Prawo

Czy podniesienie minimalnej płacy oznacza konieczność zmiany umów o pracę?
Pracodawcy od początku roku powinni pamiętać nie tylko o nowych obowiązkach, jakie nakładają na nich niedawne nowelizacje kodeksu pracy, m.in. w zakresie bhp i urlopów macierzyńskich. Nie mogą też zapomnieć o obowiązkach, które należy wypełnić na początku każdego roku. Chodzi m.in. o zmianę wysokości minimalnej płacy. Od 1 stycznia br. zmieniła się wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę. Zgodnie z Obwieszczeniem Prezesa Rady Ministrów z 24 lipca 2008 r., w 2009 roku wynosi ono 1276 zł brutto. Wysokość wynagrodzenia pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy nie może być niższa niż ta kwota. Jeżeli w umowie o pracę kwota wynagrodzenia jest niższa, to stosowne postanowienie umowy jest z mocy prawa zastępowane wysokością wynagrodzenia wynikającą z obwieszczenia. Nie jest konieczne zmienianie umów w tym zakresie, a pracownicy będą mieli roszczenie o wypłatę wynagrodzenia w wyższej wysokości. Zmiana ta dotyczy również innych składników wynagrodzenia (np. premii i dodatków), jeżeli ich wysokość ustalana jest w odniesieniu do minimalnego wynagrodzenia. Podwyższeniu ulega też ograniczenie wysokości ustawowej odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. W tym roku jej maksymalna wysokość wynosi 19 140 złotych (15-krotność minimalnego wynagrodzenia). Kolejny obowiązek wynika z ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnym. Dotyczy on pracodawców zatrudniających na dzień 1 stycznia mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, nieobjętych układem zbiorowym pracy i niezobowiązanych do wydania regulaminu wynagradzania, którzy podjęli decyzje o nietworzeniu funduszu świadczeń socjalnych oraz o niewypłacaniu świadczenia urlopowego. Decyzję tę powinni oni przekazać pracownikom do końca stycznia w sposób przyjęty w zakładzie pracy.
Innym przykładem obowiązku związanego z rozpoczęciem roku kalendarzowego są coroczne negocjacje średniego przyrostu wynagrodzeń. Dotyczy to pracodawców zatrudniających powyżej 50 osób, u których działają związki zawodowe. Powinni oni w drodze negocjacji ze związkami zawodowymi ustalić tzw. wskaźnik przyrostu przeciętnego wynagrodzenia. Jeżeli strony nie dojdą do porozumienia do końca lutego, pracodawcy mogą ustalić wskaźnik samodzielnie, wydając zarządzenie do 10 marca. Wskaźnik ten nie oznacza, że każdy pracownik ma roszczenie o podwyżkę o dany procent. Pracodawca powinien jedynie zapewnić, aby średni poziom podwyżek w zakładzie odpowiadał temu wskaźnikowi.

Minimalne pensje w pierwszym roku pracy
Wysokość wynagrodzenia pracownika w okresie jego pierwszego roku pracy nie może być niższa niż 80 proc. minimalnego wynagrodzenia. W 2009 roku minimalne wynagrodzenie dla pracownika w okresie jego pierwszego roku pracy nie może być zatem niższe od kwoty

1020,80 zł (1276,00 zł x 80 proc = 1020,80 zł.)
Do okresu roku pracy, w którym pracodawca może wypłacać pracownikowi wynagrodzenie niższe od pełnego minimalnego wynagrodzenia, wlicza się wszystkie okresy, za które była opłacana składka na ubezpieczenia społeczne lub zaopatrzenie emerytalne, z wyjątkiem okresów zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego. Oznacza to, że ustalając, ile lat dana osoba pracowała, należy także uwzględnić np. okresy wykonywania umów zlecenia (jeżeli z tego tytułu odprowadzono składki na ubezpieczenia społeczne) czy okresy prowadzenia działalności gospodarczej. W przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, wysokość minimalnego wynagrodzenia ustala się w kwocie proporcjonalnej do liczby godzin pracy przypadającej do przepracowania przez pracownika w danym miesiącu, biorąc za podstawę minimalne wynagrodzenie.

PRZYKŁAD
Pracownik podjął pierwszą w życiu pracę na podstawie umowy o pracę od 1 września 2008 r. W czerwcu 2008 r. ukończył studia, natomiast w okresie od 1 lipca do 31 sierpnia 2008 r. był zatrudniony na umowę zlecenia i za okres ten zleceniodawca opłacał za niego składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Okres zatrudnienia na umowę zlecenie należy zatem uwzględnić do okresu pierwszego roku pracy, w którym pracownik może otrzymywać wynagrodzenia na poziomie 80 proc. minimum ustawowego. W przypadku nieprzerwanego zatrudnienia upłynie on 30 czerwca 2009 r. Tak więc do tego dnia pracodawca będzie mógł wypłacać pracownikowi wynagrodzenie w kwocie 1020,80 zł, a następnie od 1 lipca 2009 r. w kwocie ogólnie obowiązującej, tj. 1276,00 zł.

Uwzględniane składniki pensji
Wysokość wynagrodzenia zależy przede wszystkim od uzgodnień dokonanych przez strony stosunku pracy, niemniej zawsze pracodawca zobowiązany jest przestrzegać ustawowego minimum. Kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę stanowi bowiem najniższy poziom płacy, jaką należy zapewnić pracownikowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy. Przy ustalaniu wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę bierze się również pod uwagę przysługujące pracownikowi składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, zaliczone według statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń określonych przez Główny Urząd Statystyczny do wynagrodzeń osobowych. Ich lista znajduje się w załączniku do objaśnień do formularzy GUS Z-06 i Z-03, dostępnym na stronie internetowej GUS (www.stat.gov.pl).

Powyższy załącznik do wynagrodzeń osobowych GUS zalicza m.in.:
- wynagrodzenia zasadnicze w formie czasowej, akordowej, prowizyjnej i innej;
- dodatki za staż pracy oraz inne dodatki (dodatkowe wynagrodzenia) za szczególne właściwości pracy, szczególne kwalifikacje lub warunki pracy;
- premie i nagrody regulaminowe i uznaniowe;
- dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych;
- wynagrodzenia dodatkowe za prace wykonywane w ramach obowiązującego wymiaru czasu pracy, lecz niewynikające z zakresu czynności;
- wynagrodzenia za czynności przewidziane do wykonania poza normalnymi godzinami pracy w zakładzie lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (np. dyżury);
- dopłaty (dodatki) wyrównawcze;
- wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy wypłacane ze środków pracodawców (wynagrodzenia za urlopy wypoczynkowe i dla poratowania zdrowia, za czas niezdolności do pracy wskutek choroby, przestoju niezawinionego przez pracownika i inne);
- ekwiwalenty za niewykorzystany urlop wypoczynkowy i inne;
- uposażenia posłów i senatorów wraz z uposażeniem dodatkowym, odprawy emerytalne, rentowe i parlamentarne posłów i senatorów;
- świadczenia o charakterze deputatowym (wartość świadczeń w części nieopłaconej przez pracownika) lub ich ekwiwalenty pieniężne (np. deputaty węglowe, energetyczne, środków spożywczych), a także ekwiwalenty za umundurowanie, jeśli obowiązek jego noszenia wynika z obowiązujących ustaw;
- świadczenia odszkodowawcze (np. w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia, świadczenia wyrównawcze wypłacane pracownikom, którzy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznali stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu).

Przy obliczaniu wysokości wynagrodzenia minimalnego pracownika nie uwzględnia się natomiast:
- nagrody jubileuszowej;
- odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy;
- wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.

mgr Robert Gorczyca prawnik