Wraz z wprowadzeniem do produkcji seryjnej pierwszych modeli samochodów pojawił się problem zapewnienia dostępności na rynku i magazynowania części zamiennych.

W początkowej fazie rozwoju motoryzacji ich produkcją i rozprowadzaniem zajmowali się wyłącznie producenci pojazdów poprzez swoje firmowe serwisy. W miarę upływu czasu na rynek motoryzacyjny wkroczyły firmy specjalizujące się w wytwarzaniu poszczególnych części, podzespołów i zespołów samochodowych do różnych marek pojazdów. W związku z tym mamy obecnie dwie nakładające się na siebie struktury zaopatrzeniowe zapewniające dostęp do części zamiennych:
• serwisową – związaną z konkretnymi markami pojazdów,
• uniwersalną – związaną z wielkimi dystrybutorami części.
Przy dzisiejszym wysokim poziomie rozwoju techniki motoryzacyjnej w naszym kraju, bieżąca obsługa serwisowo-warsztatowa obejmuje kilkadziesiąt marek pojazdów. Wliczając starsze nieprodukowane już samochody, ale wymagające bieżącej obsługi i zapewnienia do nich części zamiennych i to w znacznie szerszym zakresie (ze względu na stopień ich wyeksploatowania), daje to liczbę kilkuset modeli. Dodatkowo co roku dochodzi kilka lub kilkanaście nowych do bieżącej obsługi.
Wszystkie te pojazdy wymagają zapewnienia na bieżąco pełnego zestawu części zamiennych. W przypadku aut nowych, objętych serwisem gwarancyjnym, zapewnienie części zamiennych pozostaje w gestii autoryzowanych serwisów. Pozyskują je one od producenta samochodu. Obsługą i naprawą starszych pojazdów zajmują się niezależne warsztaty uniwersalne specjalizujące się w jednej lub kilku markach pojazdów. To właśnie tego typu warsztaty są głównymi odbiorcami wielkich dystrybutorów części zamiennych.
Duże firmy zajmujące się dystrybucją części zamiennych i akcesoriów samochodowych oferują swoim klientom końcowym, czyli warsztatom samochodowym wyroby różnych producentów. Wszyscy klienci są dziś bardzo wymagający i muszą mieć duży wybór przy dokonywaniu jakichkolwiek zakupów. Dlatego też dystrybutorzy części zmuszeni są do posiadania w swojej ofercie kilku alternatywnych produktów w każdej pozycji asortymentowej.
W celu ograniczania kosztów polityka dystrybutorów części zamiennych sprowadza się do zapewniania takich wielkości dostaw od swych kooperantów, aby w określonym przedziale czasowym odpowiadały one rozmiarom sprzedaży do odbiorców końcowych, czyli warsztatów. Istnieją trzy metody osiągania tego celu.
Pierwsza wykorzystuje możliwość uzyskania najkorzystniejszych cen przy ustalonych wcześniej zamówieniach dostarczanych artykułów regularnie rozłożonych w czasie. Umożliwia to odbiór części od producentów w partiach optymalnych z punktu widzenia kosztów transportu. Nadmiar zamówionych elementów, wynikający z bieżących różnic pomiędzy ilością zamówioną a sprzedaną, przechowuje się wówczas w magazynach.
Nieco bardziej bezpieczna jest metoda polegająca na bieżącym odnawianiu zapasów magazynowych proporcjonalnie do sprzedawanej ilości. Umożliwia ona ograniczenie bazy magazynowej i kosztów z tym związanych. Niestety, przy tej metodzie wzrastają nieco koszty wynikające z częstszego transportu.
Ostatnia metoda polegająca na robieniu zakupów bardzo często i w bardzo małych partiach stosowana jest rzadziej i ogranicza się przeważnie do bardzo nietypowych części.
Rzeczywistość jest jednak taka, że aby być konkurencyjnym na dzisiejszym bardzo wymagającym rynku motoryzacyjnym, duże firmy dystrybucyjne są zmuszone do jednoczesnego stosowania wszystkich trzech metod uzupełniania zapasów magazynowych.
Wszystkie tego typu firmy rozprowadzające części zamienne do pojazdów mają podobną strukturę organizacyjną. Każda posiada swój magazyn główny zaopatrujący w całym kraju lub regionie (w zależności od obsługiwanego obszaru) magazyny regionalne tzw. filie. Sprowadzony do magazynu głównego towar jest dalej rozdzielany do oddziałów regionalnych, przy czym pozostawia się w nim pewną rezerwę magazynową wszystkich pozycji asortymentowych. Wskazane jest, aby magazyn główny, który przeważnie znajduje się przy siedzibie firmy, zlokalizowany był w miarę możliwości w centralnym miejscu obsługiwanego obszaru lub regionu. Umożliwia to wówczas obniżenie do minimum kosztów transportu do oddziałów regionalnych. W całej tej strukturze muszą być jeszcze ogniwa pośrednie pomiędzy oddziałami regionalnymi a klientami końcowymi, czyli warsztatami i sklepami. Są nimi tzw. partnerzy lokalni. Są to przeważnie mniejsze hurtownie motoryzacyjne, wybrane sklepy i warsztaty. Partner lokalny dysponuje zawsze pewnym zapasem magazynowym dla zaspakajania bieżących potrzeb. W przypadku pojawiających się w magazynie braków, bezpośrednio w centrali sygnalizuje zaistniałe bieżące potrzeby. Jest to obecnie możliwe, dzięki technice informatycznej, za pomocą Internetu. Magazyn główny sygnalizuje zgłoszone potrzeby do właściwego oddziału regionalnego skąd dostarczany jest na bieżąco zamawiany towar. Jeśli na stanie magazynowym oddziału regionalnego, również brakuje danej pozycji asortymentowej, towar dostarczany jest bezpośrednio z magazynu głównego.
Dzięki tak stworzonej strukturze organizacyjnej, duże, liczące się na rynku firmy, dostarczające na rynek części zamienne do pojazdów samochodowych, zapewniają ich dostępność w ciągu 24 godzin w dowolnym miejscu w kraju i kilku godzin w dużych ośrodkach miejskich.
Coraz częściej firmy, które zaopatrują rynek motoryzacyjny w części zamienne zaczynają tworzyć jednocześnie na bazie swej struktury organizacyjnej tzw. sieci warsztatowe. Zrzeszanie się niezależnych warsztatów w duże sieci warsztatowe jest obecnie procesem nieuniknionym. Pozostałym, niezrzeszonym warsztatom, trudno będzie wykonywać kompleksowe naprawy, przy tak silnej konkurencji sieci warsztatowych.
Z punktu widzenia właściciela pojazdu, czyli potencjalnego klienta warsztatu będącego w potrzebie skorzystania z usługi naprawczej, korzystniej jest wykonać ją w zakładzie oznaczonym znajomym znakiem firmowym spotykanym w całym kraju, niż w pierwszym lepszym niezależnym warsztacie.
Duża firma dystrybucyjna części zamiennych zapewnia warsztatom zrzeszonym w ich sieci warsztatowej szybkie i tanie dostawy wszelkich niezbędnych przy naprawie części zamiennych. Sieć umożliwia także zbiorowe, a w związku z tym i tańsze, zakupy nowoczesnego sprzętu diagnostycznego i wyposażenia warsztatu. Warsztat należący do sieci ma swobodny dostęp do aktualnych informacji technicznych, oprogramowania diagnostycznego oraz specjalistycznych szkoleń.
W centrach takich firm tworzone są biura koordynacji sieci, które służą ciągłą pomocą i wsparciem w bieżącej działalności członków sieci. Biuro koordynacji sieci organizuje spotkania członkowskie służące wymianie doświadczeń i informacji, pomocą w wyposażaniu lub modernizacji warsztatu, ustalaniu terminów i tematów szkoleń. Pomagają one także w uzyskaniu kredytu na rozszerzenie zakresu działalności lub unowocześnienia warsztatu.
Tak więc obecne liczące się na rynku firmy dystrybucyjne części zamiennych są jednocześnie prężnie działającymi przedsiębiorstwami, których obecność na rynku motoryzacyjnym jest jak najbardziej wskazana, ponieważ powoduje możliwość obniżenia kosztów działalności warsztatów wykonujących naprawy samochodów, a w związku z tym i kosztów wykonywanych usług.

Andrzej Kowalewski