Diagnostyka

W posiadaniu polskich firm transportowych znajduje się ponad milion pojazdów powyżej 3,5 t. Niedawno nasz kraj wyprzedził pod tym względem Niemcy (nieco ponad 900 000 pojazdów), stając się absolutnym liderem w dziedzinie logistyki i transportu drogowego w Europie.

Z danych zaprezentowanych przez Europejskie Stowarzyszenie Producentów Samochodów (ACEA) wynika, że co szósta ciężarówka poruszająca się po drogach naszego kontynentu zarejestrowana jest w Polsce.

Aplikacja do prowadzenia pomiarów

Dlaczego geometria jest ważna
Naturalną konsekwencją tego stanu rzeczy jest rosnąca liczba serwisów specjalizujących się w naprawach pojazdów użytkowych. Jednym z ważniejszych problemów, jaki stoi przed branżą serwisową wszystkich typów pojazdów, jest utrzymanie właściwego stanu układów jezdnych tym samochodów, ponieważ ich geometria ma bezpośredni wpływ na stopień bezpieczeństwa, ale i ważny aspekt ekonomiczny.
W przypadku pojazdów użytkowych ekonomia jest jeszcze bardziej znacząca, ponieważ dotyczy kosztu opon, zużycia paliwa i elementów zawieszenia. Testy wykazały, że utrzymując właściwą geometrię układu jezdnego, można zaoszczędzić nawet 10% paliwa. Jeszcze lepiej jest, jeżeli chodzi o zużycie opon, ponieważ średnio uzyskano około 30-procentową poprawę, a w szczególnych przypadkach czas eksploatacji opon wydłużył się o połowę. 
Takie efekty są możliwe wyłącznie wtedy, gdy ustawimy prawidłową geometrię nie tylko osi przedniej, ale i pozostałych. Dodatkowym atutem dobrze wyregulowanych parametrów mających wpływ na optymalne toczenie się pojazdu jest mniejsze zmęczenie kierowcy, który nie musi zmagać się z autem.

• Problemy dotyczą już etapu zrozumienia podstawowych zagadnień. Geometria w pojazdach ciężarowych często bywa bardziej skomplikowana niż w osobowych, ponieważ są one np. wieloosiowe z kilkoma osiami skrętnymi. Dochodzą do tego różnego typu naczepy i przyczepy. Pomiar pojazdów o konstrukcji ramowej wykonywany jest w odniesieniu do ramy nośnej pojazdu lub jako układ kół i osi. Przed rozpoczęciem analizy systemu pomiaru i regulacji parametrów należy zwrócić uwagę na dwa etapy:
• pomiary kątów poziomych względem osi stanowiącej oś środkową ramy nośnej,
• pomiary kątów poziomych rozpatrywane jako układ kół i osi niezależny od kształtu ramy.

Pierwszy etap, czyli ustawienie tylnej osi względem ramy pojazdu

Od czego zacząć?
Przed przystąpieniem do pomiarów oraz regulacji parametrów układu jezdnego należy wykonać kilka ważnych czynności przygotowawczych. Pominięcie tego etapu zapewne spowoduje błędne wyniki, a co za tym idzie – może się okazać, ze zamiast poprawy własności jezdnych problem nasili się. Czynności przygotowawcze:

• sprawdzić rozmiary opon,
• wyrównać ciśnienie w każdej z nich zgodnie z zaleceniami producenta pojazdu,
• sprawdzić stan zawieszenia,
• skontrolować luz kierownicy i drążków kierowniczych,
• skontrolować inne luzy w układzie kierowniczym,
• zweryfikować, czy nie ma nadmiernego bicia obręczy kół,
• wycentrować układ kierowniczy, ustawiając przekładnię zgodnie z oznaczeniem na obudowie. Chyba że przekładnia ma inną konstrukcję, to licząc obroty w lewo i w prawo, ustawić ją możliwie jak najdokładniej w środku zakresu skrętu.

Prowadzenie procesu diagnostycznego przy użyciu urządzeń zewnętrznych

Pomiary
Na pytanie, jakie parametry geometrii kół są najważniejsze, jest tylko jedna dobra odpowiedź: wszystkie są ważne.  W przypadku problemów z zachowaniem się pojazdu na drodze albo z nadmiernym zużyciem opon i elementów zawieszenia należy skontrolować ich jak najwięcej. Istotne jest, aby zachować odpowiednią kolejność czynności (włącznie z przygotowaniem pojazdu) oraz staranność podczas diagnostyki. 
Jednym z ważniejszych warunków skuteczności działań jest odpowiedniej jakości urządzenie pomiarowe. Sama jakość i marka nie wystarczą, ponieważ bardzo często stosowane w warsztatach urządzenia są niewłaściwie skalibrowane. To kolejny poważny problem. Jak można skutecznie mierzyć i regulować geometrię, jeśli nie ma się pewności, czy wyniki diagnozy są prawdziwe? Warto zwrócić również uwagę na walory użytkowe stosowanych urządzeń. Najlepsze efekty dają systemy niewymagające operacji kompensowania bicia obręczy kół. Bardzo dobre opinie mają uchwyty magnetyczne wyposażone w adaptery do obręczy aluminiowych. Istotne jest również zdalne sterowanie, np. za pomocą smartfona z odpowiednią aplikacją. 

Geometria a naprawy powypadkowe
Bardzo często pomiary geometrii pojazdów ramowych wykonywane są już w trakcie ich prostowania. W tym przypadku pierwszym etapem jest pomiar i ewentualne prostowanie ramy nośnej. Po uzyskaniu odpowiedniego kształtu ramy można przystąpić do kontroli oraz regulacji parametrów geometrii układu jezdnego, w pierwszym etapie bazując na ramie nośnej. W przypadku gdy skrzywienie ramy zostanie stwierdzone, pozostaje wykonać naprawę, a następnie dokonać pomiarów i regulacji parametrów. W przypadku zauważenia jakichkolwiek śladów uszkodzeń należy bezwzględnie dokonać sprawdzenia geometrii ramy.
Pierwszym pomiarem, jaki trzeba wykonać podczas kompleksowej kontroli geometrii, jest sprawdzenie odchylenia kół tylnej stałej osi od osi środkowej ramy (nie osi symetrii, ponieważ konstrukcja ramy nigdy nie jest symetryczna). Czynność ta pozwoli na zachowanie odpowiedniego usytuowania układu kół i osi względem ramy pojazdu. Daje to gwarancję, że bazując w dalszym pomiarach na ramie, nie zostanie popełniony jeden z najpoważniejszych błędów dotyczących ustawienia kątów poziomych, jakim jest odchylenie osi geometrycznej jazdy od osi środkowej. Oś geometryczna jazdy jest dwusieczną kąta całkowitej zbieżności kół osi tylnej. Po sprawdzeniu oraz ewentualnym właściwym ustawieniu położenia osi tylnej można przystąpić do kolejnych pomiarów i regulacji.