Starzejące się społeczeństwo krajów UE i deficyt wykwalifikowanych w tradycyjnych zawodach dają się we znaki. O znalezienie nowych talentów niełatwo, skoro odsetek absolwentów kształcenia i szkolenia zawodowego, którzy w trakcie nauki mają praktyki w miejscu pracy, jest nadal niewystarczający.

W najnowszej rezolucji Parlamentu UE w sprawie strategicznych ram dla europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia w perspektywie lat 2021-2030 zwrócono uwagę, że liczba piętnastolatków o niewystarczających umiejętnościach w zakresie matematyki i nauk ścisłych powinna spaść poniżej 15% do 2030 roku (wskaźniki z roku 2020 to: matematyka – 22,9%, nauki ścisłe – 22,3%), zaś co najmniej 47% dorosłych w wieku 25-64 lat powinno uczestniczyć w nauce w ciągu ostatnich 12 miesięcy do 2025 r. 
A wspomniany odsetek absolwentów, którzy w trakcie nauki mają praktyki zawodowe? Powinien wynosić co najmniej 60% do 2025 r. I o dziwo, pod tym względem w Polsce nie jest tak źle. Jeśli wierzyć statystykom Ministerstwa Edukacji i Nauki, to wzrasta odsetek uczniów wybierających kształcenie w szkołach branżowych i technikach. W roku szkolnym 2022/2023 kształcenie zawodowe realizować miało 58,5% uczniów wszystkich typów i klas szkół ponadpodstawowych (łącznie ze szkołami policealnymi). Z kolei kształcenie ogólne realizowało 41,5% uczniów.
Nie tylko oczywiście w Polsce system oświaty w zakresie kształcenia zawodowego wspierają pracodawcy, organizacje pracodawców i samorządy gospodarcze. U nas praktyczna nauka zawodu może odbywać się w placówkach kształcenia ustawicznego i praktycznego, w warsztatach szkolnych, u pracodawców. Może ona mieć formę zajęć praktycznych (dotyczy zasadniczej szkoły zawodowej) lub praktyk zawodowych (dotyczy technikum). Z kolei praktyczna nauka zawodu realizowana u pracodawców odbywa się na podstawie umowy zawartej między szkołą a pracodawcą. Znaczny odsetek uczniów szkół ponadpodstawowych (w tym policealnych) kształci się w branżach kluczowych dla rozwoju gospodarczego naszego kraju. Przykładowo dla sektora motoryzacyjnego – blisko 44 tys. uczniów, dla sektora transportu – blisko 15 tys. uczniów.
Przed nami kolejny etap reformy kształcenia zawodowego – utworzenie 120 branżowych centrów umiejętności. Oferta BCU skierowana jest do uczniów, nauczycieli, osób dorosłych, które chcą się przekwalifikować, placówki te mają być wiodącymi w regionie, a nawet w całym kraju ośrodkami w danej branży. I jak zapewnia MEiN, będą to zupełnie nowe placówki w systemie oświaty, łączące działalność szkół, uczelni i branż.

(Elektro)mobilność młodych talentów
Szczególnie od czasów pandemii UE stawia na elastyczność ścieżek uczenia się. Promowanie europejskiego obszaru uczenia się przez całe życie jest jednym z celów, które mają zostać osiągnięte w najbliższych latach. 
W artykule skupimy się na aktualnej ofercie, pisząc o edukacji zawodowej z myślą o najmłodszych czytelnikach „NW”, i na podnoszeniu kwalifikacji wśród fachowców z branży automotive. A wszystko to na przykładzie propozycji wybranych firm przemysłu motoryzacyjnego i ważnych graczach z aftermarketu.
Atrakcyjne kierunki, bogaty program praktyk, możliwość nauki i współpracy m.in. z zakładami VW czy Škody – na to mogą liczyć uczniowie klas patronackich Volkswagen Poznań ze Swarzędza i Wrześni. Volkswagen Poznań już od 18 lat rozwija szkolnictwo zawodowe. Edukacja w klasach patronackich trwa 3 lata. W tym czasie uczniowie odbywają praktyki m.in. w szkole odlewników czy warsztacie praktycznej nauki zawodu. Do tej pory klasy patronackie w obu szkołach ukończyło 709 uczniów, a 86% absolwentów rozpoczęło pracę w fabrykach koncernu samochodowego, który już rusza ze szkoleniami dla swej kadry w dziedzinie elektromobilności.
Aż z 28 szkół patronackich słynie firma Inter Cars S.A. Ten lider na rynku dystrybucji profesjonalnych narzędzi warsztatowych i części motoryzacyjnych w ramach uruchomionego w 2012 r. programu „Młode Kadry” doposaża wybrane szkoły w nowoczesny sprzęt, a uczniom i nauczycielom zapewnia udział w profesjonalnych szkoleniach. „Young Car Mechanic” to z kolei międzynarodowy konkurs dla utalentowanych mechaników, który popularyzuje wciąż młody zawód. Program Akcelerator z kolei to stypendium w wysokości 8000 zł dla uczniów i uczennic techników oraz szkół branżowych. Celem programu jest wyrównywanie szans edukacyjnych, wsparcie rozwojowe, edukacyjne i finansowe młodzieży, która wiąże swoją przyszłość z motoryzacją i logistyką. To propozycja dla ambitnych i utalentowanych, którzy posiadają osiągnięcia oraz realizują pasje i zainteresowania związane z naukami ścisłymi, mechaniką samochodową, mechatroniką czy np. elektroniką. Laureaci i laureatki stypendium będą objęci opieką mentorów z Inter Cars oraz pojadą na letni obóz edukacyjny w czasie wakacji 2024.
Godnym naśladowania przykładem zwiększenia efektywności kształcenia zawodowego i powiązanie go z rynkiem pracy jest Zakład Elektroniki ZF w Częstochowie, który w 2022 r. otrzymał rządowy grant w ramach programu wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki. W umowie koncern zobowiązał się m.in. do organizowania praktyk, staży, zajęć edukacyjnych czy kształcenia dualnego. W kwietniu br. Zakład Elektroniki ZF stał się partnerem projektu Talent HUB, zainicjowanego przez Szkołę Biznesu Politechniki Śląskiej oraz Katowicką Specjalną Strefę Ekonomiczną.
– W sezonie 2023 Zakład ZF we współpracy z Częstochowskim Centrum Inżynieryjnym ZF realizuje Program Letnich Praktyk, na które przyjęliśmy 46 uczniów oraz studentów z m.in.: Politechniki Częstochowskiej, Politechniki Łódzkiej, Uniwersytetu Łódzkiego, Politechniki Śląskiej, Politechniki Wrocławskiej, Politechniki Warszawskiej, Uniwersytetu Warszawskiego oraz Technicznych Zakładów Naukowych. Zainteresowanie programem przerosło nasze oczekiwania – otrzymaliśmy prawie 200 aplikacji! Młodzież, która została wybrana do programu, doskonali swoje umiejętności i podnosi kwalifikacje w działach: inżynierii oprogramowania, inżynierii elektronicznej, inżynierii testowania, analityki danych czy systemów inżynieryjnych – wylicza Marta Surowiec, dyrektor ds. komunikacji na Europę Wschodnią, Grupa ZF. 
I od razu dodaje, że praktycznie każda jednostka ZF w Polsce oferuje różnego rodzaju programy stażowe dla studentów i absolwentów.
Są też międzynarodowe programy stażowe, takie jak np. tranZForm. Globalny Program Stażowy ZF oferuje różnorodne możliwości rozwoju. 15-miesięczny program rozpoczyna się co roku w lipcu lub październiku i pozwala zdobyć bezcenne doświadczenie. Kolejny nabór do programu zaplanowany jest na 2024 r.

Łowcy talentów stawiają na…
W branży automotive szczególnie poszukiwani są specjaliści z umiejętnościami manualnymi i technicznymi. A osoby pragnące dokonać wolty w swej karierze zawodowej? O firmie ZF wspomnieliśmy nie bez powodu. Jak nas zapewniono, scenariusze rozwoju w firmie są formułowane w taki sposób, aby pracownik miał możliwość zdobywania nowych umiejętności i wiedzy w pracy. Niech za przykład posłuży życiorys jednego z zatrudnionych w firmie.
Gdy Patryk Szkatulski trafił do programu Lean Collage, który jest drogą ekspresową do awansu dla najambitniejszych, pracował na stanowisku operatora produkcji zaledwie od… 3 miesięcy. 
– Efekty jego pracy w Lean Collage były doskonałe. Szybko zrozumieliśmy, że znaleźliśmy kogoś wyjątkowego – wspominają go w zespole Six Sigma Lean, gdzie po zakończeniu praktyk zaproponowano mu stanowisko specjalisty ds. projektów lean. Pełnił tę funkcję przez niespełna 2 lata. ZF dało możliwość rozwoju, a Patryk doskonale ją wykorzystał. W styczniu 2018 r. awansował na stanowisko koordynatora projektów „szczupłego zarządzania”. Poradził sobie tak dobrze, że w styczniu 2019 r. został awansowany na stanowisko kierownika Lean Operations. W kwietniu 2022 r. przyszedł kolejny awans, tym razem na stanowisko kierownika operacyjnego produkcji. To była poważna zmiana związana z przejęciem odpowiedzialności za ludzi, logistykę, terminowość i jakość produkcji. Zmienił się charakter pracy Patryka – przyszedł czas na wszechstronne i bardziej kompleksowe niż do tej pory zadania, aktywności projektowe zostały zastąpione operacyjnymi. A teraz? Od kilku miesięcy Patryk Szkatulski pełni funkcję… dyrektora produkcji.
Takich w porę zauważonych talentów jest oczywiście więcej. A wszystko to odkąd kilka lat temu dywizja ZF Commercial Vehicle Solutions wdrożyła Lean Collage – program, którego cele to rozwinięcie merytorycznych kompetencji uczestników w zakresie inżynierii produkcji, logistyki i lean manufacturing, współpraca przy realizacji wspólnego celu, a przede wszystkim budowanie ich potencjału rozwojowego i przygotowanie do objęcia stanowisk specjalistycznych.
– Najpierw zaprosiliśmy pracowników produkcji do ubiegania się o udział w Lean College, a następnie w rozmowach rekrutacyjnych wyłoniliśmy tych najbardziej zorientowanych na rozwój. Czy nasze wybory zawsze były trafne? Oczywiście nie wszystkie. Zostały one solidnie zweryfikowane w praktyce – kontynuują specjaliści z zespołu Six Sigma Lean. 
Jak wyłoniono najbardziej obiecujących? Każdemu uczestnikowi programu przydzielono mentorów – ekspertów w zakresie procesu biznesowego. A też zadania indywidualne, które wymagały kreatywności, konsultacji oraz uzgodnień z mentorami i innymi pracownikami. Postawiony przed ambitnymi pracownikami cel? Zaproponować optymalne rozwiązania realnych problemów i pomysły na usprawnienia procesów biznesowych – zgodnie z zasadami lean manufacturing, tj. filozofią produkcji oszczędnie gospodarującej zasobami.

Udoskonalony standard dotychczasowych rozwiązań
Skoro rubryka „szkolenia”, to na jaką propozycję mogę liczyć, jeśli jestem np. mechanikiem, a chcę się przekwalifikować? Co jeśli mam warsztat np. wulkanizacyjny, a interesują mnie bardziej rentowne usługi? 
Z wielu propozycji znanych graczy w Aftermarkecie szerzej omówmy ZF [pro]Tech – globalny koncept skierowany do warsztatów samochodów osobowych i dostawczych, zajmujących się naprawą układów przeniesienia napędu, zawieszenia i układów hamulcowych oraz serwisowaniem skrzyń biegów. Koncept gwarantuje warsztatom dostęp do instrukcji montażowych, akcji serwisowych producentów pojazdów, portalu online ze wszystkimi danymi zgromadzonymi w jednym miejscu. Co więcej, filarem działalności ZF [pro]Tech jest osobisty kontakt dedykowanych opiekunów w celu zapewnienia warsztatom wsparcia technicznego i biznesowego.
Celem konceptu jest także wsparcie warsztatów w zakresie nowych technologii, np. z serwisowaniem oraz naprawą pojazdów elektrycznych i hybrydowych. Oprócz szkoleń dotyczących układu przeniesienia napędu, zawieszenia i układów hamulcowych, w tym roku do oferty wprowadzony został nowy: systemy wspomagające kierowcę – ADAS. A lada moment oferta zostanie rozszerzona o obsługę skrzyń 9HP oraz dwusprzęgłowych skrzyń DSG. 
– W ramach konceptu ZF [pro]Tech chcemy wspierać naszych partnerów i dopasowywać tematykę modułów szkoleniowych do ich potrzeb oraz trendów panujących na rynku motoryzacyjnym. Dlatego oprócz dotychczasowych modułów szkoleniowych, rozszerzamy tematykę pod kątem elektromobilności, np. moduł szkoleniowy z m.in. podstaw wiedzy o elektrotechnice wraz z możliwością uzyskania uprawień SEP do 1 kV rozbudujemy o diagnostykę i serwisowanie pojazdów elektrycznych i hybrydowych, ze szczególnym naciskiem na ćwiczenia praktyczne – zdradza Maciej Fedorowicz, menedżer ds. zarządzania siecią warsztatową ZF [pro]Tech w Europie Północno-Wschodniej.
Firma dba również o rozwój i dopasowanie kompetencji do zmian rynkowych, dlatego w tym roku wychodzi z propozycją konceptu ZF [pro]Service, skierowaną do warsztatów zajmujących się serwisowaniem pojazdów ciężarowych, autobusów, przyczep i naczep. Ów pomysł łączy istniejące koncepty: ZF [pro]Tech (pojazdy użytkowe) i Wabco Service Partner w jeden kompleksowy program obejmujący ofertę wszystkich marek ZF Aftermarket: Lemförder, Sachs, TRW, Wabco i ZF. 
– Od kilku lat widzimy coraz większe zainteresowanie i potrzebę szkoleń omawiających tematykę diagnostyki pojazdów ciężarowych – wskazuje Michał Głażewski, Manager Zespołu Technicznego ZF Aftermarket w regionie Polska, Kraje Nordyckie i Bałtyckie – Rozwój konceptu warsztatowego ZF [pro]Service jest pionierskim krokiem w kierunku wsparcia warsztatów zajmujących się obsługą i naprawą pojazdów użytkowych w Polsce. Jest jednocześnie szansą na poszerzenie zakresu świadczonych usług i rozwój poprzez wyspecjalizowanie się w nowym obszarze. Partnerzy będą mieli dostęp do wcześniej niedostępnych materiałów, dedykowanych szkoleń oraz osobistych konsultacji, co pozwoli im na dynamiczny rozwój i wypracowanie przewagi rynkowej.
I jak zapewnia, premiera nowego konceptu pozwoli warsztatom lepiej przygotować się na wyzwania dynamicznie zmieniającego się rynku oraz poszerzać swoje kompetencje, a tym samym ofertę serwisową.

Rafał Dobrowolski

Fot. R. Dobrowolski i materiały firm: ZF, Inter Cars S.A., Volkswagen