Autoelektryka

Oto drugi już artykuł z serii przedstawiającej proste multimetry cyfrowe o zastosowaniu uniwersalnym, przydatne również w warsztacie samochodowym.

Firma Standard Instruments jest liczącym się dalekowschodnim producentem przenośnych przyrządów pomiarowych, szczególnie jeśli chodzi o multimetry cyfrowe. Z imponującej pod tym względem oferty tej firmy wybraliśmy następne trzy multimetry: ST-2009 (fot. 1), ST-202 (fot. 2) i ST-204 (fot. 3), o większej liczbie funkcji pomiarowych i użytkowych, dokładności i rozdzielczości wskazania oraz oczywiście cenie. Parametry multimetrów porównano w załączonej tablicy. Wszystkie przyrządy oferuje w Polsce firma Labimed Electronics.



Fot. 1. Multimetr cyfrowy ST-2009.

Pomiar prądu
Wszystkie trzy multimetry charakteryzują się stosunkowo dużym mierzonym prądem równym w przypadku ST-202 i ST-204 10 A, a w przypadku ST-2009 – 20 A. Użytkownik multimetru, sprawdzając tak duże prądy powinien jednak przestrzegać zasady, że pomiar nie powinien trwać dłużej niż 30 s, po czym należy odczekać 15 min, zanim przeprowadzi się następny pomiar. W przeciwnym razie układ wejściowy multimetru służący do pomiaru prądu ulegnie uszkodzeniu. Należy też zaznaczyć, że multimetr ST-2009 jako jedyny z przedstawionych multimetrów ma wydzielone gniazdo pomiarowe prądów 20 A. Obwody pomiarowe prądu tych multimetrów są chronione za pomocą szybkich bezpieczników. Większe prądy od 10 A (20 A) można mierzyć dołączając do multimetru przystawkę cęgową.

Wybór podzakresu pomiarowego
Wszystkie przedstawiane multimetry są wyposażone w funkcję automatycznej zmiany podzakresu pomiarowego, co cechuje multimetry wyższej klasy. Jednak w wielu zastosowaniach trzeba dany podzakres ustawić na stałe. Do takiego ręcznego wyboru podzakresu pomiarowego służy przycisk RANGE (tylko w multimetrach ST-202 i ST-204). Naciskając go, wybiera się kolejno w pętli wyższy podzakres pomiarowy. W razie przekroczenia podzakresu multimetr wyświetla symbol ostrzegawczy (O.L.). Należy wtedy przełączyć przyrząd na wyższy podzakres. Nieco inaczej zorganizowano zmianę podzakresu w multimetrach ST-202 i ST-204. Multimetry te mierzą prąd na trzech zakresach wybieranych przełącznikiem obrotowym (µA, mA i A). Zakresy µA i mA są podzielone na dwa podzakresy każdy, które można wybierać ręcznie (przełącznikiem RANGE). Multimetr ST-2009 ma też trzy zakresy pomiarowe prądu (µA, mA, 20A) wybierane przełącznikiem obrotowym, lecz bez możliwości wyboru ręcznego.



Fot. 2. Multimetr ST-202.

Wybór funkcji
Wszystkie ważniejsze funkcje pomiarowe są wybierane przełącznikiem obrotowym umieszczonym centralnie na płycie czołowej. W multimetrach ST-202 i ST-204 przyciskiem MODE wybiera się test diody lub ciągłości obwodu. Ponadto w multimetrze ST-202, ze względu na dużą liczbę funkcji, dodatkowy przycisk Hz/% służy do przełączenia przyrządu ze wskazywania częstotliwości na wskazywanie współczynnika wypełnienie impulsu. W multimetrze ST-2009 testy diody i ciągłości obwodu są sprzężone z pomiarem rezystancji i wybierane kolejno naciśnięciem przycisku MODE.
Przełącznik obrotowy jest newralgicznym elementem multimetru cyfrowego, a od jego jakości zależy w dużym stopniu trwałość całego przyrządu. Aby spełnić wymaganie jak najdłuższej pracy multimetru konstruktorzy multimetru ST-2009 odciążyli przełącznik obrotowy, którym zwykle włącza się i wyłącza zasilanie multimetru i wyposażyli multimetr w osobny przycisk POWER służący do tego celu.



Fot. 3. Multimetr ST-204.

Wyświetlacz
Wyświetlacz to również ważny element każdego multimetru cyfrowego. W zastosowaniach samochodowych przydają się duże cyfry wyświetlacza i jego podświetlenie. Wszystkie multimetry z zestawienia mają funkcję podświetlenia. Włącza się ją i wyłącza naciskając odpowiedni przycisk. Gdy zapomnimy wyłączyć podświetlenie w ciągu krótkiego, ustawionego przez producenta czasu to multimetr zrobi to za nas, samoczynnie wyłączając podświetlenie, oszczędzając baterię. Największe cyfry ma multimetr ST-2009 (wysokość 36 mm), dużo mniejszymi cechuje się multimetr ST-202 (22 mm), jeszcze mniejsze ma ST-204 (20 mm). Jednak wyświetlacz tego ostatniego ma analogowy bargraf zbudowany z 41 segmentów, co jest dużą zaletą. Bargraf znacznie szybszy (częściej odświeżany) niż wskaźnik cyfrowy multimetru zastępuje wskazówkę wskaźnika analogowego i przydaje się w ocenie i obserwowaniu wielkości niestabilnych i szybkozmiennych. Wszystkie multimetry mają funkcję HOLD, wykorzystywaną np. gdy w danym momencie nie ma możliwości zapisania wyświetlonego wyniku. Naciskając przycisk HOLD można go “zamrozić” na wyświetlaczu i zapisać go później, w dogodnym miejscu i chwili.

Liczba funkcji pomiarowych
Pod tym względem najlepiej prezentuje się multimetr ST-204 (patrz tablica). Ma o jedną funkcję pomiarową więcej niż ST-202 – współczynnik wypełnienia impulsu. Multimetr ST-2009 ma taką samą liczbę funkcji pomiarowych jak ST-204. Multimetry różnią się też funkcjami bazującymi na już otrzymanych wynikach pomiarów. ST-204 wskazuje wartość maksymalną i minimalną (funkcja MAX/MIN) z serii wyników pomiarów od momentu włączenia tej funkcji. Ma on też funkcję REL, czyli wskazywanie wartości będącej różnicą między aktualnym wynikiem pomiaru a wartością odniesienia (referencyjną) zapisaną na początku pomiarów w pamięci multimetru (jest nią najczęściej wynik pierwszego pomiaru). Multimetry ST-202 i ST-2009 mają tylko funkcję REL. Należy jeszcze zaznaczyć, że multimetrem ST-2009 można sprawdzać baterie 9 V (np. 6F22). Można też mierzyć prądy przystawkami cęgowymi, przekształcającymi prąd na prąd. Do tego pomiaru służą osobne pozycje przełącznika obrotowego.

Zasilanie
Opisywane trzy multimetry są zasilane z jednej baterii 9-woltowej typu 6F22. Czas pracy wydłużają funkcje automatycznego wyłączenia po określonym czasie podświetlenia wyświetlacza i zasilania multimetru (gdy operator nie przełącza przełącznika obrotowego ani nie naciska żadnego przycisku). Gdy bateria zużyje się i wymaga wymiany, przypomina o tym użytkownikowi wyświetlony jej symbol.



Tablica. Funkcje i dane techniczne multimetrów.

Inne własności
Multimetry ST-202 i ST-204 mają identyczną obudowę z nakładaną szarą osłoną gumową chroniącą przyrząd przed narażeniami mechanicznymi. ST-2009 zgodnie z aktualną modą ma żółtą osłonę gumową zintegrowaną z obudową. Połączoną z obudową podstawkę można przekręcić nawet o 180 stopni, po to aby np. zawiesić przyrząd pod maską samochodu. Multimetr ST-2009 chroni przed uszkodzeniem w wyniku błędu obsługi specjalna, mechaniczna blokada nieużywanych gniazd. Na przykład przy ustawieniu przełącznika obrotowego w pozycję inną niż pomiar prądu, gniazda prądowe są przysłaniane uniemożliwiając włożenie w nie wtyku.

Wyposażenie
Multimetry ST-2009, ST-202, ST-204 są identycznie wyposażone. Producent dostarcza z każdym z nich komplet przewodów pomiarowych zakończonych sondą igłową oraz sondę temperaturową z przejściówką.

Leszek Halicki