– stosowanie zamienników oraz potrącenia amortyzacji. W praktyce ubezpieczeniowej przedmiotem częstych sporów pomiędzy poszkodowanym a zakładem ubezpieczeń jest problematyka dopuszczalności stosowania części alternatywnych i potrąceń amortyzacyjnych na ceny części zamienne. Celem niniejszego artykułu będzie zarysowe przedstawienie poglądów Rzecznika Ubezpieczonych w tych sprawach. 
Słowem wprowadzenia, należy wskazać, że do ustalania wysokości odszkodowania przy wykonaniu umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych konieczne jest sięgnięcie do ogólnych reguł kodeksu cywilnego, w szczególności do przepisu art. 361 § 1 i 2 k.c. Reguły te nakazują przestrzeganie zasady pełnego odszkodowania w granicach adekwatnego związku przyczynowego. Podstawową bowiem funkcją odszkodowania jest kompensacja, co oznacza, że odszkodowanie powinno przywrócić w majątku poszkodowanego stan rzeczy naruszony zdarzeniem wyrządzającym szkodę, przy czym nie może ono jednak przewyższać wysokości faktycznie poniesionej szkody. Świadczenie odszkodowawcze wypłacane przez zakład ubezpieczeń z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych pokrywa zarówno stratę rzeczywistą, jak i utracone korzyści, a więc pełną szkodę osoby przez ubezpieczonego poszkodowanej. Zakres tego obowiązku odszkodowawczego uzależniony jest przede wszystkim od rozmiaru szkody. W prawie polskim metodą powszechnie stosowaną w celu ustalenia rozmiaru szkody jest metoda dyferencyjna, która polega na określeniu różnicy pomiędzy dwoma stanami dóbr: hipotetycznym, jaki istniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę oraz rzeczywistym, jaki wytworzył się na skutek zdarzenia szkodowego. Rozmiar szkody musi uwzględniać faktyczne uszkodzenia mienia, tj. w przypadku uszkodzenia pojazdu należy stwierdzić jakie części (oryginalne, nieoryginalne) zostały uszkodzone i ten stan, zgodnie z obowiązującymi przepisami, jest jedynym kryterium oceny jakie części można zamontować w pojeździe uszkodzonym wskutek wypadku. Wynika to przede wszystkim z zasady pełnej kompensaty szkody. Ponadto, jak wyraźnie wskazuje art. 363 §1 k.c., naprawienie szkody powinno nastąpić według wyboru poszkodowanego bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej.
Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, iż o przywróceniu stanu poprzedniego można mówić tylko wówczas, gdy stan samochodu po naprawie pod każdym względem odpowiada stanowi tegoż samochodu sprzed wypadku – pod względem nominalnej wartości z dnia szkody, technicznym, użytkowym, a także estetycznym. Dodatkowo podkreśla się, iż szkodą nie jest tylko zmiana rzeczy zmniejszająca jej wartość użytkową, ale również każda inna zmiana, która nie odpowiada potrzebom właściciela, jego gustom ani zamiarom, choćby zmiana ta nie oznaczała obiektywnie pogorszenia rzeczy. W razie uszkodzenia rzeczy w stopniu umożliwiającym przywrócenie jej do stanu poprzedniego osoba odpowiedzialna za naprawienie szkody jest więc obowiązana zwrócić poszkodowanemu wszelkie celowe, ekonomicznie uzasadnione wydatki poniesione w celu przywrócenia stanu poprzedniego rzeczy uszkodzonej. Do wydatków tych należy zaliczyć także koszt nowych części i innych materiałów, których użycie było niezbędne do naprawienia uszkodzonej rzeczy. Pojęcie ekonomicznie uzasadnionych wydatków musi mieć odniesienie przede wszystkim do stanu sprzed szkody, nie powinno być powoływane w kontekście abstrakcyjnym.
APEL RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH ORAZ POLSKIEJ IZBY MOTORYZACJI
Realizując obowiązki ustawowe, w ramach których Rzecznik Ubezpieczonych podejmuje kwerendę bieżącego orzecznictwa w zakresie ubezpieczeń gospodarczych, zwraca się z uprzejmą prośbą o przesłanie, jeżeli są Państwo w posiadaniu, wyroków sądów powszechnych wraz z uzasadnieniami lub sygnatur akt postępowań, w których rozstrzygane były roszczenia osób poszkodowanych dochodzone od zakładów ubezpieczeń w ramach ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, związane z:
- problematyką części oryginalnych wyprodukowanych przez producenta pojazdu i części alternatywnych tzw. zamienników;
- problematyką pomniejszania kwoty należnego odszkodowania poszkodowanym o różnicę pomiędzy wartością nowych części potrzebnych do naprawy uszkodzonego pojazdu a wartością wynikającą ze stopnia zużycia części uszkodzonych (tzw. potrącenia amortyzacyjne, urealnienie na części czy też merkantylny ubytek wartości).
Zapewniamy, iż informacje, które od Państwa otrzymamy są w pełni anonimowe oraz nie są analizowane w sposób, który mógłby zaszkodzić Państwa firmie. Wszelkie informacje proszę przesyłać pod adresem szarama@pim.pl lub lukasz@szarama.com.pl. Dane te wspomogą proces uregulowania powyższej problematyki w sposób ostateczny i tym samym korzystny dla klientów/serwisów.
Za udostępnienie powyższych orzeczeń, sygnatur z góry dziękujemy.
Halina Olendzka, rzecznik ubezpieczonych Łukasz Szarama, ekspert PIM
W opinii Rzecznika Ubezpieczonych w sytuacji, gdy uszkodzony pojazd zawiera części oryginalne, ubezpieczyciel może ustalić odszkodowanie w oparciu o ceny części alternatywnych, tylko jeżeli poszkodowany wyrazi na to zgodę. Zakład ubezpieczeń może ustalić sumę odszkodowania w oparciu o ceny części alternatywnych także wtedy, gdy wymianie podlegają części nieoryginalne. W ocenie Rzecznika Ubezpieczonych rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 stycznia 2003 roku w sprawie wyłączeń określonych porozumień wertykalnych w sektorze pojazdów samochodowych spod zakazu stosowania porozumień ograniczających konkurencję nie może stanowić podstawy prawnej do ustalenia odszkodowania w oparciu o ceny części alternatywnych. Podobnie takiej podstawy prawnej nie stanowi także Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1400/2002 z dnia 31 lipca 2002 roku w sprawie stosowania art. 81 ust. 3 Traktatu do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych w sektorze motoryzacyjnym. Są to bowiem akty prawne, które regulują jedynie problematykę ochrony konkurencji, nie odnoszą się w żaden sposób do odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną w związku z ruchem pojazdu mechanicznego, nie modyfikują także w żaden sposób zasady pełnego odszkodowania. Zdaniem Rzecznika Ubezpieczonych, ubezpieczyciel nie powinien uzależniać wypłaty odszkodowania ustalonego w oparciu o ceny części oryginalnych od przedstawienia faktury lub rachunków z naprawy pojazdu. Obowiązek naprawienia szkody powstanie niezależnie od faktu czy poszkodowany naprawił rzecz, czy w ogóle zamierza ją naprawić. Pełne stanowisko Rzecznika Ubezpieczonych w sprawie prawnej dopuszczalności stosowania części oryginalnych i alternatywnych, a także orzecznictwo sądów powszechnych w omawianej materii można znaleźć na stronie internetowej Rzecznika – www.rzu.gov.pl – w dziale „Raporty i opracowania” oraz „Serwis prawny”.
Z pewnością można powiedzieć, iż Rzecznik Ubezpieczonych negatywnie ocenia praktykę, polegającą na automatycznym stosowaniu potrąceń amortyzacyjnych na ceny części zamiennych tylko dlatego, że pojazd i jego części składowe uległy częściowemu zużyciu. Jak to powyżej zostało wskazane, art. 361 k.c. nakłada na zakład ubezpieczeń obowiązek wypłacenia świadczenia odszkodowawczego w oparciu o zakupu nowych części i materiałów, które są niezbędne do przywrócenia pojazdu do stanu sprzed wypadku. Niezależnie od tego czy szkoda likwidowana jest metodą kosztorysową, czy też rachunkową. Naprawienie pojazdu częściami nowymi nie stanowi co do zasady przysporzenia po stronie poszkodowanego. Nie można żądać od poszkodowanego, aby zastąpił części zniszczone częściami używanymi o podobnym stopniu zniszczenia, czy też aby zakład naprawczy, dokonujący naprawy w miejsce uszkodzonych części, wmontował stare części częściowo zużyte. Tak więc zastosowanie potrąceń amortyzacyjnych pozbawione jest nie tylko wyraźnej podstawy prawnej, ale prowadzi również do niedopuszczalnej sytuacji, w której następuje częściowe przeniesienie na poszkodowanego ciężaru przywrócenia uszkodzonej rzeczy do stanu poprzedniego. Zwiększenie wartości samochodu po naprawie (czyli dokonywanie tzw. potrąceń amortyzacyjnych) można uwzględnić tylko wówczas, gdyby chodziło o wykonanie napraw takich uszkodzeń, które istniały przed wypadkiem, albo ulepszeń w stosunku do stanu przed wypadkiem. Jednakże, zakład ubezpieczeń powinien każdorazowo przedstawić dowody wraz z uzasadnieniem, iż naprawa pojazdu w oparciu o ceny części nowych spowoduje wzrost wartości pojazdu poszkodowanego oraz jednocześnie istniały uszkodzenia niektórych elementów pojazdu jeszcze przed zdarzeniem wyrządzającym szkodę. Jednak i w takiej sytuacji (kolizji zasady bezpodstawnego wzbogacenia poszkodowanego z zasadą pełnego odszkodowania) należałoby rozpatrzyć czy zasady słuszności nie przemawiałyby za stanowiskiem prymatu ochrony interesów osoby poszkodowanej, która doznała szkody nie ze swojej winy wskutek deliktu sprawcy.
Trzeba przyznać, iż Rzecznik Ubezpieczonych podejmuje stałe działania zmierzające do poprawy likwidacji szkód komunikacyjnych nie tylko poprzez udzielanie merytorycznej pomocy poszkodowanym w sprawach indywidualnych, ale także poprzez działania o charakterze ogólnym. Jednym z istotnych instrumentów w tym zakresie jest kierowanie do Sądu Najwyższego wniosków o podjęcie uchwały mającej na celu usunięcie rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych. Dzięki tej instytucji udało się na korzyść poszkodowanych rozstrzygnąć m.in., kwestię problematyki VAT w odszkodowaniu z OC komunikacyjnego, zdefiniowanie pojęcia szkody całkowitej, istnienia odpowiedzialności ubezpieczyciela za szkodę na osobie wyrządzoną przez kierującego, każdemu pasażerowi, w tym osobie bliskiej, będącej współposiadaczem pojazdu. Realizacja powyższej kompetencji pozwala na ujednolicenie orzecznictwa sądów powszechnych i praktyki likwidacji szkód przez ubezpieczycieli. Wyznacza także, a niekiedy przywraca właściwe granice naprawienia szkody wyrządzonej w związku z ruchem pojazdu mechanicznego. To m.in. dzięki Państwa pomocy udało się stworzyć projekt informacji przesłanej do Sądu Najwyższego. Jego zaopiniowanie pozwoli w dużym stopniu uregulować temat wynajmu pojazdów zastępczych w szkodach komunikacyjnych.
Do innych działań zmierzających do poprawy procesu likwidacji szkód komunikacyjnych należy zaliczyć także inicjowanie procesów legislacyjnych oraz udział w procesie tworzenia prawa, współpraca instytucjonalna z KNF i UOKiK, a także organizowanie działalności edukacyjnej i informacyjnej.
W przypadku powstania Państwa sporu z zakładem ubezpieczeń nt. dopuszczalności stosowania części oryginalnych lub potrąceń amortyzacyjnych, Rzecznik Ubezpieczonych służy pomocą poprzez udzielanie podstawowych informacji z zakresu prawa odszkodowawczego drogą telefoniczną lub elektroniczną. Na wniosek poszkodowanego Rzecznik Ubezpieczonych może także podjąć formalną interwencję do zakładu ubezpieczeń. Szczegółowe zasady dotyczące form merytorycznej pomocy Rzecznika Ubezpieczonych opisane są na jego stronie internetowej. Również na stronie internetowej jest wiele opracowań i raportów, a także orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych dotyczących problematyki odszkodowawczej. Skorzystanie z powyższych treści jest często pomocne w dochodzeniu swoich roszczeń odszkodowawczych.
W imieniu Rzecznika oraz Polskiej Izby Motoryzacji dziękujemy za Państwa odzew na ostatni apel RU i ponownie proszę o przesłanie posiadanych informacji dotyczących części. Wierzę, że i w tym przypadku znajdą się odpowiedzialne serwisy, które zdają sobie sprawę, że jest to najskuteczniejszy sposób walki o prawa klienta z ubezpieczalniami. Pamiętajmy, że siła naszych inicjatyw zależy od wsparcia Państwa serwisów.
Paweł Wawszczak, ekspert Biura RU
Łukasz Szarama, ekspert PIM
APEL RZECZNIKA UBEZPIECZONYCH ORAZ POLSKIEJ IZBY MOTORYZACJI
Realizując obowiązki ustawowe, w ramach których Rzecznik Ubezpieczonych podejmuje kwerendę bieżącego orzecznictwa w zakresie ubezpieczeń gospodarczych, zwraca się z uprzejmą prośbą o przesłanie, jeżeli są Państwo w posiadaniu, wyroków sądów powszechnych wraz z uzasadnieniami lub sygnatur akt postępowań, w których rozstrzygane były roszczenia osób poszkodowanych dochodzone od zakładów ubezpieczeń w ramach ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, związane z:
- problematyką części oryginalnych wyprodukowanych przez producenta pojazdu i części alternatywnych tzw. zamienników;
- problematyką pomniejszania kwoty należnego odszkodowania poszkodowanym o różnicę pomiędzy wartością nowych części potrzebnych do naprawy uszkodzonego pojazdu a wartością wynikającą ze stopnia zużycia części uszkodzonych (tzw. potrącenia amortyzacyjne, urealnienie na części czy też merkantylny ubytek wartości).
Zapewniamy, iż informacje, które od Państwa otrzymamy są w pełni anonimowe oraz nie są analizowane w sposób, który mógłby zaszkodzić Państwa firmie. Wszelkie informacje proszę przesyłać pod adresem szarama@pim.pl lub lukasz@szarama.com.pl. Dane te wspomogą proces uregulowania powyższej problematyki w sposób ostateczny i tym samym korzystny dla klientów/serwisów.
Za udostępnienie powyższych orzeczeń, sygnatur z góry dziękujemy.
Halina Olendzka, rzecznik ubezpieczonych Łukasz Szarama, ekspert PIM
W opinii Rzecznika Ubezpieczonych w sytuacji, gdy uszkodzony pojazd zawiera części oryginalne, ubezpieczyciel może ustalić odszkodowanie w oparciu o ceny części alternatywnych, tylko jeżeli poszkodowany wyrazi na to zgodę. Zakład ubezpieczeń może ustalić sumę odszkodowania w oparciu o ceny części alternatywnych także wtedy, gdy wymianie podlegają części nieoryginalne. W ocenie Rzecznika Ubezpieczonych rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 stycznia 2003 roku w sprawie wyłączeń określonych porozumień wertykalnych w sektorze pojazdów samochodowych spod zakazu stosowania porozumień ograniczających konkurencję nie może stanowić podstawy prawnej do ustalenia odszkodowania w oparciu o ceny części alternatywnych. Podobnie takiej podstawy prawnej nie stanowi także Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1400/2002 z dnia 31 lipca 2002 roku w sprawie stosowania art. 81 ust. 3 Traktatu do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych w sektorze motoryzacyjnym. Są to bowiem akty prawne, które regulują jedynie problematykę ochrony konkurencji, nie odnoszą się w żaden sposób do odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną w związku z ruchem pojazdu mechanicznego, nie modyfikują także w żaden sposób zasady pełnego odszkodowania. Zdaniem Rzecznika Ubezpieczonych, ubezpieczyciel nie powinien uzależniać wypłaty odszkodowania ustalonego w oparciu o ceny części oryginalnych od przedstawienia faktury lub rachunków z naprawy pojazdu. Obowiązek naprawienia szkody powstanie niezależnie od faktu czy poszkodowany naprawił rzecz, czy w ogóle zamierza ją naprawić. Pełne stanowisko Rzecznika Ubezpieczonych w sprawie prawnej dopuszczalności stosowania części oryginalnych i alternatywnych, a także orzecznictwo sądów powszechnych w omawianej materii można znaleźć na stronie internetowej Rzecznika – www.rzu.gov.pl – w dziale „Raporty i opracowania” oraz „Serwis prawny”.
Z pewnością można powiedzieć, iż Rzecznik Ubezpieczonych negatywnie ocenia praktykę, polegającą na automatycznym stosowaniu potrąceń amortyzacyjnych na ceny części zamiennych tylko dlatego, że pojazd i jego części składowe uległy częściowemu zużyciu. Jak to powyżej zostało wskazane, art. 361 k.c. nakłada na zakład ubezpieczeń obowiązek wypłacenia świadczenia odszkodowawczego w oparciu o zakupu nowych części i materiałów, które są niezbędne do przywrócenia pojazdu do stanu sprzed wypadku. Niezależnie od tego czy szkoda likwidowana jest metodą kosztorysową, czy też rachunkową. Naprawienie pojazdu częściami nowymi nie stanowi co do zasady przysporzenia po stronie poszkodowanego. Nie można żądać od poszkodowanego, aby zastąpił części zniszczone częściami używanymi o podobnym stopniu zniszczenia, czy też aby zakład naprawczy, dokonujący naprawy w miejsce uszkodzonych części, wmontował stare części częściowo zużyte. Tak więc zastosowanie potrąceń amortyzacyjnych pozbawione jest nie tylko wyraźnej podstawy prawnej, ale prowadzi również do niedopuszczalnej sytuacji, w której następuje częściowe przeniesienie na poszkodowanego ciężaru przywrócenia uszkodzonej rzeczy do stanu poprzedniego. Zwiększenie wartości samochodu po naprawie (czyli dokonywanie tzw. potrąceń amortyzacyjnych) można uwzględnić tylko wówczas, gdyby chodziło o wykonanie napraw takich uszkodzeń, które istniały przed wypadkiem, albo ulepszeń w stosunku do stanu przed wypadkiem. Jednakże, zakład ubezpieczeń powinien każdorazowo przedstawić dowody wraz z uzasadnieniem, iż naprawa pojazdu w oparciu o ceny części nowych spowoduje wzrost wartości pojazdu poszkodowanego oraz jednocześnie istniały uszkodzenia niektórych elementów pojazdu jeszcze przed zdarzeniem wyrządzającym szkodę. Jednak i w takiej sytuacji (kolizji zasady bezpodstawnego wzbogacenia poszkodowanego z zasadą pełnego odszkodowania) należałoby rozpatrzyć czy zasady słuszności nie przemawiałyby za stanowiskiem prymatu ochrony interesów osoby poszkodowanej, która doznała szkody nie ze swojej winy wskutek deliktu sprawcy.
Trzeba przyznać, iż Rzecznik Ubezpieczonych podejmuje stałe działania zmierzające do poprawy likwidacji szkód komunikacyjnych nie tylko poprzez udzielanie merytorycznej pomocy poszkodowanym w sprawach indywidualnych, ale także poprzez działania o charakterze ogólnym. Jednym z istotnych instrumentów w tym zakresie jest kierowanie do Sądu Najwyższego wniosków o podjęcie uchwały mającej na celu usunięcie rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych. Dzięki tej instytucji udało się na korzyść poszkodowanych rozstrzygnąć m.in., kwestię problematyki VAT w odszkodowaniu z OC komunikacyjnego, zdefiniowanie pojęcia szkody całkowitej, istnienia odpowiedzialności ubezpieczyciela za szkodę na osobie wyrządzoną przez kierującego, każdemu pasażerowi, w tym osobie bliskiej, będącej współposiadaczem pojazdu. Realizacja powyższej kompetencji pozwala na ujednolicenie orzecznictwa sądów powszechnych i praktyki likwidacji szkód przez ubezpieczycieli. Wyznacza także, a niekiedy przywraca właściwe granice naprawienia szkody wyrządzonej w związku z ruchem pojazdu mechanicznego. To m.in. dzięki Państwa pomocy udało się stworzyć projekt informacji przesłanej do Sądu Najwyższego. Jego zaopiniowanie pozwoli w dużym stopniu uregulować temat wynajmu pojazdów zastępczych w szkodach komunikacyjnych.
Do innych działań zmierzających do poprawy procesu likwidacji szkód komunikacyjnych należy zaliczyć także inicjowanie procesów legislacyjnych oraz udział w procesie tworzenia prawa, współpraca instytucjonalna z KNF i UOKiK, a także organizowanie działalności edukacyjnej i informacyjnej.
W przypadku powstania Państwa sporu z zakładem ubezpieczeń nt. dopuszczalności stosowania części oryginalnych lub potrąceń amortyzacyjnych, Rzecznik Ubezpieczonych służy pomocą poprzez udzielanie podstawowych informacji z zakresu prawa odszkodowawczego drogą telefoniczną lub elektroniczną. Na wniosek poszkodowanego Rzecznik Ubezpieczonych może także podjąć formalną interwencję do zakładu ubezpieczeń. Szczegółowe zasady dotyczące form merytorycznej pomocy Rzecznika Ubezpieczonych opisane są na jego stronie internetowej. Również na stronie internetowej jest wiele opracowań i raportów, a także orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych dotyczących problematyki odszkodowawczej. Skorzystanie z powyższych treści jest często pomocne w dochodzeniu swoich roszczeń odszkodowawczych.
W imieniu Rzecznika oraz Polskiej Izby Motoryzacji dziękujemy za Państwa odzew na ostatni apel RU i ponownie proszę o przesłanie posiadanych informacji dotyczących części. Wierzę, że i w tym przypadku znajdą się odpowiedzialne serwisy, które zdają sobie sprawę, że jest to najskuteczniejszy sposób walki o prawa klienta z ubezpieczalniami. Pamiętajmy, że siła naszych inicjatyw zależy od wsparcia Państwa serwisów.
Paweł Wawszczak, ekspert Biura RU
Łukasz Szarama, ekspert PIM
Komentarze (0)