– dbajmy o zdrowie! Warsztat samochodowy jest miejscem pracy, w którym występują różne zagrożenia, czyli czynniki niebezpieczne, szkodliwe lub uciążliwe dla zdrowia, a nawet życia, na które narażeni są pracownicy w trakcie wykonywania czynności zawodowych. Czynniki niebezpieczne mogą być przyczyną nagłych urazów związanych z wypadkiem przy pracy, a szkodliwe i uciążliwe doprowadzić mogą do rozmaitych schorzeń.

Ze względu na specyficzne środowisko pracy panujące w warsztacie samochodowym, czyli obecność paliwa (benzyn oraz oleju napędowego), spalin silnikowych, różnego rodzaju smarów i olejów, płynów eksploatacyjnych, a także wszelkiego rodzaju rozpuszczalników, klejów i produktów lakierniczych pracownicy w sposób mniej lub bardziej długotrwały narażeni są na ich szkodliwe oddziaływanie. Wszystkie te substancje chemiczne mają działanie:
- toksyczne (trujące),
- drażniące,
- uczulające,
- rakotwórcze.

Trujące dla organizmu człowieka substancje chemiczne przenikają do organizmu pracownika warsztatu samochodowego poprzez drogi oddechowe, skórę i błony śluzowe, a także przez układ pokarmowy. W zależności od specyfiki i zakresu świadczonych w sektorze usług motoryzacyjnych prac substancje trujące występują w postaci gazów, dymów, pyłów lub par. Przy niektórych procesach technologicznych związanych z obsługą i naprawą pojazdów samochodowych intensywność ich powstawania i docierania do organizmu człowieka jest znacznie podwyższona. Do procesów tych z pewnością zaliczyć trzeba: spawanie, przy którym wydzielają się w nadmiernych ilościach tlenki metali oraz nakładanie powłok lakierniczych, przy których przedostają się do otoczenia węglowodory, sole kwasów organicznych, estry i inne związki chemiczne.

Szkodliwe działanie tych substancji na organizm pracowników warsztatów samochodowych ogranicza się poprzez stosowanie odpowiednich środków technicznych, zmniejszających do minimum ich emisję, korzystanie z instalacji odsysających i filtrujących emitowane związki chemiczne oraz stosowanie specjalistycznej odzieży roboczej, a także indywidualnych środków ochrony osobistej. Do toksycznych dla organizmu człowieka substancji, na które najczęściej narażony jest pracownik warsztatu samochodowego, zaliczyć trzeba związki chemiczne zawarte w spalinach, będące produktami spalania benzyny lub oleju napędowego. Wynika to z faktu, iż większość czynności regulacyjnych i diagnostycznych wykonywana jest wyłącznie po uruchomieniu silnika znajdującego się na stanowisku warsztatowym pojazdu.
Do szkodliwych substancji chemicznych zawartych w spalinach samochodowych zaliczyć trzeba:
- tlenek węgla (CO) – jest to produkt niedokończonego spalania węgla; jest bezbarwnym i bezwonnym gazem trującym, jego zawartość w spalinach wynosi 10%;
- węglowodory (HC) – są to niespalone lub częściowo spalone cząstki paliwa; są związkami szczególnie trującymi, mają działanie rakotwórcze;
- związki ołowiu i siarki to składniki pochodzące z dodatków i zanieczyszczeń paliw.

Ze względu na szkodliwość substancji toksycznych w spalinach bezwzględną koniecznością jest więc zakładanie na rury wydechowe pojazdów indywidualnych odciągów spalin, odprowadzających je poza pomieszczenie warsztatowe do otoczenia nawet przy krótkotrwałych próbach uruchamiania silnika. Drugą grupę związków chemicznych w warsztacie samochodowym, na które jest narażony organizm pracownika, stanowią produkty destylacji ropy naftowej w postaci paliw, rozpuszczalników i materiałów smarnych. Zaliczyć do nich trzeba przede wszystkim: benzen i jego pochodne, czyli toulen i ksylen. Szkodliwe dla organizmu człowieka jest zarówno wdychanie oparów tych substancji, jak również ich kontakt ze skórą i błonami śluzowymi. Zdecydowanie bardziej szkodliwy jest kontakt tych związków chemicznych dla dróg oddechowych, a konkretnie płuc, niż ze skórą. Produkty te są w kontakcie bezpośrednim z organizmem człowieka najniebezpieczniejsze dla spojówek oczu.

Szkodliwość paliw silnikowych oraz stosowanych w warsztacie rozpuszczalników jest dla dróg oddechowych tym większa, im bardziej są one lotne w temperaturze pokojowej. W związku z tym najgroźniejsze są mimo wszystko wszelkiego rodzaju benzyny ekstrakcyjne używane jako rozpuszczalniki. Efektem ostrego zatrucia organizmu człowieka produktami destylacji ropy naftowej są porażenia centralnego układu nerwowego, do których zaliczyć trzeba: bóle głowy, utrata świadomości, drgawki, a w skrajnych przypadkach nawet utrata przytomności połączona z zaburzeniem oddychania, będąca bezpośrednim zagrożeniem dla życia.

Poza ostrymi zatruciami toksyczne oddziaływanie produktów destylacji ropy naftowej może wywoływać zatrucia tzw. przewlekłe, które są konsekwencją długotrwałego narażenia organizmu na kontakt z tymi związkami o niewielkim stężeniu. Objawami tego typu zatrucia są:
- bóle głowy,
- zaburzenia pracy serca,
- ciągła senność,
- kaszel,
- duszności,
- zaburzenia oddychania,
- zaczerwienienia i obrzęki błon śluzowych.

Kolejnym niebezpiecznym dla organizmu człowieka związkiem chemicznym w warsztacie samochodowym jest glikol etylowy, który jest składnikiem płynów niezamarzających do układów hamulcowych, chłodnic oraz spryskiwaczy szyb. Jest to substancja bezbarwna i bezzapachowa, dobrze rozpuszczalna w wodzie. Nie powoduje on zatruć przewlekłych, wynikających z długotrwałego oddziaływania na organizm, ponieważ ze względu na małą lotność organizm pracowników nie jest narażony na jego opary. Do bardzo niebezpiecznego zatrucia w praktyce może dojść poprzez przypadkowe jego spożycie (wypicie). Dawką śmiertelną jest już porcja od 15 do 100 g tej substancji. Ponadto pracownik w warsztacie samochodowym narażony jest na zatrucia spowodowane ołowiem i jego parami w trakcie naprawy chłodnic, obsługi akumulatorów.

mgr Andrzej Kowalewsk