Warto wiedzieć

Rozwój motoryzacji przynosi nam wiele korzyści, m.in. polepsza komunikację (także miejską), pomaga w rolnictwie, budownictwie, ratownictwie itp., ale również wiele zagrożeń – szczególnie zanieczyszczenie środowiska spalinami, hałas oraz zagrożenia występujące w ruchu, czyli wypadki.

Według statystyk aż w 90% wypadków wina leży po stronie człowieka, a nie techniki. Aby uniknąć popełniania błędów przez kierowców, konstruktorzy współczesnych pojazdów wprowadzają zaawansowane systemy ich wspomagania. Wybrane z nich przedstawiamy poniżej.
W technice motoryzacyjnej najczęściej wyróżnia się dwie kategorie bezpieczeństwa, tj. czynne (aktywne) i bierne (pasywne). Niekiedy spotyka się także określenie – bezpieczeństwo zapobiegawcze.

Systemy bezpieczeństwa czynnego
– to konstrukcyjne urządzenia w budowie pojazdu działające podczas jazdy, zmniejszające do minimum prawdopodobieństwo wystąpienia kolizji lub wypadku. Zalicza się do nich m.in. niżej wymienione.

Bezpieczeństwo jazdy
– to jeden z najważniejszych czynników bezpieczeństwa czynnego, jakim jest sam kierowca – jego sprawność psychofizyczna, umiejętności oraz decyzje podejmowane w czasie jazdy w celu uniknięcia niebezpiecznych zdarzeń drogowych. Ponadto systemy techniczne zwiększające zdolność panowania nad pojazdem, m.in.:
- ABS – układ zapobiegający blokowaniu się kół podczas hamowania,
- ASR (ASC, TCS) – systemy zapobiegające poślizgowi kół podczas ruszania,
- ESP – elektroniczny układ stabilizacji toru jazdy; system dba o niwelowanie poślizgów pojazdu w czasie pokonywania łuków,
- BAS – system wspomagania hamowania (zwiększa ciśnienie w układzie hamulcowym, przez co wcześniej uzyskiwana jest pełna siła hamowania),
- EBD – rozkład siły hamowania; system automatycznie optymalizuje siłę hamowania poszczególnych kół, aby pojazd utrzymywał obrany tor jazdy,
- MSR – system uzupełniający ASR; redukuje moment obrotowy silnika podczas redukcji biegów i zapobiega utracie przyczepności kół.

Bezpieczeństwo spostrzegania
To przede wszystkim dobra widoczność dla kierowcy, duże szyby (sprawne ich ogrzewanie w czasie zimy), właściwy system ich oczyszczania, prawidłowe i właściwie ustawione lusterka zewnętrzne i wewnętrzne. Ponadto sprawne, akustyczne urządzenia ostrzegawcze.
Jednym z ważniejszych elementów bezpieczeństwa spostrzegania są prawidłowo ustawione systemy reflektorowe pojazdu. Wiele zalet oferują innowacyjne systemy oświetleniowe firmy Hella, na przykład tzw. światła adaptacyjne, które powodują na zakręcie obrót przednich reflektorów o kilka stopni w tę samą stronę, w którą skręcają się koła pojazdu. Drugi wynalazek tej firmy to dynamiczne dopasowanie strumienia światła do sytuacji na drodze.
Ponadto ciekawym patentem firmy Volvo jest system Active High Beam Control sterujący wiązką świateł drogowych, dbający o to, by nie oślepiać kierowców jadących z naprzeciwka (fot. 6).

Bezpieczeństwo kondycyjne
Wnętrze kabiny samochodu, jej wyciszenie i wyposażenie powinno zapewnić kierowcy komfortowe warunki do długiego podróżowania bez nadmiernego zmęczenia. Na powyższe w zdecydowany sposób wpływa właściwe zawieszenie pojazdów oraz ergonomiczne siedzenia (fotele).
Jednym z najważniejszych elementów bezpieczeństwa kondycyjnego jest jednak sprawnie działająca klimatyzacja wnętrza pojazdu. Niewłaściwe jej działanie lub jej brak powodują – szczególnie w okresie upałów – senność i dekoncentrację u kierowcy, co może mieć tragiczne następstwa.

Bezpieczeństwo obsługi
Zgodnie z zasadami ergonomii w pojeździe powinny być widocznie ustawione przełączniki, lampki kontrolne, tablica wskaźników, wielofunkcyjna kierownica i właściwie usytuowane pedały.

Właściwy stan techniczny pojazdu
Układ kierowniczy obok układu hamulcowego to najważniejsze elementy w pojeździe, które umożliwiają zmianę kierunku jazdy i zatrzymanie auta. Ponadto zawieszenie, ogumienie i amortyzatory zapewniają odpowiednią przyczepność pojazdu do drogi. Jakichkolwiek symptomów (stuków) z wyżej wymienionych układów nie można lekceważyć.
Na przykład zużyte łączniki stabilizatora, sworznie wahaczy, przeguby krzyżowe kolumny kierowniczej czy wybite końcówki drążków kierowniczych są bardzo niebezpieczne – a te ostatnie grożą utratą panowania nad pojazdem!
Reasumując, aby wszystkie elektroniczne systemy bezpieczeństwa działały poprawnie, wspomniane elementy mechaniczne pojazdu muszą być sprawne.

Systemy bezpieczeństwa biernego
– to czynniki, które minimalizują skutki wypadków. W ich skład wchodzi wszystko to, co chroni życie i zdrowie kierowcy, pasażerów i innych osób uczestniczących w danym wypadku. Zalicza się do nich m.in. niżej wymienione.

Odpowiednia budowa i sztywność struktury nośnej nadwozia
Obecnie produkowane konstrukcje karoserii to nadwozia hybrydowe, w których stosuje się różnorodne materiały, np. stale o różnych wytrzymałościach, stopy aluminium, stopy magnezu i inne (fot. 1). Ta różnorodność stosowanych materiałów ma na celu zmniejszenie masy nadwozia przy jednoczesnym zwiększeniu jego sztywności nawet do 30%, np. technologia – SKYACTIV (Mazda).
Strefa zgniotu kontrolowanego jest częścią pojazdu przed i za kabiną pasażerską, pochłaniającą część energii uderzenia przez odkształcenie, np. przedniej części nadwozia. Sama kabina musi mieć więc zwiększoną odporność na zgniatanie. Strefa zgniotu kontrolowanego powinna być tak zaprojektowana, aby przenosić nadmiar energii na węzły szkieletu karoserii. Ponadto w wyniku deformacji tej strefy do kabiny nie mogą wchodzić elementy układu kierowniczego i sterowania sprzęgłem.
Te obecnie produkowane lekkie konstrukcje nadwozia całkowicie spełniają wszystkie normy testów zderzeniowych wymaganych przez Euro NCAP.

Bezpieczne szyby
Wykonuje się je z wielowarstwowego szkła klejonego (między warstwami jest specjalna folia z tworzywa sztucznego), która podczas pęknięcia szyby nie dopuszcza do powstania odprysków.

Poduszki gazowe
Obecnie standardowe poduszki powietrzne chronią pasażerów przed uderzeniami czołowymi i bocznymi, obejmują poduszki kierowcy, pasażera, poduszki chroniące kolana, poduszki chroniące od uderzeń bocznych i poduszki kurtynowe (fot. 2).
Poduszki gazowe należą do głównych zabezpieczeń bezpieczeństwa biernego oprócz pasów bezpieczeństwa.