Przewlekłość postępowań to bolączka wielu polskich sądów. Od lat wymiar sprawiedliwości w naszym kraju jest nadmiernie obciążony, przez co system jest mało wydajny. Sprawy sądowe, które trwają zdecydowanie za długo, mogą powodować wiele frustracji, a przecież jedną z głównych cech postępowania cywilnego jest jego szybkość.

Na podstawie ustawy z 4 lipca 2019 r. o zmianie kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw ustawodawca wprowadził do postępowania cywilnego wiele istotnych modyfikacji, które mają usprawnić postępowanie cywilne. Większość z nas zapewne słyszała o tej nowelizacji w radiu bądź w telewizji, ale niewielu wie, jakie zmiany zostały wprowadzone. Warto pochylić się nad tym tematem, bowiem ignorantia iuris nocet, czyli – jak wskazuje jedna z paremii wywodząca się z prawa rzymskiego – nieznajomość prawa szkodzi. Omawiana nowelizacja postępowania cywilnego jest istotna dla każdego z nas, dlatego warto się z nią zapoznać.
Zupełnie nowym rozwiązaniem jest wprowadzenie do postępowania cywilnego posiedzenia przygotowawczego, które ma służyć do rozwiązania sporu bez potrzeby prowadzenia dalszych posiedzeń. W jego trakcie strony będą mogły przedstawić swoje stanowiska i porozumieć się w kwestii rozwiązania sporu. Jeśli nie uda im się dojść do porozumienia, to zostanie sporządzony plan rozprawy. W planie takim umieszcza się m.in. żądania stron, zarzuty i terminy posiedzeń. Dzięki temu już na tym etapie każda ze stron postępowania dowie się, jak będzie przebiegać proces w jej sprawie i czego może się spodziewać. Tak ustalony harmonogram rozprawy pozwoli stronom przede wszystkim uzyskać realny wpływ na kształtowanie przebiegu postępowania sądowego.
Zmodyfikowany model postępowania zakłada, że sprawa rozstrzygana jest na pierwszym posiedzeniu. W nowelizacji kładziony jest duży nacisk na dążenie do ugodowego rozwiązania sporu. Warto zwrócić uwagę na zmianę, która przewiduje, że na każdym etapie postępowania sędzia może pouczyć strony o prawdopodobnym wyniku sprawy. 

Zupełnie nowym rozwiązaniem jest wprowadzenie do postępowania cywilnego posiedzenia przygotowawczego, które ma służyć do rozwiązania sporu bez potrzeby prowadzenia dalszych posiedzeń.

Ponadto do kodeksu postępowania cywilnego wprowadzono szereg mechanizmów, które mają przeciwdziałać nadużyciu prawa procesowego. W ten sposób ustawodawca chce ograniczyć zjawisko wnoszenia bezzasadnych pozwów, zgłaszania szeregu wniosków o wyłączenie sędziego czy licznych zażaleń w zbliżonym przedmiocie.
Znowelizowana została również kwestia prowadzenia postępowania dowodowego. Strona może przytaczać twierdzenia i dowody uzasadniające jej wniosek jedynie do chwili zatwierdzenia planu rozprawy. Warto zapamiętać, iż strony powinny bezpośrednio wskazać, którym faktom przedstawionym przez przeciwnika zaprzeczają. Zgłaszając jakikolwiek dowód, strona postępowania powinna wskazać, jakie fakty chce udowodnić. Co ciekawe strona, która wnosiła o wezwanie świadka czy biegłego, musi dołożyć starań, by wezwana osoba stawiła się w wyznaczonym czasie i miejscu. Przy czym świadek ma możliwość złożenia swoich zeznań na piśmie.
Interesującą zmianą jest dopuszczenie możliwości prywatnej rejestracji wszystkich czynności sądu. Zezwolenie sądu na utrwalanie przez strony lub uczestników postępowania przebiegu posiedzeń bądź innych czynności sądowych za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk nie jest już wymagane.
Kolejną ważną modyfikacją jest sposób sporządzania uzasadnień wyroków. Praktyka sądowa ostatnich lat wskazuje, że pisemne uzasadnienia wyroków stają się coraz obszerniejsze i bardziej zawiłe. Tymczasem w świetle wprowadzonej nowelizacji każde uzasadnienie wyroku powinno być sporządzone w sposób zwięzły. Warto zapamiętać, że wniosek o uzasadnienie podlega opłacie w wysokości 100 zł.
Dla prowadzenia sporów, które dotyczą przedsiębiorców, niezwykle istotne jest wyodrębnienie postępowania w sprawach gospodarczych. Ustawodawca zdecydował się na zaostrzenie rygorów w tym postępowaniu, w szczególności na skrócenie terminów i ograniczenie możliwości dysponowania dowodami z uwagi na profesjonalizm, którym powinni cechować się przedsiębiorcy. Zmiany mają przyczynić się do przyspieszenia rozpoznawania spraw gospodarczych, co dotychczas stanowiło duży problem.
Warto wyraźnie zaznaczyć, że zmianie uległy również opłaty sądowe w sprawach o prawa majątkowe. Wprowadzono ciekawe rozwiązanie, które pozwala sądowi, niezależnie od wyniku sprawy, nałożyć obowiązek zwrotu koszów procesu na stronę utrudniającą postępowanie.
Wdrożenie przez ustawodawcę wskazanych zmian ma usprawnić system sądownictwa w Polsce. Niebawem przekonamy się, czy założony cel zostanie osiągnięty.

Justyna Radek
specjalista Polskiej Izby Motoryzacji

Autorka artykułu będzie uczestniczyła w XIV Dyskusyjnym Forum Ubezpieczeń Komunikacyjnych (10-11 grudnia 2019 r.) organizowanym przez Polską Izbę Motoryzacji