geometrii ustawienia kół i osi pojazdów do 3,5 t

Część II. Przyrządy optyczno-mechaniczne

Najprostszą grupę urządzeń do pomiaru geometrii ustawienia kół stanowią przyrządy optyczno-mechaniczne. Są to przyrządy zdecydowanie najtańsze wśród wszystkich oferowanych na rynku. Ze względu na ich konstrukcję, dodatkową ich zaletą jest prostota obsługi i stosunkowo niska awaryjność. Zasada działania optyczno-mechanicznych przyrządów do pomiaru geometrii ustawienia kół polega na wykorzystywaniu zmian kątów padania wiązki lasera emitowanych przez założony na badanym kole projektor w głowicy pomiarowej na odpowiednie ekrany pomiarowe. W urządzeniach tego typu kąty poziome (zbieżności kół, nierównoległość osi i odchylenie geometrycznej osi jazdy od osi symetrii) mierzone są na drodze optycznej przy użyciu projektorów wyposażonych w lasery, a kąty pionowe (kąty pochylenia kół oraz kąty wyprzedzenia i pochylenia osi sworzni zwrotnic) w sposób mechaniczny.

Układ optyczny tego typu przyrządów oparty jest na wykorzystaniu lasera półprzewodnikowego. Stosowane w tego typu konstrukcji lasery mają moc do 1mW, mieszczą się w drugiej klasie bezpieczeństwa, a więc są całkowicie bezpieczne dla diagnosty obsługującego przyrząd. Wykorzystanie w projektorze głowicy pomiarowej lasera zapewnia wystarczający komfort pracy również w przypadku dużego nasłonecznienia. Cechy tej pozbawione były przyrządy optyczne, w których zamiast lasera stosowane były w projektorze żarówki.

Zasilanie głowic pomiarowych odbywa się bezprzewodowo, dzięki zastosowaniu baterii akumulatorów niklowo-kadmowych. W przypadku długiego okresu nieprzerwanej pracy i wyładowania się akumulatorów istnieje możliwość dalszej pracy z wykorzystaniem przewodów zasilających, doprowadzających napięcie 6 V do głowic pomiarowych z zasilacza.
Czterogłowicowe optyczno-mechaniczne urządzenie do pomiaru geometrii ustawienia kół składa się z: głowic pomiarowych (zespołów) przednich i tylnych, zacisków mocujących głowice pomiarowe na koła, obrotnic mechanicznych, płyt rolkowych, stanowiska odkładczego na głowice pomiarowe (szafkowego lub ściennego wiszącego), rozpórki pedału hamulca i blokady kierownicy.

Podstawą przyrządu optyczno-mechanicznego są dwie przednie głowice pomiarowe. Składają się one z trzech podstawowych podzespołów:
- korpusu z płytą zakończoną uchwytem i wysięgnikiem. W płycie znajduje się tuleja zaciskowa umożliwiająca mocowanie głowicy pomiarowej na zacisku koła. Wysięgnik głowicy zaopatrzony jest w poziomicę umożliwiającą ustawienie głowicy pomiarowej w poziomie. W korpusie umieszczony jest laser symetrii, wysyłający wiązkę na głowicę pomiarową tylną, który dalej zostaje odbity i wraca na ekran symetrii przedniej głowicy pomiarowej. Ponadto, w osłonie korpusu osadzone jest gniazdo zasilające używane w razie konieczności zasilania przewodowego, włącznik zasilania, dioda sygnalizująca pracę laserów oraz rozładowanie baterii akumulatorów. Na pojemniku akumulatorów w tylnej części korpusu znajduje się dioda sygnalizująca rozpoczęcie procesu szybkiego ładowania akumulatorów po odwieszeniu głowicy pomiarowej na stanowisko odkładcze;
- mechanizmu kątów pionowych mocowanego do korpusu pokrętłem umożliwiającym obrót mechanizmu o kąt 900. Na obudowie umieszczone jest pokrętło kompensacji bicia oraz poziomnica, która wraz z pokrętłem kąta pochylenia koła i pokrętłem kątów osi sworznia zwrotnicy służy do pomiarów kątów pionowych;
- mechanizmu zbieżności umiejscowionego na końcu wysięgnika korpusu. W korpusie umieszczony jest laser zbieżności emitujący za pomocą dźwigni promień na przeciwległy zespół pomiarowy przedni. Zewnętrzne pokrętło zbieżności służy do przeprowadzania pomiaru kąta zbieżności połówkowej koła.
W przypadku konieczności przeprowadzenia pomiarów względem geometrycznej osi jazdy pojazdu niezbędne jest wykorzystanie również tylnych głowic pomiarowych przyrządu. Tylna głowica pomiarowa składa się z:
- korpusu z tuleją zakładanego na zacisk przy użyciu śruby mocującej, na którym osadzona jest poziomnica, służąca do wypoziomowania głowicy pomiarowej;
- mechanizmu kątów pionowych mocowanego do korpusu. Na obudowie znajduje się pokrętło kompensacji bicia i poziomnica która wraz z pokrętłem służy do pomiaru kąta pochylenia koła oraz zbieżności połówkowej;
- zespołu lustra osadzonego z boku mechanizmu kątów pionowych. Wyposażony on jest w ekran uchylny, na który rzutowany jest promień lasera z przedniej głowicy pomiarowej. Po uchyleniu ekranu uchylnego widoczne jest lustro. Promień lasera po odbiciu od lustra jest rzutowany na ekran symetrii zespołu pomiarowego przedniego.

Poza przednimi i tylnymi głowicami pomiarowymi do przeprowadzenia pomiaru geometrii ustawienia kół konieczne jest wykorzystanie zacisków mocujących głowicę pomiarową na obręczach kół oraz obrotnic pod koła przednie.
Zacisk mocujący posiada otwory, w które wciska się w zależności od budowy obręczy koła łapy uniwersalne bądź specjalne. Obracanie pokrętłem powoduje rozsunięcie wsporników zacisku na odpowiednią długość w zależności od średnicy obręczy.

Obrotnice służą do pomiaru różnicy kątów skrętu kół i maksymalnych kątów skrętu, a jednocześnie ułatwiają skręt kół podczas pomiarów. Powierzchnia tarczy obrotnicy, a więc miejsce styku koła z obrotnicą, jest użebrowana lub pokryta materiałem antypoślizgowym, co uniemożliwia poślizg koła podczas skręcania. Na tarczy umocowana jest podziałka kątowa, która przesuwa się względem noniusza obrotnicy.

Prostota konstrukcji tej grupy urządzeń umożliwia klientowi sprawdzenie dokładności wskazań we własnym zakresie przy zastosowaniu belki kontrolnej i przyrządu do kalibracji luster. Praca przyrządu tego typu jest obecnie bardzo często wspomagana i uzupełniana przez niezależnie działający program komputerowy GT, zainstalowany na dowolnym komputerze w warsztacie.

To program uzupełniający prace związane z diagnostyką ustawienia kół samochodowych, przeznaczony dla diagnostów realizujących pomiary ustawienia kół i osi, i korzystających z przyrządów kontrolno-pomiarowych niewspółpracujących w sposób bezpośredni lub pośredni z komputerem typu PC lub z odpowiednio zaprogramowanym układem mikroprocesorowym. Bardzo ważnym składnikiem programu jest jego współpraca z komputerową bazą danych parametrów wzorcowych, podawanych jako dane regulacyjne fabryczne przez producentów pojazdów. Baza ta zawiera prawie 3000 modeli pojazdów i jest aktualizowana zawsze co najmniej raz w roku.
Program umożliwia:
- rejestrowanie w komputerze wszystkich wykonanych usług wraz z dokonanymi regulacjami w zakresie ustawionych kątów geometrii kół,
- szybki dostęp do zarejestrowanych usług poprzez wybór miesiąca i roku wykonania usługi oraz numeru rejestracyjnego pojazdu,
- korzystanie z bazy danych parametrów ustawień fabrycznych pojazdów z łatwym ich wyszukiwaniem,
- tworzenie własnej niezależnej bazy danych parametrów wzorcowych z możliwością przekopiowywania oryginalnych danych ustawień fabrycznych do własnej bazy wzorców,
- korzystanie z samodzielnie utworzonych notatek, np. z praktycznymi informacjami dotyczącymi wykonywanych regulacji,
- wydruk wzorców pojazdów (danych fabrycznych),
- wydruk protokołów z wykonanych usług.

Niezależny program komputerowy GT z bazą danych parametrów wzorcowych pojazdów AUTA.DAN do wspomagania pracy przyrządu optyczno-mechanicznego GTO.

mgr Andrzej Kowalewski