Najczęściej w zakładach pracy mamy do czynienia z wypadkami przy pracy, tj. podczas wykonywania czynności należących do zwykłych obowiązków. Natomiast pracownicy rzadziej zgłaszają wypadki w drodze z pracy do domu i z domu do pracy. Postępowanie w zakresie kwalifikacji prawnej danego zdarzenia jako wypadku w drodze do pracy lub z pracy zostało określone w przepisach Ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227, z późn. zm.).

Zgodnie z brzmieniem art. 57b ust. 1 powołanej ustawy za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Uważa się ponadto, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona, a jej czas nie przekraczał granic potrzeby, oraz wówczas, gdy droga, nie będąc najkrótszą, była dla ubezpieczonego ze względów komunikacyjnych najdogodniejsza.

Przykład 1
Pani Kowalska w drodze z pracy do domu zawsze odbiera swoją córkę z przedszkola. Pewnego razu na odcinku drogi przedszkole – dom miała wypadek samochodowy, w związku z czym była niezdolna do pracy. Wypadek ten powinien być zakwalifikowany jako wypadek w drodze z pracy. Przerwanie drogi i odebranie dziecka z przedszkola to sytuacja „życiowo uzasadniona”. Dlatego za zwolnienie lekarskie pani Kowalska ma prawo do wynagrodzenia chorobowego w wysokości 100% wynagrodzenia.

Przykład 2
Pan Nowak zwykle dojeżdża do pracy autem i wybiera najkrótszą możliwą drogę. Gdy pewnego dnia auto pana Nowaka zepsuło się, wówczas skorzystał z komunikacji miejskiej. Wybrał autobus, który jedzie dłuższą drogą, ale jest bezpośredni i przez co najwygodniejszy. Podczas drogi do pracy autobus gwałtownie zahamował i pan Nowak uderzył w barierkę, czego skutkiem było złamanie ręki. Wypadek ten powinien być uznany za wypadek w drodze do pracy. Mimo że autobus jechał dłuższą trasą, to była to najdogodniejsza droga ze względów komunikacyjnych, ponieważ pan Nowak nie musiał się przesiadać.
W rozumieniu art. 57b ust. 2 cyt. ustawy za drogę do pracy lub z pracy uważa się, oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu, również drogę do miejsca lub z miejsca:

• innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego,
• zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych,
• zwykłego spożywania posiłków,
• odbywania nauki lub studiów.

Przebieg postępowania dotyczącego uznawania danego zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy określono w Rozporządzeniu MPiPS z 24.12.2002 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania (Dz. U. nr 237, poz. 2015, ze zm.). Ubezpieczony, który uległ wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy, zawiadamia niezwłocznie lub po ustaniu przeszkód uniemożliwiających niezwłoczne zawiadomienie o wypadku pracodawcę lub podmiot określony w art. 5 ust. 1 Ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322, z późn. zm.).
W myśl § 2 cyt. rozporządzenia uznanie zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy następuje na podstawie:

• oświadczenia poszkodowanego, członka jego rodziny lub świadków co do czasu, miejsca i okoliczności zdarzenia,
• informacji i dowodów pochodzących od podmiotów badających okoliczności i przyczyny zdarzenia lub udzielających poszkodowanemu pierwszej pomocy,
• ustaleń sporządzającego kartę.

Ustalenie okoliczności wypadku w drodze do pracy lub z pracy jest dokonywane w karcie wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Wzór karty opublikowany został w powołanym rozporządzeniu. Pracodawca lub inny podmiot – wskazany w art. 5 ust. 1 ustawy wypadkowej – sporządza kartę wypadku w drodze do pracy lub z pracy po ustaleniu okoliczności i przyczyn zdarzenia, nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku, w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje poszkodowany lub członek jego rodziny, a drugi przechowuje się w dokumentacji powypadkowej. Odmowa uznania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy wymaga uzasadnienia. Jeżeli wypadek w drodze do pracy lub z pracy skutkuje niezdolnością do pracy, czyli pracownik otrzymał zwolnienie lekarskie, wówczas przysługują mu pewne świadczenia.
Gdy sytuacja została uznana za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, wówczas wynagrodzenie chorobowe wypłacane jest w wysokości 100% należnego wynagrodzenia przez:

• 33 dni w ciągu roku kalendarzowego,
• 14 dni w ciągu roku kalendarzowego w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia.

Po przekroczeniu tego limitu, gdy na 30 listopada ubiegłego roku pracodawca zgłaszał do ubezpieczenia chorobowego mniej niż 20 osób, wypłatę zasiłku chorobowego przejmuje ZUS. Jeśli jednak pracodawca jest płatnikiem zasiłków, to na nim ciąży obowiązek wypłacania świadczenia pracownikom. Zasiłek chorobowy wypłacany jest w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku przez maksymalnie 182 dni. Warto pamiętać, że po przekroczeniu 182 dni zasiłku pracownik może starać się o uzyskanie świadczenia rehabilitacyjnego. Jest ono wypłacane w sytuacji, gdy ciągle jest on niezdolny do pracy, ale leczenie i rehabilitacja sprawią, że możliwy będzie jego powrót do pracy. Świadczenie rehabilitacyjne wypłacane jest przez okres leczenia i rehabilitacji, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy. Przez pierwsze 3 miesiące wypłacane jest świadczenie w wysokości 90% podstawy zasiłku chorobowego, a za kolejne 9 miesięcy 75%. Warto pamiętać, że w przypadku gdy pracownica jest w ciąży, wówczas świadczenie rehabilitacyjne wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku. Gdy w wyniku wypadku w drodze do lub z pracy obrażenia pracownika spowodują, że nie będzie on już zdolny do pracy, wówczas może otrzymać rentę z tytułu niezdolności do pracy. Lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wydaje ocenę niezdolności do pracy, która determinuje jej przyznanie.

mgr Robert Gorczyca, prawnik, specjalista ds. BHP