Prawo

Tradycyjnie prezentujemy kilka porad prawnych. Mamy nadzieję, że będą one dla Państwa przydatne.

Czy będę musiał zrobić nowe badania profilaktyczne w nowym zakładzie?
Obowiązek przeprowadzania profilaktycznych badań lekarskich i szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, bez których nie można dopuścić pracownika do pracy, wynika z kodeksu pracy.
Od 1 kwietnia 2015 r. funkcjonują nowe zasady wstępnych badań lekarskich wskazane w art. 229 k.p. Szczegółowo reguluje to także Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 26 marca 2015 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskim pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy (Dz. U. z 2015 r., poz. 457). Artykuł 229 k.p. został zmieniony 1 kwietnia 2015 r. w drodze Ustawy z 7 listopada o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej (Dz. U. z 2014 r., poz. 1662). Zgodnie z przepisami wstępnym badaniom lekarskim podlegają osoby przyjmowane do pracy, pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Natomiast w świetle art. 229 § 12 wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają przyjmowani ponownie do pracy u pracodawcy na to samo stanowisko lub zatrudniani w takich samych warunkach pracy. Musi to jednak nastąpić w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą. Dotyczy to także przyjmowanych do pracy u innego pracodawcy na stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy. Osoby te muszą przedstawić pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach opisywanych w skierowaniu na badania lekarskie, a pracodawca stwierdzi, że warunki te odpowiadają tym występującym na danym stanowisku, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.
Ubiegający się o pracę będzie musiał przedstawić nowemu pracodawcy posiadany egzemplarz skierowania (w którym były szef szczegółowo opisał warunki pracy i wydał pracownikowi jeden egzemplarz, a drugi przekazał do przedstawienia lekarzowi medycyny pracy) oraz aktualne orzeczenie o zdolności do pracy. Po badaniu wydawane są dwa egzemplarze tego dokumentu – jeden dla kierującego pracodawcy, a drugi dla badanego. Analiza skierowania i orzeczenia pozwoli nowemu pracodawcy ostatecznie zdecydować o badaniach i dopuścić do pracy na konkretnym stanowisku.

Jeden z pracowników, wykonując swoje obowiązki pracownicze doraźnie, używa auta osobowego, ale nie jest zatrudniony jako kierowca. Czy pracodawca musi skierować go na dodatkowe specjalistyczne badania okulistyczne?
Przy badaniach profilaktycznych należy zwrócić uwagę na ich zakres dla pracowników kierujących okazjonalnie samochodami służbowymi do 3,5 t przy wykonywaniu obowiązków służbowych. W związku bowiem z uchyleniem art. 123 Ustawy z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz. U. z 2005 r. nr 108, poz. 908 ze zm.), stanowiącym delegację do wydania przepisu wykonawczego, Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 7 stycznia 2004 r. w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. nr 2, poz. 15 ze zm.) utraciło moc. Tym samym nie działa także jego § 4 pkt 4 ppkt 5. Przepis ten wprost ustanawia obowiązek skierowania w celu wykonywania konsultacji okulistycznej oraz przeprowadzenia badania oceniającego m.in. osobę mającą prawo jazdy kat. A, A1, B, B1, B+E, T, kierującą pojazdem do 3,5 t w ramach obowiązków służbowych, niebędącą zatrudnioną na stanowisku kierowcy. Nowe rozporządzenie, wydane na podstawie art. 81 ust. 1 Ustawy z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U z 2014 r. poz. 600), tj. Ministra Zdrowia z 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców (Dz. U z 2014 r., poz. 949), ustalając krąg osób podlegających obowiązkowi badań oceniających widzenie zmierzchowe, zjawisko olśnienia oraz wrażliwość na kontrast, w § 6 pkt 3 nie wymienia osoby kierującej pojazdem do 3,5 t w zakresie doraźnych obowiązków służbowych. W tej sytuacji od wejścia w życie tego przepisu, tj. od 20 lipca 2014 r., pracodawca w zasadzie nie musi kierować tych pracowników na dodatkowe konsultacje okulistyczne, jak miało to miejsce przy poprzednich przepisach. Niemniej na każdym pracodawcy ciąży podstawowy wymóg wyrażony w art. 15 k.p., tj. zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Ponadto art. 207 k.p. wskazuje, że pracodawca ponosi także odpowiedzialność za stan BHP w zakładzie. Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek zapewniania pracownikom profilaktycznej ochrony zdrowia, w tym kierowania ich do lekarzy medycyny pracy na badania profilaktyczne, według zasad wskazanych w art. 229. W skierowaniu na badania pracodawca powinien szczegółowo określić warunki środowiska pracy i sposoby jej świadczenia. Dotyczy to również tego, że pracownik, który nie jest zatrudniony jako kierowca, do wykonywania pracy użytkuje samochód do 3,5 t. Znacząco wpływa to na prawidłową ocenę lekarza medycyny pracy przy wydaniu orzeczenia o zdolności (lub nie) do wykonywania pracy na konkretnym stanowisku. Lekarz ten powinien więc zdecydować o skierowaniu kierującego pojazdem osobowym, prywatnym czy służbowym na niezbędne, w jego ocenie, dodatkowe badania i konsultacje służące wydaniu tego dokumentu.
Ponieważ w sprawach poprawności i zakresu przeprowadzania pracowniczych badań profilaktycznych oraz ich metodyki wypowiadają się przede wszystkim wojewódzkie ośrodki medycyny pracy, należy zapoznać się ze stanowiskiem ośrodka medycyny pracy właściwego dla siedziby pracodawcy. Publikowane są one zazwyczaj na ich stronach internetowych i przedstawiają pogląd na te kwestie. Odnaleźć w nich można m.in. takie stwierdzenie: „kierowanie pojazdem jest czynnością wymagającą od wykonującej osoby pełnej sprawności psychoruchowej, dlatego uwzględnienie jej przez pracodawcę w skierowaniu na badania profilaktyczne nakłada na lekarza obowiązek przeprowadzenia pełnego zakresu badania, zgodnie z załącznikiem nr 1 część V (Inne prace wymagające pełnej sprawności psychoruchowej)”.

Jakie obecnie są wliczane ukończone szkoły do wymiaru urlopu wypoczynkowego?
Zgodnie z art. 155 § 1 kodeksu pracy do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego, wlicza się z tytułu ukończenia:
1) zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
2) średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
3) średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
4) średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
5) szkoły policealnej – 6 lat,
6) szkoły wyższej – 8 lat.

Warto zaznaczyć, że okresy nauki, o których mowa w pkt 1-6, nie podlegają sumowaniu.
Jeżeli pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika. Ponadto w roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z pracownikiem uprawnionym do kolejnego urlopu, pracownikowi przysługuje urlop:
1) u dotychczasowego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze,
2) u kolejnego pracodawcy – w wymiarze:
a) proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego – w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego,
b) proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym – w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego. Z kolei pracownikowi, który przed ustaniem stosunku pracy w ciągu roku kalendarzowego wykorzystał urlop w wymiarze wyższym niż wynikający z pkt 1, przysługuje u kolejnego pracodawcy urlop w odpowiednio niższym wymiarze; łączny wymiar urlopu w roku kalendarzowym nie może być jednak niższy niż wynikający z okresu przepracowanego w tym roku u wszystkich pracodawców.

Przedstawione zasady stosuje się odpowiednio do pracownika powracającego do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej jeden miesiąc okresie:
1) urlopu bezpłatnego,
2) urlopu wychowawczego,
3) odbywania zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych, okresowej służby wojskowej, przeszkolenia wojskowego albo ćwiczeń wojskowych,
4) tymczasowego aresztowania,
5) odbywania kary pozbawienia wolności,
6) nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.

Jeżeli okres, o którym mowa, przypada po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym, wymiar urlopu pracownika powracającego do pracy w ciągu tego samego roku kalendarzowego ulega proporcjonalnemu obniżeniu, chyba że przed rozpoczęciem tego okresu pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze.

mgr Robert Gorczyca
prawnik, specjalista ds. bhp