Prawo

W dalszym ciągu czekamy na zgłoszenie do Wykazu Prac Legislacyjnych i Programowych Rady Ministrów nowych przepisów dotyczących zmiany Ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw. 

Autorem tekstu jest mec. Agnieszka Książkiewicz, partner w kancelarii Książkiewicz Muchowicz Kancelaria Radców Prawnych spółka partnerska, członek Stowarzyszenia Prawników Rynku Motoryzacyjnego.

Przypomnijmy, że w lipcu 2020 r. pojawił się na stronie Global Compact Network Poland raport „Gospodarka olejami zużytymi założenia reformy i propozycja ustawy”, zawierający projekt zmiany ustawy i rozwiązanie, które w ocenie twórców ograniczy nielegalne spalanie olejów zużytych, zmniejszy skalę szarej strefy branży olejowej oraz przy okazji zwiększy wpływy do budżetu państwa. Istotą jest uszczelnienie funkcjonującego systemu zagospodarowania olejów odpadowych i zapobieganie procederowi nielegalnego spalania przepracowanych olejów.

Przepisy miały pierwotnie wejść w życie od stycznia 2021 r., jednak nadal projekt nie trafił ani na stronę Rady Ministrów, ani próżno szukać go na stronach sejmowych. 

Przypomnijmy, że projekt ustawy przewiduje nie tylko nowe obowiązki, ale także liczne kary pieniężne. Na projektowaną regulację składają się trzy grupy zmian legislacyjnych, które przeprowadzone mają być w dwóch etapach czasowych:

1. Nowelizacja ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne poprzez wdrożenie nadzoru nad rynkiem pierwotnym smarów (etap pierwszy).
2. Nowelizacja ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców
   w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej poprzez doprecyzowanie zasad gospodarowania olejami odpadowymi (etap pierwszy).
3. Nowelizacja ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców
   w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach poprzez wprowadzenie opłaty depozytowej doliczanej do ceny produktów smarowych (etap drugi).

W pierwszej kolejności, w celu objęcia kontrolą rynku pierwotnego oraz dopuszczenia do działalności wyłącznie wiarygodnych wprowadzających planowany jest obowiązek uzyskania koncesji na wytwarzanie i obrót olejami smarowymi. 

Warunkiem jej otrzymania będzie uprawdopodobnienie przed Prezesem Urzędu Regulacji Energetyki osiągnięcia odpowiednich poziomów odzysku i recyklingu lub zapłaty opłaty produktowej oraz złożenie przez wnioskodawcę zabezpieczenia w wysokości 2 000 000 zł, które zapewni ściągalność opłaty. 

Producenci i importerzy będą stale nadzorowani pod względem spełniania wymogów organizacyjnych, technicznych, finansowych i podatkowych. 

Kaucja olejowa - wprowadzenie oleju na rynek

Każde pierwsze wprowadzenie na rynek krajowy oleju smarowego będzie wiązało się z obowiązkiem sprawozdawczym dla paliw ciekłych, co zapewni wiarygodne dane będące podstawą rozliczania kolejnych obowiązków. W tym zakresie Prezes URE będzie współpracował z Ministrem Środowiska, Głównym Inspektorem Ochrony Środowiska, Marszałkami Województw oraz Szefem Krajowej Administracji Skarbowej. Szacuje się, że wnioski o zmianę lub udzielenie koncesji będzie musiało złożyć około 100-150 podmiotów. Konieczne będzie także wydanie nowego rozporządzenia w sprawie szczegółowego wykazu paliw ciekłych, których wytwarzanie, magazynowanie lub przeładunek, przesyłanie lub dystrybucja, obrót, w tym obrót z zagranicą, wymaga koncesji oraz których przywóz wymaga wpisu do rejestru podmiotów przywożących.

Kolejne rozwiązanie ma na celu doprecyzowanie zasad postępowania z już zużytymi olejami, mając na względzie maksymalizację ich rzeczywistego i bezpiecznego dla środowiska recyklingu oraz minimalizację ich powtórnego wykorzystania na rynku paliw opałowych. Oleje odpadowe w pierwszej kolejności mają być przekazywane do ostatecznego procesu recyklingu, polegającego na ich pełnej regeneracji do postaci nadającej się do powtórnego użycia przy produkcji świeżych środków smarnych. Dopiero brak takiej możliwości stanowiłby warunek przekazania olejów odpadowych odpowiednio do innego procesu odzysku, a finalnie do unieszkodliwienia. 

Z powyższym obowiązkiem recyklingu ściśle sprzężony będzie obowiązek przyjęcia przez recyklera oleju odpadowego do regeneracji, jeżeli tylko spełnia on obowiązujące wymagania jakościowe. Podstawą do odmowy przyjęcia olejów odpadowych do regeneracji będzie negatywny wynik określonego badania, przekazywany podmiotowi, który przekazał odpad. 

Projekt zawiera definicję sprzedawcy, przez którego będzie się rozumieć podmiot, który w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, dokonuje sprzedaży olejów smarowych i preparatów smarowych użytkownikowi końcowemu; za sprzedawcę uważa się w szczególności podmiot prowadzący punkt sprzedaży olejów smarowych i preparatów smarowych lub punkt wymiany olejów odpadowych. 

Sprzedawca będzie zobowiązany do nieodpłatnego odbioru olejów odpadowych od użytkownika końcowego w punkcie sprzedaży olejów, punkcie wymiany olejów, lub w innym miejscu wyznaczonym przez sprzedawcę na terenie tej samej gminy. Zakres podmiotowy powyższego obowiązku obejmie szeroki katalog podmiotów, między innymi sklepy, hurtownie, czy też warsztaty samochodowe.  
Nowy system nie ominie także sprzedaży internetowej. Tacy sprzedawcy będą zobowiązani wskazać użytkownikowi miejsce najbliższe adresowi dostawy, w którym będzie mógł zwrócić olej odpadowy i uzyskać zwrot opłaty depozytowej. Z uwagi na tak szeroki zakres podmiotowy, obejmujący również podmioty niedysponujące odpowiednią infrastrukturą, możliwe będzie zlecenie obowiązku odbioru odpadów innemu podmiotowi, profesjonalnie zajmującemu się zbiórką odpadów na podstawie umowy o wykonanie zbiórki olejów odpadowych.
Kaucja olejowa - zmiany dla kierowców i warsztatów
W celu zmotywowania końcowych odbiorców do udziału w nowym systemie gospodarowania olejami odpadowymi projekt zakłada kolejne kluczowe zmiany, zarówno z punktu widzenia kierowców, jak i warsztatów.
Jedną z nich jest wprowadzenie opłaty depozytowej, która będzie doliczana do ceny sprzedawanych lub wymienianych produktów smarowych. Sprzedawca będzie zobowiązany do jej pobrania od użytkownika końcowego oraz do potwierdzenia jej pobrania poprzez wystawienie kwitu depozytowego, jeżeli przy sprzedaży olejów smarowych i preparatów smarowych, użytkownik nie przekaże mu nieodpłatnie wymaganej ilości olejów odpadowych, przy uwzględnieniu dopuszczalnego ubytku objętości. Dopuszczalne ubytki objętości olejów smarowych i preparatów smarowych dla uznania, że użytkownik końcowy dokonał przekazania olejów odpadowych oraz stawki opłaty depozytowej dla olejów smarowych i preparatów smarowych i sposób uwzględnienia przy rozliczaniu opłaty depozytowej dopuszczalnego ubytku objętości powstałego wskutek eksploatacji olejów smarowych i preparatów smarowych określi w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw klimatu, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych.
Maksymalna wysokość stawki opłaty depozytowej ma wynosić 10 zł za litr. Zwrot opłaty depozytowej będzie następował w formie gotówkowej w chwili zwrotu oleju odpadowego oraz kwitu depozytowego albo przelewem bankowym na wskazany przez użytkownika końcowego rachunek bankowy w terminie 7 dni od dnia dokonania odbioru oleju odpadowego i zwrotu kwitu depozytowego. Użytkownik, który nie dokona zwrotu olejów odpadowych w terminie 180 dni od dnia pobrania opłaty depozytowej albo mimo dostarczenia olejów odpadowych nie przedstawi kwitu depozytowego straci prawo do zwrotu opłaty depozytowej, a opłatę depozytową uznaje się za nieodebraną. Nieodebrana nadwyżka będzie przekazywana na rachunek wskazany przez ministra właściwego do spraw finansów. Nadzór nad systemem opłaty depozytowej sprawować będą właściwe ze względu na siedzibę sprzedawców urzędy skarbowe.
Kolejną zmianą dla sprzedawców będzie także obowiązek dokonania zgłoszenia do naczelnika urzędu skarbowego, właściwego miejscowo w sprawach podatku akcyzowego dla jego siedziby, zamiaru prowadzenia sprzedaży olejów smarowych i preparatów smarowych, a także olejów smarowych i preparatów smarowych, których zużywanie w trakcie ich eksploatacji, nie powoduje powstawania z nich olejów odpadowych, co najmniej 14 dni przed rozpoczęciem tej działalności. Obowiązek ten będzie dotyczyć także podmiotu prowadzącego zbieranie olejów odpadowych, realizującego obowiązki sprzedawcy na podstawie umowy.
Za nieprzestrzeganie nowych obowiązków będą groziły kary administracyjne, na przykład podmiot obowiązany, który nie przyjmie od użytkownika końcowego olejów odpadowych narazi się na karę pieniężną w wysokości od 2 000 złotych do 50 000 złotych, a sprzedawca prowadzący działalność bez wymaganego zgłoszenia, dokonujący zgłoszenia po terminie czy też przekazujący w zgłoszeniu dane nieprawdziwe – zapłaci karę pieniężną od 2 000 złotych do 50 000 złotych. Ponadto w celu przeciwdziałania zjawisku smogu projekt wprowadza wyraźny zakaz spalania olejów odpadowych zagrożony karą w wysokości od 5 000 zł do 250 000 zł.
Autorem tekstu jest mec. Agnieszka Książkiewicz, partner w kancelarii Książkiewicz Muchowicz Kancelaria Radców Prawnych spółka partnerska, członek Stowarzyszenia Prawników Rynku Motoryzacyjnego.