Uszkodzenia podzespołów zawieszenia to jeden z częstszych problemów, z jakimi klienci zgłaszają się do warsztatu. W wielu przypadkach posiadacz samochodu sygnalizuje usterkę zawieszenia, która objawia się dla niego np. niepokojącym hałasem, gdy pokonuje nierówności na drodze. Rolą warsztatu jest zweryfikowanie tego typu zgłoszenia, uświadomienie klientowi stopnia zagrożenia wynikającego z uszkodzenia oraz naprawa, która w niektórych wypadkach wcale nie musi być łatwa.

galeria zdjęć poniżej

Nieszczelny amortyzator, wybity sworzeń wahacza, pęknięta sprężyna czy zerwana metalowo-gumowa tuleja to tylko nieliczne ze standardowych uszkodzeń zawieszenia, które stwarzają poważne zagrożenia dla bezpieczeństwa jazdy (ilustracja 1). Każde z nich może przyczynić się do wydłużenia drogi hamowania i utraty kontroli nad pojazdem czy zakłóceń w funkcjonowaniu systemów ESP/ABS. Aby wyeliminować te usterki, należy dokładnie zdiagnozować stan zawieszenia oraz stosować się do wskazówek producenta w trakcie wymiany niesprawnych podzespołów.

Istnieją jednak pewne charakterystyczne typy zawieszeń, wymagające dużo większego nakładu pracy potrzebnego na znalezienie przyczyny nieprawidłowości oraz wymianę uszkodzonego elementu. Co więcej, istnieją układy zawieszenia, których usterki można zidentyfikować tylko za pomocą testera diagnostycznego. Chodzi oczywiście o zawieszenia adaptacyjne, które w ostatnich latach stały się bardzo popularne nawet w samochodach klasy średniej. Funkcjonowanie tych zawieszeń opiera się na dostosowaniu ich pracy do odpowiednio zdefiniowanej charakterystyki i działaniu według programów normal, comfort, sport. Wybór danej charakterystyki wpływa bezpośrednio na współpracę z układami: kierowniczym, napędowym czy hamulcowym. Idea systemu opiera się na zmiennej sile tłumienia amortyzatorów, mających specjalne elektromagnetyczne zawory. Sercem systemu jest sterownik, który wysyła sygnały elektryczne do danego amortyzatora, co pozwala na osiągnięcie zadanej charakterystyki tłumienia.

Ponadto sterownik elektronicznej regulacji amortyzatorów przetwarza informacje o stanie nawierzchni, prędkości jazdy, trybie jazdy (przyspieszanie, hamowanie itp.) oraz żądaniu kierowcy (wybór danego trybu pracy zawieszenia: normal, comfort, sport). Dane do sterownika dostarcza zespół czujników: wysokości zawieszenia (przedni lewy, przedni prawy, tylny lewy), przyspieszenia nadwozia (przedni lewy, przedni prawy i tylny; ilustracja 2).
Elementy wykonawcze układu to cztery elektromagnetyczne zawory regulujące siłę tłumienia w danym amortyzatorze. Prawidłowy poziom regulacji zapewnia zmiana wartości prądu zasilającego zawory. Oczywiście aby system adaptacyjnego zawieszenia funkcjonował prawidłowo, niezbędne jest zapewnienie wymiany danych pomiędzy kluczowymi sterownikami pojazdu. Wymagane informacje są przekazywane magistralą danych typu CAN w obszarach sterowników: elektronicznej regulacji amortyzatorów, silnika, automatycznej skrzyni biegów, ESP/ABS, wspomagania układu kierowniczego, zestawu wskaźników i sterownika Gateway.

To krótkie przedstawienie systemu zawieszenia adaptacyjnego pozwala zorientować się, iż rozbudowana architektura układu może sprzyjać powstawaniu usterek w obszarze jego instalacji elektrycznej. Często dochodzi do nieprawidłowości związanych z brakiem wymaganego styku na złączach wtyczek czujników wysokości zawieszenia czy przyspieszenia nadwozia. Z uwagi na charakterystykę pracy podzespołów i miejsca zabudowy sensorów wysokości zawieszenia (są przegubowo połączone z wahaczami) elementy te są szczególnie narażone na drgania i uszkodzenia mechaniczne. Do dokładnej diagnostyki tego typu czujnika należy wykorzystać oscyloskop i porównać sygnał, jaki generuje w zależności od zmiany stopnia nachylenia pojazdu. Jeżeli oscyloskopowe przebiegi nie będą wyraźnie różniły się między sobą amplitudą w przypadku pomiarów przy dwóch różnych stopniach nachylenia pojazdu, to sensor wysokości zawieszenia będzie uszkodzony (ilustracja 3).

Gdyby wystąpiły problemy z sygnałem z czujnika wysokości zawieszenia (zanik sygnału), może to być spowodowane brakiem zasilania tego sensora lub problemem z jego masą. W takiej sytuacji mechanik powinien sprawdzić ciągłość przewodów z czujnika wysokości do sterownika zawieszenia. Oczywiście początkiem jakiejkolwiek diagnostyki układu zawieszenia adaptacyjnego powinno być odczytanie pamięci błędów sterownika elektronicznej regulacji amortyzatorów (ilustracja 4). 

Należy pamiętać, że po wymianie amortyzatorów lub sensorów układu nowe podzespoły wymagają dopasowania lub adaptacji, która umożliwi im prawidłową pracę. Ponadto układ ma program awaryjny, który jest w stanie rozpoznać uszkodzenie amortyzatora związane z przerwą w jego zasilaniu lub zidentyfikować zwarcie w obwodzie zaworu elektromagnetycznego. Tego typu awaria spowoduje, że amortyzatory będą funkcjonować jak ich konwencjonalne odpowiedniki – bez możliwości regulacji.

W przypadku uszkodzenia tylko jednego czujnika układu sterownik jest w stanie zastąpić wartość jego sygnału danymi zastępczymi, przez co układ będzie mógł dalej prawidłowo funkcjonować. Informacja o uszkodzeniu danego czujnika zostaje zapisana w pamięci diagnostycznej sterownika układu. W sytuacji gdy usterka będzie dotyczyć co najmniej dwóch czujników, zawieszenie adaptacyjnie ograniczy znacznie swoje funkcje. Warto zaznaczyć, że w niektórych typach zawieszenia uszkodzenie układu wspomagania kierownicy nie będzie miało wpływu na jego dalsze funkcjonowanie i regulację siły tłumienia amortyzatorów.
 
Tekst i fot. Mariusz Leśniewski