnośnie występującego uszkodzenia.

W praktyce powodem najczęściej występujących niedomagań układu są:
- zbyt mała ilość czynnika chłodniczego w układzie, spowodowana zwykle nieszczelnością układu,
- zatory w przepływie czynnika,
- usterki instalacji elektrycznej.

Efektem tych niedomagań w układzie klimatyzacji są:
- występowanie lodu na elementach układu – świadczące o pojawiającym się w tym punkcie ograniczeniu przepływu czynnika chłodniczego. Pojawiający się w jakimś elemencie układu zator powoduje spadek ciśnienia, a w związku z tym i temperatury, co wywołuje oblodzenie. Najbardziej na to zjawisko narażony jest przewód wylotowy skraplacza, filtr odwadniacz i parownik.
Oblodzenie może się również pojawiać pomiędzy płytkami wymienników ciepła parownika, co w znacznym stopniu prowadzić może do zmniejszenia wydajności układu klimatyzacji;
- nieprzyjemne zapachy wydostające się z nawiewów – świadczące o wytworzeniu się pleśni i bakterii wokół odpływu skroplin spowodowanych wilgocią;
- odgłosy przelewania się cieczy – świadczące o zbieraniu się wody pod parownikiem;
- zaparowywanie szyb – świadczące o zapchaniu się rurki odprowadzającej skropliny z parownika. Wskutek tego para wytwarzana na powierzchni parownika nie ma swobodnego ujścia na zewnątrz i przedostaje się do wnętrza pojazdu;
- podgrzewanie powietrza (zamiast chłodzenia) – świadczące o uszkodzeniu klapek mieszających powietrze z nagrzewnicy i parownika (usterka charakterystyczna dla układów ze sterowaniem automatycznym);
- wyłączanie się układu po krótkim okresie pracy – świadczące o zapowietrzeniu układu (powietrze zawierające wilgoć nie jest problemem dla układu klimatyzacji w momencie uruchamiania, dopiero po chwili zamarza i blokuje przepływ czynnika). Innego podejścia do obsługi wymagają układy klimatyzacji sterowane ręcznie, a innego układy ze sterowaniem automatycznym. Układy ze sterowaniem automatycznym przechowują informacje o usterkach w formie kodów błędów w pamięci sterownika. W celu ich odczytania niezbędne jest użycie testera diagnostycznego. Przy lokalizowaniu usterek w układach klimatyzacji bardzo istotne jest właściwe przestrzeganie logicznej procedury diagnostycznej. Pozwala to uniknąć przeoczenia prostych usterek układu, a dzięki temu kontrolą i diagnozą zostają objęte tylko te nieprawidłowo działające fragmenty i podzespoły układu. Bardzo pomocna przy diagnozowaniu układu klimatyzacji jest dogłębna znajomość prawidłowości jego działania oraz zjawisk w nim zachodzących.

Jednym ze wskaźników potwierdzających prawidłowość działania układu klimatyzacji jest temperatura przewodów (rurek), w których krąży czynnik chłodniczy. Przy prawidłowo działającym układzie rurka między parownikiem i sprężarką oraz między zaworem rozprężnym lub dyszą dławiącą i parownikiem powinna być chłodna, rurka między skraplaczem a zaworem rozprężnym lub dyszą dławiącą powinna być ciepła, a rurka pomiędzy sprężarką i skraplaczem gorąca. Kolejnym wskaźnikiem prawidłowości działania układu klimatyzacji jest temperatura powietrza w otworach nawiewu. W prawidłowo działającym układzie, przy ustawionej temperaturze chłodzenia i prędkości dmuchawy na maksymalnych wartościach, temperatura powietrza w otworach nawiewu powinna spaść do poziomu 10 do 150C poniżej poziomu temperatury otoczenia. W rytmie cyklu pracy sprężarki powinna ona nieco wzrastać i opadać (przy załączonej sprężarce opadać, a przy wyłączonej wzrastać). Jeszcze jednym wskaźnikiem, na który warto zwrócić uwagę przy diagnozowaniu poprawności pracy układu klimatyzacji, jest rozróżnienie prawidłowości działania układu w trakcie postoju, jak również i w czasie jazdy. Pewne niedomagania układu nie będą występowały na włączonym układzie na postoju, a pojawiać się będą tylko w trakcie jazdy. Takie objawy świadczyć mogą o zamarzaniu wilgoci lub niedostatecznej ilości czynnika chłodzącego w układzie. Powodem takiego właśnie stanu rzeczy jest dodatkowy przepływ powietrza lub jego brak przez skraplacz, co ma istotny wpływ na temperatury panujące w zasadniczych elementach układu.

Po postawieniu właściwej diagnozy i stwierdzeniu uszkodzenia w układzie należy przystąpić do wykonania naprawy. Przed przystąpieniem do jakiejkolwiek naprawy należy upewnić się, że układ jest całkowicie opróżniony z czynnika chłodniczego. Najważniejszą zasadą przy wszelkich naprawach układu klimatyzacji jest skrupulatne przestrzeganie czystości. Niezbędne jest dokładne czyszczenie okolic przyłączy rurek i przewodów przed ich odłączeniem. Rozkręcone, rozdzielone elementy przyłącza należy zawsze zatykać lub zakrywać, aby nie doszło przypadkowo do wniknięcia zanieczyszczeń, powietrza i wilgoci do wnętrza układu.

W praktyce najczęściej wykonywanymi naprawami układu klimatyzacji są:
- usuwanie nieszczelności,
- naprawy lub wymiana przewodów i rurek,
- wymiana zasobników, filtrów-odwadniaczy, zaworów rozprężnych i skraplaczy.

Przy odłączaniu i podłączaniu przewodów układu należy zachowywać ostrożność i wykonywać tę czynność bardzo uważnie. Do odkręcania i dokręcania przyłączy śrubowych należy używać dwóch płaskich kluczy (jednego do przytrzymywania przyłącza, a drugiego do odkręcania nakrętki). Służyć to ma zapobieganiu przed skręceniem przewodu, powodującym jego nadwyrężenie, co najczęściej kończy się pęknięciem i wyciekiem czynnika chłodniczego. Po rozłączeniu przyłącza i ponownym jego skręcaniu należy zawsze stosować nowe uszczelki. Do rozłączania złączy zatrzaskowych należy stosować specjalny przyrząd o odpowiednich wymiarach dla danego rozmiaru złącza.

Najczęściej występującymi usterkami w układzie klimatyzacji są nieszczelności układu wynikające bezpośrednio z drgań wywołanych pracą silnika. Wówczas do usunięcia nieszczelności wystarczy ponowne dokręcenie złącza. Jeśli dokręcenie złącza nie pomoże, konieczna jest wymiana uszczelek w złączu. Zdarza się również, że przewody i rurki czynnika chłodniczego zestarzeją się i po prostu popękają. Wtedy konieczna jest wymiana uszkodzonych elementów na nowe. Należy pamiętać, że wymiana jakiegokolwiek elementu układu klimatyzacji, zawierającego olej sprężarkowy (skraplacz, parownik, rurka czy przewód) powoduje ubytek pewnej ilości tego oleju w układzie. W związku z tym konieczne jest przy takim zabiegu dodanie odpowiedniej ilości oleju przy ponownym napełnianiu układu czynnikiem chłodniczym. Do wymiany uszkodzonych (popękanych) rurek potrzebna jest zagniatarka do wykonania odpowiednich końcówek przewodów i uzyskania szczelności połączeń. Przy wymianie uszczelek w połączeniach układu należy pamiętać o ich właściwym dobieraniu do odpowiedniego rodzaju czynnika chłodniczego. Przy wymianie zarówno skraplacza, jak i parownika należy zwracać uwagę na to, by nie uszkodzić przypadkiem płytek wymienników ciepła. Przy wymianie filtra-odwadniacza zawsze należy natychmiast zakrywać wloty czynnika chłodniczego, by nie dopuścić do wniknięcia wilgoci. W przypadku niektórych konstrukcji filtrów odwadniaczy istnieje możliwość ich rozmontowywania i wymiany samego osuszacza. Filtr-odwadniacz lub zasobnik wymienia się zawsze po usunięciu nieszczelności w układzie lub zaworu rozprężnego czy dyszy dławiącej. Wymianę osuszacza lub nawet całego elementu filtra-odwadniacza zaleca się także po wymianie sprężarki lub parownika, gdy istnieje niebezpieczeństwo, że uległ on nasyceniu lub jeśli pojawiają się oznaki wilgoci w opróżnionym układzie. Konieczność wymiany zaworu rozprężnego zachodzi przy jego uszkodzeniu, uszkodzonej sprężarce, a także mocnym zanieczyszczeniu układu. Równocześnie z wymianą zaworu rozprężnego zaleca się wymianę filtra-odwadniacza. Z kolei wymiana dyszy dławiącej powinna być dokonana zawsze przy uszkodzeniu sprężarki lub zanieczyszczeniu układu.

mgr Andrzej Kowalewski