Nowości produktowe

Do wykonania wyżej wymienionych czynności upoważnione są jednostki notyfikowane Komisji Europejskiej.
Jedynym dokumentem, jaki obowiązkowo powinien być dostarczony wraz z analizatorem, jest deklaracja zgodności CE. Deklaracja CE wystawiona przez producenta urządzenia ma powoływać się na zgodność z dyrektywą 2004/22/WE. Dodatkowe wymagania dotyczące stacji kontroli pojazdów nakładają obowiązek posiadania polskiego tłumaczenia deklaracji zgodności (jego brak nie jest jednak wadą prawną). Analizator zgodny z dyrektywą MID dodatkowo powinien być oznaczony znakiem CE i następującą po nim dużą literą M wraz z rokiem produkcji (ostatnie dwie cyfry) oraz numerem jednostki notyfikowanej dokonującej badania typu. Wzór takiego oznaczenia przedstawiono przykładowo na rys. 7. Zgodnie z przepisami producent wystawiający deklarację CE sam potwierdza zgodność z dyrektywą MID. Powinien to jednak zrobić w sposób odpowiedzialny, dopiero po spełnieniu wymaganych warunków. Producent ponosi konsekwencje związane z błędnym lub fałszywym wystawieniem deklaracji zgodności. W kraju do weryfikacji deklaracji CE został uprawniony Urząd Ochrony Konkurencji, który wyznaczył do tej czynności Inspekcję Handlową.
Przepisy przejściowe umożliwiają wprowadzenie do obrotu analizatorów spalin przed 29 października 2016 r. na podstawie wcześniejszych regulacji prawnych. W Polsce takie przepisy są zawarte w ustawie Prawo o miarach. Analizator, który w deklaracji CE nie ma powołania na dyrektywę MID, musi obowiązkowo posiadać świadectwo legalizacji pierwotnej wystawione przez upoważniony do tego organ administracji miar. Legalizację pierwotną mogą uzyskać analizatory, które do 29 października 2006 r. otrzymały zatwierdzenie typu w Głównym Urzędzie Miar, a wydana decyzja jeszcze nie wygasła. Obecnie tylko kilka typów analizatorów spalin ma ważne takie decyzje. W większości przypadków ich ważność wygasła w 2014 roku.

Użytkowanie analizatorów spalin
Zgodnie z obecnie obowiązującymi polskimi przepisami dotyczącymi użytkowania analizatorów spalin przyrządy te podlegają legalizacji ponownej. Obowiązek ten wynika z ustawy Prawo o miarach i dotyczy użytkowników tych urządzeń. Aktem wykonawczym, regulującym to szczegółowo, jest Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 7.01.2008 r. w sprawie prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych.
W przypadku analizatorów wprowadzonych do obrotu na podstawie ustawy Prawo o miarach urządzenie należy zgłosić do legalizacji ponownej w ostatnim miesiącu ważności świadectwa legalizacji pierwotnej.
Dla analizatorów wprowadzonych do obrotu na podstawie ustawy o ocenie zgodności ustawodawca określa termin pierwszej legalizacji ponownej na 1 rok, licząc od 1 grudnia roku produkcji analizatora. Rok produkcji wytwórca umieszcza na urządzeniu w postaci ostatnich dwóch cyfr za dużą literą M następującą po znaku CE. Rozporządzenie określa, że urządzenie należy zgłaszać do legalizacji w ostatnim okresie ważności poprzedniego świadectwa (cechy). W tym przypadku cechę określa oznaczenie producenta. Na przykład, jeżeli na analizatorze umieszczono oznaczenie 14 za literą M, to zgodnie z prawem zgłoszenie do pierwszej legalizacji ponownej powinno nastąpić do dnia 30 listopada 2015 roku.
Kolejne zgłoszenia do legalizacji ponownej analizatorów spalin wprowadzonych do obrotu na podstawie obydwu ustaw powinny nastąpić w terminach co 6 miesięcy.
Wymieniona wyżej legalizacja potwierdza, że analizator spełnia wymagania i jego błędy wskazań nie przekraczają dopuszczalnych maksymalnych wartości. Legalizacja jest czynnością obowiązkową wykonywaną przez upoważnione laboratoria. Jednak świadectwo legalizacji nie zawiera wielkości tych błędów. Z tego powodu użytkownicy analizatorów spalin często zlecają wykonanie nieobowiązkowego wzorcowania analizatora. Wzorcowanie jest wyższą formą sprawdzenia analizatora. Po jego wykonaniu wydawany jest dokument, który potwierdza zgodność z wymaganiami oraz określa błędy analizatora i niepewność ich wyznaczenia. Wzorcowanie mogą wykonywać laboratoria akredytowane przez Polskie Centrum Akredytacji (PCA). Na rys. 8 przedstawiono przykładowy wzór oznakowania analizatora po wykonaniu wzorcowania.

Kalibracja analizatorów spalin
Analizatory spalin oprócz obowiązkowej legalizacji wymagają wykonywania określonych czynności obsługowych. Taką czynnością jest kalibracja (adjustacja) wskazań. Nowsze rodzaje analizatorów spalin zmuszają użytkowników do wykonania kalibracji (co 6 lub 12 miesięcy) z powodu automatycznego wyłączenia się lub wprowadzenia ograniczeń w ich funkcjonowaniu. Natomiast starsze odmiany analizatorów najczęściej nie posiadają takich ograniczeń. Pomimo tego co pewien czas taką czynność należy przeprowadzić. Kalibrację wskazań wykonuje się za pomocą gazu wzorcowego o określonym składzie. Do jej wykonywania nie są wymagane uprawnienia, wystarcza odpowiednia wiedza i umiejętności.
Konieczną do wykonania czynnością obsługową jest również okresowa (średnio co 3 lata) wymiana ogniwa tlenowego (czujnika tlenu). Czynność ta nie oznacza naprawy uszkodzenia. Ogniwo tlenowe jest wypełnione stale utleniającą się substancją, która wytwarza niewielką różnicę potencjałów (napięcie). W przypadku braku dostępu do tlenu następuje szybki spadek wytwarzanego napięcia, co powoduje zmianę wskazań analizatora. Proces zużycia ogniwa tlenowego nie jest związany z użytkowaniem analizatora i następuje również przy wyłączonym urządzeniu.

dr inż. Kazimierz Sitek

Literatura:
1. Praca zbiorowa: Inżynieria diagnostyki maszyn. Instytut Technologii Eksploatacji PIB, Radom 2004.
2. Rozporządzenie o warunkach technicznych pojazdów (tekst jednolity Dz.U. z 2015 r., poz. 305).
3. Analiza spalin silników ZI. Pomiar zadymienia spalin silników ZS. Poradnik Serwisowy 3/2010.
4. Trzeciak K: Diagnostyka samochodów osobowych. WKŁ, Warszawa 2011.