Główny Urząd Statystyczny opublikował raport przedstawiający opis warunków pracy w ubiegłym roku. Zarówno dla pracowników, jak i pracodawców warunki pracy są ważnym zagadnieniem. Właściwa identyfikacja czynników szkodliwych, a także wiedza na temat ich wpływu na zdrowie mogą pomóc w podejmowaniu odpowiednich działań profilaktycznych i prowadzeniu właściwej polityki w dziedzinie BHP.

W minionym roku badaniu warunków pracy podlegało 6,7 mln osób, z czego 443,3 tys. pracowało w warunkach zagrożenia (6,6% zatrudnionych w zakładach objętych badaniem). 17,3% wszystkich zatrudnionych w warunkach zagrożenia stanowiły kobiety. Zatrudnieni mogą być narażeni na czynniki szkodliwe dla zdrowia związane ze środowiskiem pracy, uciążliwością pracy oraz na czynniki mechaniczne związane z maszynami szczególnie niebezpiecznymi.
Poniżej przedstawione zostały dane dotyczące osób liczonych raz w grupie czynnika przeważającego:

• 265,7 tys. osób (4% ogólnej liczby zatrudnionych w zakładach objętych badaniem), w tym 45,3 tys. kobiet (0,7%) pracowało w warunkach zagrożenia czynnikami związanymi ze środowiskiem pracy.
• Drugą co do wielkości grupą czynników szkodliwych, na które byli narażeni pracownicy, stanowiły zagrożenia związane z uciążliwością pracy. W omawianym okresie problem ten dotyczył 96 tys. osób (21,6 tys. kobiet).
• Najrzadziej pracownicy narażeni byli na zagrożenia czynnikami mechanicznymi związanymi z maszynami szczególnie niebezpiecznymi, na które narażonych było 81,6 tys. (w tym 9,9 tys. kobiet).

Najwyższą wartość wskaźnika zanotowano w sekcjach: górnictwo i wydobywanie – 407,9; przetwórstwo przemysłowe – 106 oraz wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę – 96,7. W większości sekcji najwyższy wskaźnik dotyczył zagrożeń związanych ze środowiskiem pracy.

Zatrudnieni w warunkach zagrożenia
Pracownicy mogą być narażeni na kilka czynników szkodliwych dla zdrowia jednocześnie. Poniższe dane dotyczą zatrudnionych w warunkach zagrożenia liczonych tyle razy, na ile czynników osoby te były narażone.
Według stanu na 31 grudnia 2021 r. liczba osób zatrudnionych w warunkach zagrożenia wyniosła 547,2 tys. Większość z nich stanowiły osoby narażone na czynniki związane ze środowiskiem pracy – 338,9 tys. (61,9%). Zagrożenia związane z uciążliwością pracy dotyczyły 115,5 tys. osób (21,1%), natomiast na szkodliwy wpływ czynników mechanicznych związanych z maszynami szczególnie niebezpiecznymi narażonych było 92,8 tys. osób (17%).
Spośród czynników związanych ze środowiskiem pracy największe zagrożenie stanowił hałas, którym zagrożonych było 182,2 tys. osób (53,8%). Pozostałe czynniki to:

• pyły: 18,5%,
• mikroklimat gorący i zimny: 8,7%,
• czynniki biologiczne: 7,2%,
• substancje chemiczne: 4,2%,
• wibracje (drgania mechaniczne): 3,9%,
• pozostałe: 3,7%.

W minionym roku ograniczono lub zlikwidowano 196,7 tys. zagrożeń związanych ze środowiskiem pracy, przy czym odnotowano 92,6 tys. zagrożeń nowo powstałych lub ujawnionych.

Zatrudnieni w warunkach zagrożenia związanego z uciążliwością pracy
Przez zagrożenia związane z uciążliwością pracy rozumie się m.in. niedostateczne oświetlenie stanowisk oraz nadmierne obciążenie fizyczne. Nadmierne obciążenie fizyczne stanowiło niewiele ponad 60% wszystkich zagrożeń związanych z uciążliwością pracy.
W ubiegłym roku zlikwidowano lub ograniczono 60,3 tys. zagrożeń związanych z uciążliwością pracy i równocześnie stwierdzono 25,2 tys. zagrożeń nowo powstałych lub ujawnionych.
Zatrudnieni w warunkach zagrożenia czynnikami mechanicznymi związanymi z maszynami szczególnie niebezpiecznymi
Maszynami szczególnie niebezpiecznymi są m.in. pilarki tarczowe i taśmowe, strugarki, frezarki i prasy. W ubiegłym roku zlikwidowano lub ograniczono 39,5 tys. zagrożeń w omawianej grupie przy równoczesnym zarejestrowaniu 25 tys. zagrożeń nowo powstałych lub ujawnionych.
Na ostatni dzień 2021 r. najwięcej zagrożeń związanych z maszynami szczególnie niebezpiecznymi zaobserwowano w sekcji przetwórstwo przemysłowe (54,2 tys.) oraz handel; naprawa pojazdów samochodowych (odpowiednio 11,9 tys.).

Eliminacja ryzyka zawodowego

W 2021 r. przeprowadzono ocenę ryzyka zawodowego dla 2,5 mln osób, większość z nich było zatrudnionych w sekcjach:

• przetwórstwo przemysłowe: 37%,
• handel; naprawa pojazdów samochodowych: 20,4%;
• transport i gospodarka magazynowa: 10,0%.

Aby wyeliminować ryzyko zawodowe, na stanowiskach pracy stosowano środki ochrony indywidualnej, środki techniczne i organizacyjne wobec 1,7 mln zatrudnionych:

• środki ochrony indywidualnej otrzymało 1,3 mln osób,
• środki organizacyjne wdrożono dla 982,7 tys. osób,
• wobec 594,0 tys. osób zastosowano środki techniczne.

Źródło danych: GUS

mgr Robert Gorczyca
ekspert prawa pracy
prawnik, specjalista ds. BHP
inspektor ochrony przeciwpożarowej