Diagnostyka

Zakup testera to trudny wybór

W związku z ogromnym postępem w dziedzinie elektroniki, samochód w coraz szerszym zakresie wyposażony jest w elektroniczne układy kontrolujące, nadzorujące i sterujące zwiększające ich osiągi, poprawiające parametry techniczne, kontrolujące emisję toksycznych składników spalin oraz zwiększające bezpieczeństwo i komfort jazdy.

Jednak wzrastająca stale liczba elektronicznych układów zwiększa podatność samochodu na awarie, a w związku z tym rodzi nowe dylematy związane z ich obsługą i naprawą. Różnorodność uszkodzeń i usterek tych układów jest tak duża, że w celu właściwego ich zlokalizowania nie wystarczy już tak jak dotychczas tylko doświadczenie i intuicja diagnosty, lecz potrzebny jest odpowiedni przyrząd, który wykorzystuje osiągnięcia najnowszej techniki mikroprocesorowej.
Jeszcze kilka lat temu przyrząd diagnostyczny do elektronicznych układów sterujących w samochodach był urządzeniem stosowanym tylko przez nieliczne warsztaty w naszym kraju.
Tylko te najbardziej zamożne stać było na zakup tego typu sprzętu. Stosowanie takiego urządzenia w niedalekiej przeszłości dawało szansę przede wszystkim na szybsze zlokalizowanie występujących w autach usterek, a dzięki temu umożliwiało zdobycie znacznie większej liczby klientów. We współcześnie produkowanych samochodach naprawdę niewiele da się zrobić bez konieczności użycia takiego przyrządu.
Przyrząd diagnostyczny do układów elektronicznych jest urządzeniem, które przy wykorzystaniu specjalnych złącz diagnostycznych nawiązuje komunikację ze sterownikami odpowiedzialnymi za wszystkie elektroniczne układy w samochodzie. Dostępne na rynku przyrządy diagnostyczne tego typu bardzo różnią się między sobą. Z roku na rok w ofercie pojawiają się coraz to nowsze rozwiązania. Pierwszego podziału przyrządów diagnostycznych możemy dokonać biorąc za kryterium klasyfikacji zakres wykonywanych funkcji diagnostycznych. Zgodnie z nim wszystkie przyrządy diagnostyczne można podzielić na:
- Urządzenia do odczytywania i kasowania kodów błędów (usterek). Zadaniem takiego urządzenia jest skomunikowanie się z elektronicznym urządzeniem sterującym (ECU) i odczytanie zawartych w jego pamięci ciągłej kodów usterek. Wśród nich wyróżnić można dodatkowo takie, które przedstawiają kod usterki tylko w postaci cyfrowej i wówczas niezbędna jest, poza przyrządem diagnostycznym, również fachowa literatura, przy wykorzystaniu której możliwa jest dopiero interpretacja cyfrowej postaci kodu błędu na słowną tzn. w formie opisu lub takie, które podają jednocześnie kod usterki w postaci cyfrowej i interpretacji słownej.
- Urządzenia posiadające funkcję odczytywania i kasowania kodów błędów oraz funkcje dodatkowe. Są to najczęściej:
- Automatyczny odczyt wartości parametrów rzeczywistych – zarówno tych, które mogą być zmierzone i odczytane przy użyciu innych uniwersalnych przyrządów, bez konieczności ingerencji w sterownik (np. prędkość obrotowa silnika, temperatura pracy), jak i tych, do których dostęp można uzyskać tylko i wyłącznie poprzez odczyt informacji z oprogramowania sterownika.
- Test podzespołów wykonawczych – realizowany poprzez wysłanie z urządzenia diagnostycznego za pośrednictwem złącza diagnostycznego sygnału uruchamiającego poszczególne elementy danego układu (np. wtryskiwacze).
- Kasowanie inspekcji – funkcja umożliwiająca wygaszenie lampki kontrolnej na tablicy po wykonanej wymianie oleju oraz zaprogramowanie w sterowniku dopuszczalnego przebiegu samochodu do następnej wymaganej wymiany oleju.
- Regulacja podstawowa – funkcja niezbędna do przeprowadzenia niektórych czynności kontrolnych i regulacyjnych. W najnowszych rozwiązaniach konstrukcyjnych pojazdów nie ma możliwości wykonania czynności regulacyjnych bez konieczności wydania odpowiednich poleceń sterownikowi.
Tak naprawdę tylko ta druga grupa przyrządów diagnostycznych, według przedstawionego podziału, ze względu na zakres możliwych do realizacji czynności, powinna być nazywana testerami diagnostycznymi. W odniesieniu do pierwszej grupy urządzeń bardziej właściwe będzie nazywanie ich czytnikami kodów błędów.
Jeszcze jednej klasyfikacji tego typu przyrządów diagnostycznych można dokonać, biorąc za kryterium podziału niezależność od innych urządzeń peryferyjnych niezbędnych do działania. Wyróżnić w niej można przyrządy wykonane w formie przystawki do komputera lub urządzenia pracujące samodzielnie, nie wymagające współpracy z komputerem. Oba rozwiązania mają swoje wady i zalety. Tańszymi rozwiązaniami są przystawki w formie interfejsu do stacjonarnej jednostki PC lub komputera typu notebook. Jednak w przypadku diagnostyki samochodu prowadzonej podczas jazdy, zachodzi konieczność sterowania pracą przyrządu za pomocą klawiatury komputera. Jest to niestety nieco uciążliwe i z pewnością należy to zaliczyć do wad tego typu rozwiązania. Wersje samodzielnych testerów diagnostycznych są niestety droższe, lecz pozbawione wyżej wymienionej wady podczas testów drogowych. Dodatkową zaletą przyrządów niezależnych od komputera, ale tylko tych lepszych i droższych, jest możliwość wydrukowania zmierzonych parametrów, czy kodów zlokalizowanych usterek przy wykorzystaniu wbudowanej bezpośrednio w przyrządzie drukarki. Ma to istotne znaczenie zwłaszcza przy prowadzonych testach drogowych pojazdu.
Wybór właściwego przyrządu diagnostycznego do obsługi elektronicznych układów sterujących wymaga bardzo dokładnej analizy pod kątem aktualnych potrzeb własnych warsztatu. Testery diagnostyczne umożliwiają dostęp do wielu informacji, lecz efekty ich działania, interpretacja odczytywanych parametrów, a więc i efekt końcowy przeprowadzanej diagnostyki są uzależnione od posiadanych przez diagnostę umiejętności w tej dziedzinie oraz zdolności kojarzenia istotnych w tym zakresie faktów. Tak więc wybór właściwego przyrządu powinien być dostosowany do aktualnych wiadomości i umiejętności obsługującego go diagnosty.
Bardzo ważna przy wyborze uniwersalnego testera diagnostycznego jest liczba obsługiwanych przez niego marek. Równie ważne jest, aby tester, obsługując daną markę, obsługiwał wszystkie jej modele, jak również wszystkie sterowniki w nich zastosowane. Dlatego przed podjęciem ostatecznej decyzji o zakupie konkretnego przyrządu dość istotne jest pozyskanie aktualnego wykazu obsługiwanych pojazdów w postaci tabeli zawierającej informację na temat: marki, modelu, pojemności silnika, systemu, producenta oraz typu systemu. W tabeli takiej powinny znaleźć się również informacjetypu: jak głęboką diagnozę można przeprowadzić dla każdego z obsługiwanych systemów sterowania (np. czy dla silnika lub układu ABS można tylko odczytać i skasować kody błędów, czy również odczytać parametry rzeczywiste, lub przeprowadzić testy elementów wykonawczych i podzespołów). Dobrze jest również, w miarę możliwości, sprawdzić, choćby tylko wyrywkowo kilka wybranych z tabeli pojazdów lub uzyskać wiarygodne informacje na temat jego pracy od użytkownika takiego przyrządu. Często zdarza się bowiem, że przyrząd ma bardzo długą i ciekawą listę obsługiwanych rzekomo pojazdów, a w rzeczywistość po dokonaniu już zakupu wygląda niestety nieco mniej kolorowo.
Równie ważna w funkcjonowaniu testera diagnostycznego jest możliwość obsługi pojazdów zgodnie ze standardem EOBD (ujednoliconego systemu diagnostyki dla wszystkich producentów pojazdów). Coraz częściej jednak ta funkcja staje się w większości przyrządów diagnostycznych standardem.
Warto natomiast zwrócić uwagę na możliwość obsługi danym przyrządem diagnostycznym tzw. linii CAN, która zaczyna być stosowana coraz częściej we wszystkich klasach pojazdów.
Jedną z najistotniejszych cech testera diagnostycznego, która ma bardzo istotny wpływ na całą przeprowadzaną nim diagnozę jest szybkość transmisji i komunikowania się ze sterownikami pojazdu, a więc szybkość dostępu do informacji diagnostycznych dotyczących aktualnie diagnozowanego pojazdu. Najważniejszym przecież zadaniem stawianym tego typu przyrządom jest oszczędność czasu, przy postawieniu właściwej diagnozy, w przypadku wystąpienia w pojeździe jakiejkolwiek usterki.
Nieco mniej ważną, ale również istotną kwestią decydującą o wyborze konkretnego testera może być możliwość jego rozbudowy o dodatkowe funkcje. Ma to szczególne znaczenie dla początkujących diagnostów, w przypadku których dodatkowe moduły przyrządu i jego dodatkowe wyposażenie mogłoby być dokupowane z upływem czasu wraz ze wzrastającymi równocześnie umiejętnościami praktycznymi diagnosty.
Przy podejmowaniu decyzji o zakupie testera diagnostycznego trzeba zwrócić dokładnie uwagę na zakres wyposażenia podstawowego wchodzącego w skład przyrządu. Trzeba zawsze przeanalizować, czy w skład “teoretycznie” atrakcyjnej ceny urządzenia wchodzą wszystkie niezbędne do prawidłowej pracy adaptery i właściwe okablowanie. Często bowiem zdarza się, wśród firm oferujących tego typu przyrządy, że w cenie zawarte jest wyposażenie w formie okablowania wystarczające tylko do obsługi np. EOBD, czy ewentualnie pojedynczych najbardziej popularnych, wybranych z całości, obsługiwanych przez przyrząd marek pojazdów. Często zdarza się również, że oferenci przyrządu chwalą się, że ich produkt ma możliwość wydruku zmierzonych parametrów, czy odczytanych kodów błędów. W praktyce nierzadko okazuje się, że jest to opcja opłacana dodatkowo poza ceną podstawową, a drukarka, z możliwością zintegrowania z przyrządem lub zewnętrzna, jest modułem opcjonalnym.
Kupując tego typu przyrząd, jakim jest tester diagnostyczny w kwocie od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych, zawsze należy myśleć o przyszłości. Jest to bowiem urządzenie, które powinno zarabiać na siebie co najmniej kilka dobrych lat. Należy więc zwrócić szczególną uwagę na możliwości uaktualniania oprogramowania diagnostycznego. Co roku wchodzą na rynek nowe modele aut i z czasem trzeba będzie je również obsługiwać. W związku z tym dystrybutor przyrządu musi przy sprzedaży wyraźnie określić warunki przeprowadzania takich aktualizacji oprogramowania w przyszłości. Warto zwrócić na to szczególną uwagę, ponieważ w pewnej grupie przyrządów na rynku, po upływie określonego okresu od chwili zakupu (jest to najczęściej dwanaście miesięcy), urządzenie przestaje normalnie funkcjonować. Niezbędne jest wykupienie tzw. abonamentu na kolejny rok użytkowania, a jest to wydatek przeważnie dość spory, bo wynoszący około kilku tysięcy złotych. Warto się więc dowiedzieć o tak niemiłej niespodziance jeszcze przed dokonaniem zakupu. Naturalną rzeczą jest, że żaden producent testera diagnostycznego nie będzie wykonywał aktualizacji oprogramowania za darmo. Każdy z nas przecież pracuje, aby osiągnąć zamierzone przez siebie korzyści. Chodzi tu tylko o to, aby klient przed zakupem dowiedział się w sposób jasny i przejrzysty jak często wykonywane będą aktualizacje oprogramowania, jakie to będą dla niego wydatki i czy przyrząd bez dokonywania kolejnych aktualizacji będzie funkcjonował i pracował normalnie na ostatniej zaktualizowanej wersji oprogramowania.
Także istotne jest, choć już mniej, jak z technicznego punktu widzenia wykonywana jest taka aktualizacja. Czy karta pamięci, na której jest oprogramowanie musi trafić do dystrybutora i na nią jest dogrywana kolejna wersja programu, czy dystrybutor dosyła nowe oprogramowanie na jakimś nośniku informacji do komputera PC (np. płycie CD), czy tak, jak to ma miejsce w tych najbardziej zaawansowanych przyrządach aktualizacje oprogramowania dokonywane są przez połączenia internetowe.
Równie ważną kwestią przy wyborze tego typu przyrządu jest język komunikacji przy obsłudze urządzenia. Oczywiście najlepiej jest, gdy urządzenie pracuje w języku polskim. Należy tu jednak zwrócić uwagę na jakość komunikatów pojawiających się na ekranie urządzenia. Niestety różnie jest z jakością tych tłumaczeń na naszym krajowym rynku. Dlatego bardzo ważną funkcją jest możliwość przełączania w przyrządzie dostępnych wersji językowych. W przypadku pojawienia się konkretnych wątpliwości istnieje możliwość interpretacji własnej tego samego komunikatu z języka oryginalnego, którym jest najczęściej język angielski.
W związku z wyjątkowo trudnym zagadnieniem, jakim jest z całą pewnością diagnostyka elektronicznych układów sterujących w samochodzie i pojawiającymi się przy użytkowaniu testera problemami i wątpliwościami, warto związać się z firmą mającą doświadczenie w tym trudnym temacie i cieszącą się zaufaniem klientów. Chodzi tu nie tylko o jakość tłumaczeń, ale o jakąkolwiek pomoc techniczną w przypadku pojawiających się w warsztacie konkretnych, często trudnych sytuacjach. Użytkując tester warto mieć świadomość, że w przypadku wystąpienia problemu, ze strony sprzedawcy urządzenia jest do naszej dyspozycji wysokiej klasy fachowiec – praktyk, znający wszelkie kwestie nie tylko ze strony teoretycznej, ale również praktycznej.


mgr Andrzej Kowalewski