Nawet najlepszy klucz nie wystarczy. Dopiero komplet, składający się np. z sześciu narzędzi, oferuje zakres pomiarowy od 12 Nm do 400 Nm, co sprawia, że są idealne do różnych zastosowań przy naprawie maszyn i pojazdów. Tu zakres nieskalibrowany (wartość liczbowa jest czerwona) dla elektronicznego klucza dynamometrycznego z cyfrowym wskaźnikiem, którego maksymalny moment obrotowy jest wysoki – to 340 Nm
Niepewne zespolenie to niepowetowane straty
Jak już wiemy, dokumentowanie wartości momentu w historii procesu montażowego jest ważne dla zidentyfikowania i rozwiązywania potencjalnych problemów. Kilka słów więcej o narzędziach kluczowych dla spełniania norm określonych w instrukcjach naprawczych. Od razu wspomnijmy, że intensywnie użytkowany klucz dynamometryczny może nie być już dokładny, stąd potrzeba ponownej kalibracji – zwyczajowo wymaganej rokrocznie.
Mówimy zwykle: klucz dynamometryczny. A przecież dynamometryczne są także inne narzędzia „do dokręcania”.Wkrętaki zyskały od całkiem niedawna status takiego precyzyjnego narzędzia. Są niebywale poręczne, tj. mieszczą się w dłoni. Pozwalają operować w miejscach trudno dostępnych dla kluczy. Przykładowo, we wkrętakach dynamometrycznych Wera Kraftform Safe-Torque Speed 7510 i 7515 zastosowano 5-stopniowe mechanizmy zapadkowe, które umożliwiają ustawienie 5 różnych momentów obrotowych w zakresach 1-3 Nm (Kraftform Safe-Torque Speed 7510) i 2-6 Nm (Kraftform Safe-Torque Speed 7515). Oba narzędzia mają blokadę mechanizmu (Torque Lock), co pozwala na ich wykorzystanie jako tzw. standardowych wkrętaków. Takie o bardziej kompaktowej budowie to nierzadko modele z wymiennymi nasadkami śrub sześciokątnych, śrub imbusowych, śrub kołnierzowych itd. Są niebywale ergonomiczne i minimalizują wysiłek potrzebny do wykonywania pokręceń, co jest szczególnie ważne w przypadku precyzyjnych prac. Docenimy wtedy pewny chwyt korpusu ustawiony w linii ze śrubą. Klucz liniowy jest szczególnie przydatny do dokręcania śrub w głębokich wnękach. A niektóre modele kluczy dynamometrycznych umożliwiają przesuwanie głowicy pod różnymi kątami, co zapewnia jeszcze większą elastyczność zastosowań.
I tu warto wspomnieć o deklarowanej tolerancji błędu narzędzi – co innego błąd rzędu ± 2%, a co innego ± 10% i więcej. Niektóre produkty okazują się dość dokładne, szczególnie przy niższych ustawieniach. Inne dla kierunku ruchu wskazówek zegara osiągają wyższą dokładność (np. ± 2%), podczas gdy w kierunku przeciwnym przedział błędu rośnie (np. ± 3%). To istotne, skoro idzie o to, by za każdym razem mieścić się w wyznaczonym przedziale siły. Renomowane klucze są produkowane, testowane i certyfikowane zgodnie z normami ISO 6789-1:2017 oraz ISO 6789-2:2017, a ponadto zapewniają dokładność pomiaru na poziomie ± 3%, co przewyższa standardowe wymogi ± 4%.
Klucze różnią się także ze względu na sygnalizację osiąganego momentu. Jedne robią to przez wyraźnie słyszalne kliknięcie. Klucz łamany wyposażony jest w zawias, który po osiągnięciu zadanej wartości siły łamie się o 20° – to sygnał, że zadanie zostało wykonane. Tego typu narzędzia są popularne ze względu na prostotę obsługi i niewygórowaną cenę. Powiadomienia o osiągnięciu żądanej wartości momentu obrotowego mogą być realizowane na jeden lub więcej sposobów: sygnałem dźwiękowym, wibracją w uchwycie, migającym światłem na ekranie lub kombinacją tych metod.
Cyfrowy klucz dynamometryczny jest najdokładniejszy i najłatwiejszy w użyciu, ale zwykle też najdroższy. Klucze elektroniczne to bardziej zaawansowane narzędzia, które umożliwiają dokładniejszy odczyt momentu obrotowego na wyświetlaczu cyfrowym. Dodatkowo niektóre modele oferują możliwość zapamiętywania ustawień czy właśnie rejestrowania pomiarów – ów walor docenimy, gdy prowadzimy historię napraw dokonywanych w pojeździe.
We wkrętakach dynamometrycznych Wera do ustawiania jednego z 5 momentów obrotowych i blokowania mechanizmu zapadkowego służy wygodna w obsłudze regulacja suwakowa w uchwycie. O wybranym momencie obrotowym informuje przypisana mu liczba całkowita od 2 do 6, która pojawia się we wskaźniku regulacji. Z kolei o załączeniu blokady (Torque Lock) powiadamia jej ikona. Zastosowanie w prezentowanych wkrętakach dynamometrycznych Wera Kraftform Safe-Torque Speed 7510 i 7515 mechanizmu zapadkowego wyeliminowało konieczność ich zerowania po wykonanej pracy, co jest konieczne w przypadku tego typu narzędzi wykorzystujących mechanizm sprężynowy
Niejeden klucz dynamometryczny
Praca z narzędziami dynamometrycznymi wymaga staranności – także dlatego, że potrafią kosztować nie kilkaset złotych, ale nawet 10 razy więcej. Wymagają odpowiedniego przechowywania – te najdroższe w futerałach. Skądinąd lubią czystość miejsca pracy. I nie może być inaczej, skoro nawet drobne zanieczyszczenia, takie jak rdza, smary czy inne resztki, mogą wpłynąć na dokładność pomiaru.
W warsztacie najczęściej przyjdzie nam pracować z kluczami 1/2”, 3/8” i 3/4”. Wskazany rozmiar odnosi się do kwadratowego otworu, w którym mocuje się nasadki. Klucz dynamometryczny o mocowaniu 1/2” jest najpopularniejszy, idealny do prac motoryzacyjnych i ogólnej konserwacji. Taki 3/8” jest nieco mniejszy, idealny do precyzyjniejszych zadań lub pracy w ciasnych przestrzeniach, podczas gdy 3/4” przeznaczony jest do zadań ciężkich.
Do intensywnego użytku? Warto zainwestować w narzędzia renomowanych marek, by wspomnieć: Draper, Stahlwille, Snap-on, Bahco, Knipex, Wera, Würth, ale też np. King Tony, która zdobyła uznanie wśród profesjonalistów ze względu na wyjątkową jakość i precyzję produktów. Dużo bardziej budżetowe propozycje to np. Yato czy Neo.
Rafał Dobrowolski
Fot. materiały: Hoffmann Supply Chain GmbH & Co. KG, Wera, Würth
Komentarze (0)