1 lutego 2022 r. weszły w życie nowe przepisy, które likwidują najczęściej wykorzystywane możliwości omijania zakazu handlu w niedziele i święta. Sklepy, które korzystały ze zwolnienia z tego zakazu (w szczególności zwolnienia przewidzianegodla placówek pocztowych), będą musiały zrezygnować z tej praktyki albo wykazać (w formie specjalnej ewidencji miesięcznego przychodu ze sprzedaży), że co najmniej 40% miesięcznego przychodu ze sprzedaży detalicznej pochodzi z usług pocztowych.

Zakaz handlu w niedziele i święta
Od 1 marca 2018 r. obowiązuje ustawa z 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, która formułuje zakazy:

• handlu i wykonywania czynności związanych z handlem,
• powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu i wykonywania czynności związanych z handlem, w niedziele i święta w placówkach handlowych.

Wskazane zakazy nie obowiązują w:

• kolejne dwie niedziele poprzedzające pierwszy dzień Bożego Narodzenia;
• niedzielę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy;
• ostatnią niedzielę przypadającą w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu (chyba że w te niedziele przypada święto – wówczas zakaz obowiązuje).

Ponadto ustawa ta zakazuje:

• powierzania wykonywania pracy w handlu lub
• wykonywania czynności związanych z handlem nieodpłatnie w placówkach handlowych w niedziele i święta, a także 24 grudnia i w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy.

Z tym, że na podstawie art. 8 tej ustawy 24 grudnia (nawet jeżeli wypada w niedzielę) i w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy w placówkach handlowych:

• handel i wykonywanie czynności związanych z handlem,
• powierzanie pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem po godzinie 14:00 są zakazane, z wyjątkiem przypadków (wyłączeń) określonych w art. 6.

Opisane zakazy dotyczą niedziel i świąt wymienionych w art. 1 pkt 1 ustawy z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz. U. z 2020 r., poz. 1920), czyli:

• 1 stycznia – Nowy Rok,
• 6 stycznia – Święto Trzech Króli,
• pierwszy dzień Wielkiej Nocy,
• drugi dzień Wielkiej Nocy,
• 1 maja – Święto Pracy,
• 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja,
• pierwszy dzień Zielonych Świątek,
• Boże Ciało,
• 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,
• 1 listopada – Wszystkich Świętych,
• 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości,
• 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
• 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.

Zakaz handlu w niedziele i święta – wyjątki
Przepis art. 6 ustawy określa obszerny katalog wyłączeń od zakazów wskazanych w art. 5.

Przykładowo można wskazać, że zakaz, o którym mowa w art. 5, nie obowiązuje:

• na stacjach paliw płynnych;
• w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu kwiatami;
• w aptekach i punktach aptecznych;
• w zakładach leczniczych dla zwierząt;
• w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych;
• w placówkach pocztowych;
• w placówkach handlowych organizowanych wyłącznie na potrzeby festynów, jarmarków i innych imprez okolicznościowych, tematycznych lub sportowo-rekreacyjnych, także gdy są one zlokalizowane w halach targowych;
• w placówkach handlowych na dworcach – w zakresie związanym z bezpośrednią obsługą podróżnych;
• w placówkach handlowych w portach lotniczych;
• w strefach wolnocłowych;
• w sklepach internetowych i na platformach internetowych;
• w przypadku rolniczego handlu detalicznego;
• w przypadku handlu kwiatami, wiązankami, wieńcami i zniczami przy cmentarzach;
• w placówkach handlowych, w których handel prowadzony jest przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wyłącznie osobiście, we własnym imieniu i na własny rachunek;
• w piekarniach, cukierniach i lodziarniach, w których przeważająca działalność polega na handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi;
• w placówkach handlowych, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna.

W nowelizacji doprecyzowano, że placówki pocztowe to te, w których przeważająca działalność polega na świadczeniu usług pocztowych.

Zmiany od 1 lutego 2022 roku
Z uwagi na to, że niektóre ze wskazanych przepisów pozwalały na omijanie zakazów, 14 października 2021 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (Dz. U. poz. 1891). Nowelizacja ta weszła w życie 1 lutego 2022 r. i ma na celu uszczelnienie przepisów dotyczących opisanych zakazów handlu w niedziele i święta.
W szczególności w przypadku wyłączenia placówek pocztowych doprecyzowano, że chodzi tylko o te placówki pocztowe, w których przeważająca działalność polega na świadczeniu usług pocztowych, o jakich mowa w art. 2 ust. 1 Prawa pocztowego.

Czym jest przeważająca działalność?
Ponadto doprecyzowano, że przeważająca działalność oznacza rodzaj przeważającej działalności wskazany (w formie kodu PKD) we wniosku o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (czyli do rejestru REGON), jeżeli działalność ta jest wykonywana w danej placówce handlowej i stanowi co najmniej 40% miesięcznego przychodu ze sprzedaży detalicznej w rozumieniu ustawy z 6 lipca 2016 r. o podatku od sprzedaży detalicznej (Dz. U. z 2020 r., poz. 1293). W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 30, przepis zdania pierwszego stosuje się odpowiednio.

Zatem wskazany warunek osiągnięcia poziomu co najmniej 40% miesięcznego przychodu ze sprzedaży detalicznej dotyczy (od 1 lutego 2022 r.):

• handlu kwiatami – w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu kwiatami;
• handlu pamiątkami lub dewocjonaliami – w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu pamiątkami lub dewocjonaliami;
• handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych – w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na tych rodzajach handlu;
• świadczenia usług pocztowych, o których mowa w art. 2 ust. 1 Prawa pocztowego – w placówkach pocztowych, gdzie świadczenie usług pocztowych jest przeważającą działalnością;
• handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi – w piekarniach, cukierniach i lodziarniach, w których przeważająca działalność polega na handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi;
• działalności gastronomicznej – w placówkach handlowych, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna;
• wynajmu i zarządzania nieruchomościami na użytek handlu hurtowego artykułami rolno-spożywczymi – na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych prowadzonych przez spółki prawa handlowego, których przeważająca działalność polega na wynajmie i zarządzaniu nieruchomościami na użytek handlu hurtowego artykułami rolno-spożywczymi.

Jeżeli wskazane placówki handlowe będą chciały od 1 lutego 2022 r. korzystać z wyłączeń od zakazu handlu w niedziele i święta, będą musiały wykazać (w stosownej ewidencji) osiągnięcie co najmniej 40% miesięcznego przychodu ze sprzedaży detalicznej z wymienionych przeważających rodzajów działalności.

mgr Robert Gorczyca
ekspert prawa pracy
prawnik, specjalista ds. bhp
inspektor ochrony przeciwpożarowej