Resort pracy zapowiada gruntowną reformę ubezpieczenia chorobowego, tj. zasiłek chorobowy miałby być wypłacany od pierwszego dnia niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby przez ZUS w miejsce wynagrodzenia chorobowego, wypłacanego przez pracodawcę za pierwsze 33 dni (lub odpowiednio – 14 dni) zwolnienia. Rozważana jest również propozycja, aby chorobowe było płatne w 90 albo 100%. Nie wszyscy pracownicy zyskają na takim rozwiązaniu. 

Wynagrodzenie chorobowe i zasiłek chorobowy w obecnym stanie prawnym
Czas, za który w związku z niezdolnością do pracy powstałą na skutek choroby pracownikowi przysługują świadczenia pieniężne od pracodawcy lub odpowiednio – od ZUS – można podzielić na dwa okresy:

1. Pierwsze 33 dni (lub odpowiednio – 14 dni w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia) w ciągu roku kalendarzowego – za które pracownik zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia (czyli tzw. wynagrodzenia chorobowego), chyba że:

• obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu, 
• niezdolność do pracy powstała wskutek wypadku w drodze do pracy, 
• niezdolność do pracy powstała wskutek choroby przypadającej w czasie ciąży lub
• niezdolność do pracy powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.

W ostatnich trzech przypadkach pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia. 

2. Od 34. dnia (lub odpowiednio – od 15. dnia w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia) niezdolności do pracy wskutek choroby, w ciągu roku kalendarzowego, do 182. dnia tej niezdolności (a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – do 270. dnia) – za który pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku (czyli przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego za okres ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym wystąpiła niezdolność do pracy, albo za pełne miesiące kalendarzowe, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy ubezpieczenia chorobowego), finansowany ze środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, chyba że:

• niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży,
• niezdolność do pracy powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo
• niezdolność do pracy powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.

Wówczas pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. 
Okres 33 lub odpowiednio 14 dni niezdolności do pracy, za który pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia chorobowego, ustala się, sumując poszczególne okresy niezdolności do pracy w roku kalendarzowym, nawet jeżeli wystąpiły między nimi przerwy, a także jeżeli w danym roku kalendarzowym pracownik był zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy. Podobnie jeżeli chodzi o okres zasiłkowy – do okresu 182 lub odpowiednio 270 dni wlicza się wszystkie okresy niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy nimi nie przekracza 60 dni (wyjątki dotyczą tylko niezdolności do pracy, która wystąpiła w trakcie ciąży). A ponadto do okresu zasiłkowego wynoszącego 182 lub odpowiednio 270 dni wlicza się również okres niezdolności do pracy, za który pracownik otrzymał wynagrodzenie chorobowe od pracodawcy (czyli pierwsze 33 lub odpowiednio – 14 dni) niezdolności do pracy. 
Zarówno prawo do wynagrodzenia chorobowego, jak i do zasiłku chorobowego pracownik nabywa po upływie tzw. okresu wyczekiwania, czyli 30 dni nieprzerwanego obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego. Osoba ubezpieczona dobrowolnie (czyli np. zleceniobiorca) prawa te nabywa natomiast dopiero po upływie 90 dni nieprzerwanego dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Do okresu wyczekiwania wlicza się również poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

Od tej zasady również obowiązują wyjątki. I tak od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do wynagrodzenia chorobowego i odpowiednio zasiłku chorobowego przysługuje:

• jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,
• ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego,
• absolwentom szkół lub uczelni oraz osobom, które zakończyły kształcenie w szkole doktorskiej, objętym ubezpieczeniem chorobowym lub tym, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły albo uzyskania dyplomu ukończenia studiów lub od zakończenia kształcenia w szkole doktorskiej,
• posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji,
• funkcjonariuszom Służby Celnej, którzy przyjęli złożoną im propozycję pracy i stali się pracownikami w jednostkach organizacyjnych Krajowej Administracji Skarbowej.

Wynagrodzenie chorobowe i następnie zasiłek chorobowy przysługują za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Dlatego dla pracownika zawsze bardziej opłacalne będzie pozostanie na zwolnieniu lekarskim np. do poniedziałku, a nie do piątku (ponieważ wówczas otrzyma wynagrodzenie również za sobotę i niedzielę, nawet jeżeli nie są to dla niego dni pracujące).

mgr Robert Gorczyca
ekspert prawa pracy
prawnik, specjalista ds. BHP
inspektor ochrony przeciwpożarowej