Diagnostyka

Niezbędne informacje!

Stacja kontroli pojazdów jest jedynym obiektem zaplecza technicznego motoryzacji, dla którego określono wymagania odnośnie wielkości stanowiska, wyposażenia w instalacje techniczne i wyposażenie technologiczne.

Obiekty SKP, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi, można podzielić ze względu na zakres uprawnień: na stacje okręgowe oraz te wykonujące badania podstawowe. Ze względu na wielkość badanych pojazdów na stacjach kontroli mogą znajdować się stanowiska do badania pojazdów do i powyżej 3,5 t masy całkowitej dopuszczalnej (d.m.c.). Klasyfikacja stacji kontroli pojazdów oraz stanowisk kontrolnych jest istotna podczas określania wielkości planowanej inwestycji oraz wyposażenia stanowisk kontrolnych.

Stacja, na której znajduje się stanowisko wyłącznie do badania samochodów o d.m.c. do 3,5 t, może wykonywać badania w zakresie podstawowym, a zatem nie może prowadzić badań technicznych pojazdów, np. po kolizjach drogowych i zasilanych paliwami gazowymi. W konsekwencji takich uregulowań prawnych, inwestor bardzo często jest zmuszony do podjęcia decyzji o budowie dużego obiektu ze stanowiskiem uniwersalnym, do badania pojazdów o d.m.c. do i powyżej 3,5 t, jeżeli chce świadczyć usługi w zakresie badań samochodów osobowych i dostawczych zasilanych paliwami gazowymi, pomimo świadomości, że obiekt nie będzie w pełni wykorzystany w zakresie badań samochodów większych. Do innej grupy należą stanowiska kontrolne zlokalizowane przy centrach obsługi samochodów ciężarowych i autobusów. Stanowiska te, aby spełniać wymagania stanowisk stacji okręgowej, muszą posiadać wyposażenie niezbędne do badania samochodów o d.m.c. do 3,5 t. Zatem podczas opracowywania założeń projektowych dla planowanej inwestycji należy uwzględnić nie tylko rodzaj projektowanej stacji kontroli pojazdów, ale także przewidywaną strukturę badanych pojazdów. Ma to znaczenie przy planowaniu rozmieszczenia urządzeń na stanowiskach kontrolnych (liniach technologicznych), wyborze urządzeń ze względu na ich trwałość oraz wyborze rozwiązań w zakresie instalacji technicznych, takich jak: wentylacja pomieszczenia, odciągi spalin, instalacja ogrzewania itp.

Co należy uwzględnić przy projektowaniu stacji kontroli pojazdów?

Wielkość i lokalizacja działki
Działka pod planowaną inwestycję powinna umożliwić takie zlokalizowanie budynku, aby pojazd wjeżdżający na stanowisko był ustawiony wzdłuż osi stanowiska (ustawienie do jazdy “na wprost”) przed wjazdem kołami na pierwsze urządzenie posadowione na linii kontrolnej. Samochód powinien mieć możliwość wyjazdu ze stanowiska kontrolnego i zatrzymania przed wjazdem na drogę publiczną. Na działce powinno być miejsce na usytuowanie placu do badań akustycznych oraz miejsc parkingowych. Nie bez znaczenia jest połączenie wjazdu na działkę ze zjazdem z drogi publicznej. Bardzo często determinuje to usytuowanie budynku oraz położenie ciągów komunikacyjnych na działce, a często mimo z pozoru znacznego pola powierzchni działki wręcz uniemożliwia usytuowanie obiektu.

Wybór rodzaju stanowiska
Na stacji kontroli pojazdów mogą być stosowane następujące rodzaje stanowisk:
- stanowisko do badania samochodów o d.m.c. do 3,5 t z kanałem przeglądowym;
- stanowisko do badania pojazdów o d.m.c. do 3,5 t z podnośnikiem całopojazdowym;
- stanowisko do badania pojazdów o d.m.c. powyżej 3,5 t;
- stanowisko do badania pojazdów o d.m.c. do i powyżej 3,5 t (tzw. stanowisko uniwersalne).



Przykład aranżacji stanowiska diagnostycznego MAHA - linia osobowa, kanał 11,5 metra.

Stanowisko do badania pojazdów o d.m.c. powyżej 3,5 t jest zawsze wyposażone w kanał przeglądowy.
Kanał przeglądowy, tak jak każdy kanał obsługowo-naprawczy, powinien być wyposażony w mechaniczną instalację wentylacji, co najmniej nawiewną, co zasadniczo wpływa na koszt jego budowy. Stanowiska z kanałem, przeznaczone do badania samochodów o d.m.c. do 3,5 t, umożliwiają badanie przyczep samochodowych, co w przypadku podnośników całopojazdowych jest praktycznie niemożliwe. Jeżeli inwestor przewiduje, że na stanowisku przeglądowym będą prowadzone pomiary geometrii układu jezdnego, to znacznie wygodniej będzie wykonywać czynności z tym związane na podnośniku.



Stanowisko diagnostyczne MAHA do badania samochodów o d.m.c. do 3,5 t z kanałem przeglądowym.

Stanowiska uniwersalne, pod względem wielkości i częściowo również wyposażenia, nie różnią się od stanowisk przeznaczonych wyłącznie dla pojazdów o większej masie. W uproszczeniu można stwierdzić, że są to stanowiska przeznaczone dla “mniejszych” okręgowych stacji kontroli. Będą odpowiednie zarówno dla obiektów przeznaczonych do badania w większości pojazdów o mniejszej masie, jak i typowych stacji dla potrzeb przeprowadzania kontroli w większości samochodów ciężarowych i autobusów. Oba rodzaje stanowisk powinny jednak zasadniczo różnić się usytuowaniem urządzeń na linii technologicznej i wyposażeniem technicznym obiektu. Inwestor musi jednak zdawać sobie sprawę z tego, że badanie samochodów mniejszych na długim stanowisku kanałowym oraz wykorzystanie urządzeń w głównej mierze przeznaczonych do badania dużych pojazdów wymagają znacznie większej staranności i uwagi zarówno pod względem możliwości uszkodzenia badanego pojazdu, jak i bezpieczeństwa pracy.



Przykład aranżacji stanowiska diagnostycznego MAHA - linia uniwersalna, kanał 30 metrów.

Wybór stanowiska uniwersalnego ma sens w przypadku przewidywanej w miarę jednorodnej struktury typów badanych pojazdów, np. większość to samochody ciężarowe i autobusy lub samochody mniejsze łącznie z ciągnikami rolniczymi. Są to zatem obiekty odpowiednie dla stacji obsługowo-naprawczych samochodów ciężarowych i autobusów, zajezdni samochodowych, obiektów zlokalizowanych w rejonach rolniczych o względnie małej liczbie samochodów. Przy planowaniu inwestycji w rejonie większych aglomeracji miejskich o zróżnicowanej strukturze pojazdów celowe jest budowanie obiektów wielostanowiskowych. Zwiększenie kosztów inwestycji zostanie szybko zniwelowane przez możliwość lepszej organizacji pracy stacji oraz przede wszystkim oszczędności związane z racjonalnym wykorzystaniem urządzeń, tj. dostosowaniem wielkości poboru energii elektrycznej przez urządzenia do wielkości badanego pojazdu, mniejsze
obciążenie (a zatem zwiększenie trwałości) urządzeń przeznaczonych wyłącznie do badania samochodów o d.m.c. do 3,5 t, a montowanych w przypadku stacji
uniwersalnych na linii technologicznej samochodów o większej masie.



Stanowisko diagnostyczne MAHA do badania pojazdów o d.m.c. do i powyżej 3,5 t (tzw. stanowisko uniwersalne) - szarpak umieszczony obok testera amortyzatorów.

W przypadku stacji wielostanowiskowych problemem zazwyczaj jest wybór rodzaju stanowiska przeznaczonego do badania samochodów o d.m.c. do 3,5 t. Wówczas przy odpowiedniej lokalizacji kanałów przeglądowych względem siebie na sąsiednich stanowiskach można znacznie zredukować koszty instalacji ich wentylacji. Należy jednak pamiętać o zaletach podnośników przy pracach związanych z kontrolą geometrii układu jezdnego przy jednoczesnym istnieniu możliwości badania przyczep na kanale stanowiska przeznaczonego do badania pojazdów o większej masie.



Przykład aranżacji stanowiska diagnostycznego MAHA - linia osobowa z podnośnikiem 16 metrów.



Przykład aranżacji stanowiska diagnostycznego MAHA - linia uniwersalna, kanał 24 metry.

Wybór i usytuowanie urządzeń na stanowisku kontrolnym
Przy wyborze rodzaju urządzeń, które są montowane na liniach kontrolnych, należy pamiętać o podstawowej zasadzie – trwałość wybranych urządzeń powinna korelować z trwałością substancji budowlanej stanowiska. Innymi słowy, wymiana urządzeń wymagających stałego posadowienia zazwyczaj wiąże się z przeprowadzeniem kosztownych prac budowlanych i wyłączeniem z eksploatacji stanowiska kontrolnego na dłuższy czas. Trwałość urządzenia zależy od jego konstrukcji i jakości wykonania, intensywności i prawidłowości użytkowania, prawidłowego przeprowadzania czynności obsługowych. Urządzenia działające poprawnie np. na mniejszych stacjach kontroli, wykonujących małe ilości badań, mogą nie zdawać egzaminu w przypadku większych obiektów, wykonujących duże ilości badań.



Stanowisko diagnostyczne MAHA do badania pojazdów o d.m.c. do i powyżej 3,5 t (tzw. stanowisko uniwersalne) - szarpak umieszczony obok testera amortyzatorów.

Inwestowanie w urządzenie, które nie będzie prawidłowo wykorzystywane jest najczęściej popełnianym błędem przy wyposażaniu obiektów SKP. O ile na stanowiskach uniwersalnych bębnowe odciągi spalin mogą mieć uzasadnienie, w przypadku gdy o wyborze takiego rodzaju stanowiska zadecydowała potrzeba wykonywania badań kontrolnych w głównej mierze dla samochodów o d.m.c. do 3,5 t o poszerzonym zakresie, to w przypadku przewidywanego większego zapotrzebowania na badania samochodów większych, jedynym sensownym rozwiązaniem jest kolektorowy odciąg spalin z przesuwnym wózkiem z wężem podłączanym do rury wydechowej. Pozorne oszczędności przy zakupie odciągu bębnowego zostaną szybko zniwelowane przez straty związane z kosztem ogrzewania, jakie wzrosną przy wietrzeniu hali w okresie zimowym.



Stanowisko diagnostyczne MAHA do badania pojazdów o d.m.c. do i powyżej 3,5 t (tzw. stanowisko uniwersalne) - tester amortyzatorów umieszczony pomiędzy rolkami hamulcowymi a szarpakiem.

Odrębnym problemem jest decyzja o wyposażeniu stanowiska na stacji do badania pojazdów o d.m.c. do 3,5 t w urządzenie do badania zawieszeń. Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, nowa stacja posiadająca wyłącznie stanowisko do badania pojazdów o d.m.c. do 3,5 t nie może posiadać uprawnień do wykonywania badań o poszerzonym zakresie, a badanie układu zawieszenia nie wchodzi w zakres badania podstawowego. Zatem, wyposażenie tego typu stanowisk w urządzenie do badania zawieszeń wydaje się zbędne. Należy jednak pamiętać o tym, że urządzenie to jest niezwykle pomocne w przypadku ogólnej oceny stanu technicznego pojazdu i może być wykorzystywane do świadczenia usług nie związanych bezpośrednio z okresowymi badaniami technicznymi. Poza tym, częstotliwość zmian prawnych w zakresie wymagań dla obiektów stacji kontroli pojazdów jest w Polsce duża, i tak naprawdę to nie wiadomo czy stacje małe nie uzyskają możliwości wykonywania badań w zakresie poszerzonym. Jedyną rozsądną radą jest takie zaprojektowanie rozmieszczenia urządzeń (i wykonanie stanowiska), aby ewentualne zamontowanie urządzenia w przyszłości nie wymagało całkowitej przebudowy linii.



Stanowisko diagnostyczne MAHA do badania pojazdów o d.m.c. do 3,5 t z podnośnikiem całopojazdowym.

Wybór ustawienia urządzeń na stanowisku kontrolnym decyduje o wiarygodności wyników badań na poszczególnych urządzeniach, czasie przeprowadzenia badania, kosztach eksploatacji obiektu, trwałości urządzeń. Główną zasadą powinno być to, aby podczas badania związanego z pozostawaniem osi samochodu na aktualnie wykorzystywanym urządzeniu osie sąsiednie samochodu nie powinny obciążać urządzeń sąsiednich umieszczonych na linii technologicznej. Ważne jest też przestrzeganie zasady, że badania zespołów podwozia na urządzeniach zamontowanych na stanowisku powinny poprzedzać szczegółowe oględziny pojazdu. Wyniki badań z wykorzystaniem urządzeń powinny być podstawą do określenia zakresu i stopnia szczegółowości badań organoleptycznych. W przypadku stanowisk uniwersalnych problemem jest optymalne usytuowanie urządzenia do badania zawieszeń. Technologia prowadzenia badań wskazuje na usytuowanie urządzenia między urządzeniem płytowym do kontroli ustawienia kół, a urządzeniem rolkowym do badań układu hamulcowego. Jednak w przypadku ograniczeń wynikających z długości stanowiska, takie usytuowanie może utrudniać badanie niektórych większych samochodów. Zróżnicowanie odległości między osiami w samochodach ciężarowych znacznie utrudnia właściwe usytuowanie urządzenia.



Stanowisko diagnostyczne MAHA do badania pojazdów o d.m.c. do i powyżej 3,5t (tzw. stanowisko uniwersalne) - tester amortyzatorów umieszczony pomiędzy rolkami hamulcowymi a szarpakiem.

Na stanowiskach uniwersalnych krótszych, o długości linii kontrolnej do 27 m, jedną z możliwości jest usytuowanie urządzenia do kontroli zawieszeń przy urządzeniu do wymuszania szarpnięć kołami jezdnymi. Takie umiejscowienie urządzeń gwarantuje, że dla większości samochodów o d.m.c. powyżej 3,5 t podczas pomiaru sił hamowania na kołach na urządzeniu rokowym oś sąsiednia nie będzie obciążała urządzenia do wymuszania szarpnięć. Wymusza to jednak takie ustawienie badanego zespołu osi wielokrotnej w samochodach ciężarowych na urządzeniu do wymuszania szarpnięć, aby nie obciążać urządzenia do badania zawieszeń.



Przykład aranżacji stanowiska diagnostycznego MAHA - linia uniwersalna, kanał 25,5 metra.

Długość stanowiska
Zazwyczaj inwestor stara się, aby stanowisko było możliwe krótkie. Związane jest to z kosztami realizacji obiektu, jak również bardzo często jest także uwarunkowane wielkością działki. Długość projektowanej linii technologicznej powinna być kompromisem między kosztami budowy obiektu, kosztami eksploatacji i funkcjonalnością związaną z wykonywaniem badań. Stanowiska krótkie wymuszają sytuację, w której część badań musi być wykonywana przy otwartej bramie, co znacznie zwiększa koszty ogrzewania obiektu, ale wpływa znacząco na obniżenie wymagań, co do krotności wymian powietrza przy projektowaniu wentylacji. W przypadku linii technologicznych dłuższych, jeżeli badania samochodu na poszczególnych urządzeniach odbywają się przy zamkniętych bramach, zwiększanie objętości pomieszczenia wpływa na zmniejszenie wymagań, co do krotności wymian powietrza, ale jednocześnie zostają zwiększone koszty ogrzewania. Obiekt stacji kontroli powinien być efektem kompromisu pomiędzy kosztami realizacji, kosztami eksploatacji i intensywnością użytkowania. Stacje kontroli pojazdów należą do obiektów o największej intensywności użytkowania, zatem wszelkie niedociągnięcia w fazie projektowania tego typu obiektów bardzo szybko przynoszą wymierne straty podczas jego użytkowania.

dr inż. Jan Filipczyk
Autor artykułu jest pracownikiem naukowym Politechniki Śląskiej. Współpracuje z firmą WSOP MAHA. W swoim portfelu projektów ma ponad 1000 realizacji.