Od 1 stycznia 2012 r. wymiar urlopu ojcowskiego osiągnął maksymalny, 2-tygodniowy wymiar. Wzrosła także podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne pracowników przebywających na urlopie wychowawczym i wynosi 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.

Przepisami ustawy z 6 grudnia 2008 r. wprowadzono do kodeksu pracy nową instytucję – urlop ojcowski. Pierwotnie z urlopu ojcowskiego mógł skorzystać pracownik-ojciec wychowujący dziecko nie później jednak niż do ukończenia przez nie 12. miesiąca życia. Po roku praktycznego funkcjonowania przepisów kodeksu pracy (K.p.) o urlopie ojcowskim dodatkowo określono przedział czasowy, w którym z tego urlopu może skorzystać pracownik-ojciec, który przysposobił dziecko starsze, tj. powyżej 1. roku życia. Począwszy od 1 stycznia 2011 r., pracownik-ojciec adopcyjny dziecka ma więc możliwość skorzystania z takiego urlopu do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia. Z kolei w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.
Wymiar urlopu ojcowskiego w 2011 r. wynosił 1 tydzień, natomiast od 1 stycznia 2012 r. wynosi 2 tygodnie. Warto przypomnieć, że przy udzielaniu urlopu ojcowskiego 1 tydzień urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym. Wymiar urlopu ojcowskiego niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie lub jednocześnie przysposobionych będzie wynosić 2 tygodnie.

Kontrowersje odnośnie udzielania urlopu ojcowskiego
Budzi je regulacja K.p. sztywno określająca wymiar tego urlopu jako 2 tygodnie (a nie do 2 tygodni). Przepisy K.p. nie zawierają bowiem żadnych przepisów, takich jak np. przy dodatkowym urlopie macierzyńskim i dodatkowym urlopie adopcyjnym, które odnosiłyby się do możliwości dzielenia tego urlopu bądź nie albo możliwości skorzystania tylko z części przysługującego wymiaru.
Z jednej strony wydaje się, że z uwagi na sztywno określony wymiar urlopu ojcowskiego powinien on być udzielony pracownikowi wyłącznie jednorazowo i w pełnym przysługującym wymiarze. Nie ma bowiem w K.p. przepisów, na podstawie których możliwe byłoby dzielenie takiego urlopu na dni lub tygodnie.
Z drugiej jednak strony, w świetle braku stosownej regulacji jako niecelowe należałoby ocenić zmuszanie pracownika do wykorzystania całego przysługującego mu wymiaru. Jak się wydaje, nie ma przeszkód prawnych, aby pracownik-ojciec wychowujący dziecko wystąpił do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie mu urlopu ojcowskiego w wymiarze 1 tygodnia.

Zmiany w naliczaniu składek od osób przebywających na urlopach wychowawczych
Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych w całości finansuje budżet państwa. Obecnie dla ustalenia tej podstawy bez znaczenia jest wymiar czasu pracy, w jakim jest zatrudniony pracownik korzystający z urlopu wychowawczego oraz wysokość wynagrodzenia za pracę uzyskiwanego przez niego przed dniem rozpoczęcia urlopu wychowawczego.
Wysokość składek na powyższe ubezpieczenia jest jednakowa dla wszystkich ubezpieczonych i wynosi:
- na ubezpieczenie emerytalne – 19,52% podstawy wymiaru,
- na ubezpieczenia rentowe – 6% podstawy wymiaru.

W poprzednim stanie prawnym (tj. przed 1 stycznia 2009 r.) podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym w okresie 1 stycznia 2002 r. do 30 kwietnia 2004 r. stanowiła kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej, a następnie od 1 maja 2004 r. do 31 grudnia 2008 r. kwota odpowiadająca wysokości świadczenia pielęgnacyjnego, tj. 420 zł (obecnie jest to kwota 520 zł).

Zapamiętaj!
Obecnie podstawą naliczania składek na ubezpieczenie społeczne i rentowe jest 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.
Intencją przyjęcia powyższego rozwiązania było uchronienie przed dyskryminowaniem (pod względem wysokości przyszłej emerytury) rodziców, głównie pracujących kobiet, decydujących się na urlop wychowawczy. Miało to być także sygnałem ze strony państwa, że docenia się chęć wypełnienia przez pracowników funkcji rodzicielskich.

Podstawa prawna
- art. 1832, art. 1831 Kodeksu pracy
- art. 18 ust. 5b, art. 18 ust. 14, art. 20 pkt 2, art. 22 pkt. 1,2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
- art. 17 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych
- art. 4 pkt. 2, art. 14, art. 15, art. 16 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw

mgr Robert Gorczyca
prawnik, specjalista ds. bhp