Czynności obsługowo-naprawcze (1)

Z klimatyzacją samochodową najczęściej bywa tak, że przyciąga uwagę właściciela pojazdu dopiero wtedy, kiedy w układzie tym wystąpi jakaś usterka. Zgodnie jednak z zaleceniami producentów układów klimatyzacji i pojazdów, układ ten powinien być poddawany okresowym (corocznym) przeglądom, choćby w celu sprawdzenia jego wydajności.

Dokładnie tak samo, jak w przypadku innych układów w pojeździe stosowanie się do zaleceń producenta i systematyczna obsługa zapobiega wystąpieniu poważnych uszkodzeń, również i w układzie klimatyzacji. Czynnością, która nie stwarza praktycznie żadnego problemu właścicielowi pojazdu, a ma istotny wpływ na poprawność działania układu klimatyzacji, jest włączenie układu co najmniej raz w miesiącu na około 10 minut i to bez względu na porę roku. Ma to na celu zapewnienie równomiernego rozprowadzenia oleju sprężarkowego po całym układzie, co skutecznie zabezpiecza wszelkie uszczelnienia przed wyschnięciem. Kolejnym powodem, dla którego trzeba cyklicznie poddawać obsłudze układ klimatyzacji, jest naturalny, a zarazem nieunikniony ubytek czynnika chłodniczego. Całkiem sprawny układ klimatyzacji traci rocznie od 30 do 110 g czynnika. Powodem takiego stanu rzeczy są porowatości elementów i minimalne nieszczelności w układzie. Nienapełniony do końca układ klimatyzacji nie pracuje już tak wydajnie jak powinien, a ponadto jest narażony na dodatkowe obciążenia.
Nieuniknione dla układu klimatyzacji jest również to, że powierzchnie skraplacza, zwłaszcza w okresie letnim, pokryte zostaną warstwą zanieczyszczeń (w tym również i owadów), która skutecznie zmniejsza strumień powietrza przepływającego przez skraplacz, co może być przyczyną przegrzania układu. Jeszcze innym rodzajem zagrożenia dla układu klimatyzacji może być zatkanie rurki odprowadzającej skropliny z parownika, wskutek czego niemogące znaleźć ujścia skropliny odkładać się będą na obudowie parownika, zmniejszając znacznie zdolność układu do usuwania wilgoci z powietrza, sprzyjając tym samym rozwojowi bakterii i powstawaniu nieprzyjemnych zapachów. Biorąc pod uwagę wszystkie te zagrożenia dla układu klimatyzacji, idealnie byłoby co najmniej raz w roku poddać go następującym czynnościom obsługowym:
- sprawdzić i oczyścić rurkę odprowadzającą skropliny z parownika;
- sprawdzić i oczyścić skraplacz (zanieczyszczenia usuwać szczotką);
- sprawdzić działanie wentylatorów skraplacza;
- sprawdzić działanie układu, jego temperaturę i ciśnienie;
- sprawdzić szczelność układu;
- opróżnić układ, sprawdzić zawartość wilgoci w czynniku chłodniczym;
- w przypadku stwierdzenia nadmiernej zawartości wilgoci w czynniku wymienić osuszacz w filtrze-odwadniaczu lub zasobniku albo wymienić na nowy filtr-odwadniacz lub zasobnik;
- sprawdzić szczelność układu (zgodnie z próbą ciśnieniową);
- osuszyć układ;
- napełnić układ odpowiednią ilością czynnika chłodniczego i oleju sprężarkowego.
Przed przystąpieniem do wykonywania obsługi corocznej pożądane jest wykonanie następujących czynności:
- sprawdzenie poprawności działania wentylatora skraplacza;
- wzrokowe sprawdzenie sprawności wszystkich elementów układu;
- podłączenie zestawu manometrów;
- ustabilizowanie układu;
- sprawdzenie temperatury i ciśnienia w układzie;
- sprawdzenie sprawności układu;
- sprawdzenie szczelności układu;
- identyfikacja czynnika chłodniczego w układzie.
Sprawdzenie poprawności działania wentylatora skraplacza napędzanego paskiem polega na kontroli stanu naprężenia paska. Natomiast w przypadku wentylatora elektrycznego wstępne sprawdzenie polega na kontroli ręką swobody jego obracania się. Kolejną czynnością przy sprawdzaniu wentylatora elektrycznego skraplacza jest odłączenie wtyczki instalacji elektrycznej jego silnika i podłączenie bezpośrednio do silnika napięcia 12V. W przypadku stwierdzenia braku obrotów można niemal ze stuprocentową pewnością stwierdzić uszkodzenie silnika wentylatora skraplacza. Istnieje także możliwość sprawdzenia obwodu sterującego silnika wentylatora, lecz niezbędna jest znajomość procedury sprawdzenia, zależnej od typu użytego czujnika i układu sterowania. Drugą zalecaną czynnością przed rozpoczęciem obsługi układu jest wstępne sprawdzenie wzrokowe elementów układu. Ma ona na celu wyeliminowanie podstawowych problemów widocznych tzw. gołym okiem. Do wzrokowej kontroli elementów układu zaliczyć można:
- sprawdzenie stanu układu chłodzenia silnika (wyeliminowanie przecieków w układzie oraz zbyt niskiego poziomu płynu chłodzącego);
- sprawdzenie stanu technicznego i stanu naprężenia paska napędowego sprężarki oraz wentylatora chłodzącego;
- sprawdzenie powierzchni wymienników ciepła skraplacza (lokalizacja zgięć, uszkodzeń, zapchań);
- lokalizacja widocznych miejsc wycieków czynnika chłodniczego lub oleju sprężarkowego, świadczących o utracie szczelności w układzie.
Kolejną czynnością wstępną przed właściwą obsługą układu jest sprawdzenie stanu czynnika chłodniczego za pomocą szklanego wziernika. Dotyczy to jednak tylko niektórych układów z zaworem rozprężnym napełnionych czynnikiem chłodniczym R 12, wyposażonych właśnie w szklany wziernik stanowiący część zespołu filtr-odwadniacz. Obserwując czynnik chłodniczy przepływający przez szklany wziernik, można określić jego aktualny stan i jego ilość w układzie. Zaobserwowane we wzierniku sporadyczne pęcherzyki lub piana mogą świadczyć o zbyt małej ilości czynnika chłodniczego w układzie lub o tym, że do układu dostało się powietrze. Nie należy tu jednak brać pod uwagę sporadycznych pęcherzyków powietrza występujących zazwyczaj w trakcie uruchamiania sprężarki. Widoczne we wzierniku z kolei obfite strumienie pęcherzyków oznaczają zazwyczaj niebezpiecznie małą dla całego układu ilość czynnika. Bardzo małą ilość czynnika w układzie oznaczają również pojawiające się w szklanym wzierniku smugi oleju. Ciemne lub mętne zabarwienie czynnika widoczne we wzierniku informuje o tym, że najprawdopodobniej osuszacz w filtrze--odwadniaczu jest zniszczony i krąży wraz z czynnikiem chłodniczym po układzie. Objaw ten świadczyć może jednak również o obecności innych zanieczyszczeń w układzie. Następną czynnością wstępną jest podłączenie zestawu manometrów, polegającą na:
- zlokalizowaniu przyłączy obsługowych w pojeździe i usunięciu z nich pokryw;
- sprawdzeniu, czy oba ręczne zawory zestawu są szczelnie zamknięte;
- podłączeniu niebieskiego przewodu strony niskiego ciśnienia do przyłącza obsługowego strony niskiego ciśnienia w układzie, czerwonego przewodu strony wysokiego ciśnienia do przyłącza obsługowego strony wysokiego ciśnienia w układzie oraz w zależności od potrzeby żółtego przewodu obsługowego do pompy próżniowej urządzenia odsysającego lub dozującego czynnik chłodniczy;
- usunięciu powietrza z przewodów strony wysokiego i niskiego ciśnienia. Po podłączeniu zestawu manometrów i odpowietrzeniu przewodów konieczne jest uruchomienie układu klimatyzacji na kilka minut w celu ustabilizowania jego ciśnień i temperatur. W tym celu należy włączyć silnik i pozostawić go na biegu jałowym, ustawiając pokrętło klimatyzacji na maksymalne chłodzenie, a dmuchawę na największą prędkość. Pozostawić otwarte drzwi i okna pojazdu w celu skutecznej wymiany ciepła z otoczeniem. W takich warunkach układ klimatyzacji będzie ustabilizowany i gotowy do sprawdzenia po 5-10 minutach. Po ustabilizowaniu układu można przystąpić do kolejnego etapu, jakim jest sprawdzanie temperatur i ciśnień w układzie. W tym celu należy zmierzyć temperaturę powietrza na zewnątrz pojazdu przy użyciu termometru. Następnie wsunąć sondę termometru w nawiew powietrza tak, aby znalazła się ona jak najbliżej parownika. Ustawić prędkość dmuchawy na najmniejszą wartość i dokonać odczytu wartości temperatury. Dalej odczytać wskazania manometrów niskiego i wysokiego ciśnienia. Ostatnim etapem tego zabiegu jest porównanie wszystkich zmierzonych parametrów z tabelą zawierającą prawidłowe zależności pomiędzy wartościami zmierzonymi. Niewielkie różnice można zignorować, większe natomiast świadczą o występowaniu jakiejś usterki w układzie.

mgr Andrzej Kowalewski