Paliwa i oleje

Większość nowoczesnych samochodów wyposażonych jest tylko w lampki kontrolne silnika lub inne ogólne kontrolki ostrzegawcze, które nie informują bezpośrednio o temperaturze pracy skrzyni biegów czy poziomie oleju ASB, tylko o fakcie wystąpienia problemu/awarii. Dlatego użytkownicy samochodów z ASB często nie zdają sobie sprawy, jak ważna dla poprawnego funkcjonowania skrzyni biegów jest optymalna temperatura pracy.

Najczęstszą przyczyną przedwczesnej awarii ASB nie są wady fabryczne czy uszkodzone podzespoły, tylko właśnie przegrzanie. Usterki związane ze zbyt wysoką temperaturą pracy skrzyni ASB to np. uszkodzenia uszczelnień, wyciek oleju, poślizgi przekładni, uszkodzenia tarczek ciernych czy problemy z elektrozaworami.

Chłodzenie ASB
W każdej ASB współpracują ze sobą elementy, które generują tarcie. W klasycznym automacie są to m.in. przekładnia hydrokinetyczna, przekładnie planetarne, kosze sprzęgłowe i koła zębate, które generując tarcie, wytwarzają podczas pracy duże ilości ciepła.
Chłodzenie automatycznej skrzyni biegów realizowane jest przez układ oparty o zamknięty obieg oleju ATF (Automatic Transmission Fluid), który poza chłodzeniem spełnia szereg innych funkcji: zapewnia smarowanie współpracujących ze sobą elementów oraz pełni rolę medium transmitującego energię w siłownikach hydraulicznych i konwerterze (przekładni hydrokinetycznej). Olej ATF, przepływając przez ruchome części ASB, odprowadza z nich ciepło, następnie trafia do chłodnicy lub wymiennika ciepła, gdzie następuje jego ponowne schłodzenie.
Kiedy układ chłodzenia ASB nie jest w stanie odprowadzić nadmiaru ciepła, temperatura w skrzyni wzrasta, co prowadzi do poślizgów przekładni oraz ryzyka wystąpienia poważnego uszkodzenia sprzęgieł, przekładni hydrokinetycznej, pęknięć naprężeniowych czy uszkodzenia pozostałych elementów skrzyni: łożysk, elektrozaworów, tarcz ciernych.

Temperatura oleju ATF a awaryjność ASB
Optymalna temperatura robocza oleju ATF wynosi 800C. Przegrzanie następuje po przekroczeniu ok. 950C. Gdy temperatura pracy automatycznej skrzyni biegów jest za wysoka, następuje przyspieszona degradacja oleju ATF, pogarszają się jego lepkość, właściwości smarne i cierne. Obecne w nim związki organiczne rozkładają się, olej szybciej się utlenia, brązowieje, wydziela zapach spalenizny, a na wewnętrznych elementach skrzyni zaczyna tworzyć się osad zakłócający działanie przekładni. Kiedy temperatura przekroczy 1250C, gumowe uszczelki zaczynają twardnieć, co skutkuje brakiem szczelności, utratą ciśnień, wyciekami i prowadzi do trwałego uszkodzenia skrzyni.
Przy każdym kolejnym wzroście temperatury o ok. 100C wskaźnik awaryjności podwaja się. Zakładając, że temperatura oleju wynosi 1250C, żywotność skrzyni biegów spadnie około 4-krotnie. Każde obniżenie temperatury o 10-150C wydłuża żywotność przekładni w przybliżeniu dwukrotnie!

Przyczyny przegrzania ASB
Styl i warunki jazdy, czyli: gorący klimat, częsta jazda w ruchu miejskim, jazda sportowa lub holowanie przyczep albo przewożenie ciężkich ładunków czy poruszanie się po terenach górzystych powodują zwiększone obciążenia ASB.
Niski poziom oleju ATF. Bez wystarczającej ilości oleju ATF układ chłodzący nie jest w stanie odprowadzić ciepła generowanego przez pracującą skrzynię. Skrajnie niski poziom oleju może powodować, że przy ostrych zakrętach lub gwałtownym przyspieszaniu pompa oleju zamiast oleju zaciąga powietrze.
Brak regularnego serwisowania. Właściwości oleju ATF ulegają znacznemu pogorszeniu po przejechaniu 50- -60 tys. km lub po 2 latach eksploatacji. Tylko jego regularna wymiana pozwala na utrzymanie poprawnych parametrów i efektywne odprowadzanie ciepła.

Podsumowując, na długą, bezawaryjną pracę skrzyni automatycznej wpływają: świadoma jazda właściciela pojazdu, unikanie dużych obciążeń, zapobieganie przegrzaniu skrzyni oraz regularna wymiana oleju ATF. Brak regularnych wymian istotnie zwiększa ryzyko poważnego uszkodzenia automatycznej skrzyni biegów i wysokich kosztów naprawy.

Jak zapobiegać przegrzaniu i awariom ASB?
1. Kontroluj ilość oleju ATF. Sprawdzaj jego poziom, weryfikuj szczelność układu pod względem wycieków. Możesz to robić przy okazji podstawowego przeglądu i wymiany oleju silnikowego min. raz do roku.
2. Wymieniaj olej i filtry regularnie, co 60 tys. km. Pamiętaj, tylko metoda dynamiczna umożliwia wypłukanie ze skrzyni osadów i wymianę do 100% oleju ATF.
3. Kiedy przewozisz ciężkie ładunki lub holujesz przyczepę, często podróżujesz w terenach górskich, zamontuj dodatkową chłodnicę oleju lub wymień dotychczasową na większą (jeśli jest taka możliwość). Większość producentów w przypadku montażu haka holowniczego zaleca wymianę chłodnicy na większą lub montaż dodatkowej.
4. Kontroluj płyn chłodniczy. Pamiętaj o sprawdzeniu układu chłodzenia, poziomu płynu oraz jego okresowej wymianie.

Wymiana statyczna vs dynamiczna

Statyczna    
1. Wymiana ok. 40-60% oleju w zależności od typu skrzyni.    

Dynamiczna
1.  Wymiana do 100% oleju.
2.  Wypłukanie zanieczyszczeń z całego układu.
3.  Możliwość zastosowania detergentów ułatwiających wypłukanie zanieczyszczeń.