Wyposażenie warsztatu

Do toczenia tarcz hamulcowych zamocowanych na osiach w samochodach osobowych, dostawczych ciężarowych oraz autobusach stosuje się specjalne urządzenia. Na rys. 4 do 9 pokazano urządzenia firmy HUNGER.
Przed podjęciem decyzji o toczeniu, tarcza musi być sprawdzona, a jej grubość może być mierzona w różnych punktach przy użyciu specjalnej suwmiarki z noniuszem i rozszerzonym kowadełkiem do kontroli czy grubości tarczy umożliwiającym jeszcze jej zregenerowanie. Z tego względu muszą być przestrzegane zalecenia producentów pojazdów; zwykle pozwalają oni na zmniejszenie grubości o 10%, np. jeśli oryginalna grubość wynosi 15 mm, to minimalna grubość może wynosić 13,5 mm. Przetaczając tarczę hamulcową zwiększa się żywotność każdej okładziny ciernej hamulców pomiędzy okresami serwisowymi. Czynność ta może się dodatkowo przełożyć na zwiększenie zysku warsztatu samochodowego oraz korzyść klienta, któremu można zaoferować przedłużenie gwarancji (jeśli tarcze będą przetaczane).

Tokarki do regeneracji tarcz bez ich zdejmowania
W wielu przypadkach regeneracja powierzchni tarczy hamulcowej na tokarce stołowej może być jedynie chwilowym lekarstwem na pulsacje pedału hamulca, nierównomierne zużycie okładziny lub piski hamulców. Dzieje się tak dlatego, że obrabiamy tarczę na zamocowaniu obcym w stosunku do piasty (centrowanie). Skuteczne hamowanie uzależnione jest od obracającej się powierzchni ciernej, która powinna być prostopadła do osi obrotów piasty. Dane dotyczące bicia bocznego odnoszą się do powierzchni czołowej piasty, powierzchni tarcia tarczy oraz całego zestawu.
Nadmierne bicie boczne w elemencie lub zestawie powoduje zwykle narzekania klienta odnośnie pisków hamulców lub pulsacji pedału hamulca. Pomijając uwagi klienta, spada również skuteczność hamowania.
Minimalne bicie boczne uzyskuje się przez zregenerowanie tarczy przy mocowaniu jej w warunkach roboczych (na piaście). Niektóre tarcze są tak osadzone, że wymagają dłuższego czasu do ich zdemontowania. Tokarka do regeneracji tarcz hamulcowych bez ich zdejmowania zaoszczędza czas i wysiłek niezbędny do zdemontowania tarczy. Użycie tokarki do regeneracji tarcz hamulcowych bez ich zdejmowania ułatwia mechanikom wykonanie pomiarów bicia, które są wymagane przed i po procesie regeneracji powierzchni.
Poniżej znajdują się wskazówki podawane przez większość producentów pojazdów:
- należy mierzyć bicie powierzchni tarcia na samochodzie;
- należy mierzyć bicie tarczy na samochodzie;
- należy mierzyć bicie piasty (wymienić piastę, jeśli bicie przekracza dopuszczalne wartości);
- po przetoczeniu należy sprawdź, czy zmierzone bicie znajduje się w dopuszczalnym zakresie.
Pomiary te można łatwo wykonać przy użyciu tokarki do regeneracji tarcz hamulcowych bez ich zdejmowania, jeśli w trakcie procedury konfiguracyjnej użyto czujnika zegarowego. Coraz większa liczba producentów pojazdów faktycznie potwierdza przydatność stosowania tokarki do regeneracji tarcz hamulcowych bez ich zdejmowania.

NIE WSZYSTKIE TOKARKI DO REGENERACJI TARCZ BEZ ICH ZDEJMOWANIA SĄ SOBIE RÓWNE!

Istnieją dwa rozwiązania: jedno z osadzeniem całego urządzenia na piaście samochodu (rys. 6), a drugie z oddzielnym napędem (rys. 7 i 8) i imakiem nożowym mocowanym w miejscu zdemontowanego zacisku hamulcowego.

ROZWIĄZANIE Z OSADZENIEM NA PIAŚCIE TOKARKI DO REGENERACJI TARCZ BEZ ICH ZDEJMOWANIA, Typ E 326a

Konstrukcja tokarki z osadzeniem na piaście posiada trzy główne cechy.
Po pierwsze. Jak przy wszystkich tokarkach tego typu, tokarka do regeneracji tarcz hamulcowych bez ich zdejmowania z osadzeniem na piaście jest urządzeniem niezależnym. Mechanizm napędowy jak i “skrawający” są integralnymi częściami zestawu tokarki. Podobnie jak tokarki stołowe, tokarka z osadzeniem na piaście posiada “pętlę sztywną” (ang. “Rigid Loop“) pomiędzy płaszczyzną podlegającą regeneracji a mechanizmem “skrawającym”. Zintegrowana konstrukcja gwarantuje, że mechanizm skrawający utrzymuje położenie prostopadłe do osi obrotów wirnika.
Dodatkowo przez sztywne połączenie piasty z tokarką, hałas powstający w trakcie procesu skrawania jest znacząco zredukowany (małe drgania), w wyniku czego również powierzchnia jest bardziej gładka.
Po drugie. Tokarka dołączana jest do piasty za pomocą przystawki umożliwiającej kompensację bicia piasty i tarczy. Regulacja kompensacji wykonywana jest szybko i prosto.
Celem jest regeneracja powierzchni ciernej tarczy prostopadle do osi obrotów. Pewna wielkość bicia bocznego jest zazwyczaj obecna w piaście. Dzięki kompensacji mechanicznej tego bicia, mechanizm “skrawający” umieszczony jest zawsze prostopadle do osi obrotów tarczy. Zapewnia to, że powierzchnia cierna tarczy odpowiada zakresowi bicia określonego przez producenta.
Ponadto, luz w łożysku piasty lub innych elementach pojazdu nie wpływa na proces przetaczania tarcz hamulcowych.
Po trzecie. Jeśli w procesie kompensacji wykorzystuje się czujnik zegarowy, mechanik może łatwo i szybko zmierzyć:
- bicie powierzchni ciernej;
- bicie promieniowe tarczy;
- bicie piasty.
Te parametry można zmierzyć przed i po procesie przetaczania bez zdejmowania tokarki. Oszczędza to czas i polepsza kontrolę jakości procesu przetaczania tarcz.

ROZWIĄZANIE TOKARKI DO REGENERACJI TARCZ BEZ ICH ZDEJMOWANIA Z MOCOWANIEM DO ZACISKU HAMULCOWEGO Typ E 336a

Ważne różnice to:
- osobny napęd tarczy oraz narzędzi skrawających;
- dołączając mechanizm skrawający do otworów mocowania jarzma zacisku hamulcowego zakłada się, że punkty mocowania są zawsze prostopadłe do osi obrotów tarczy; z tego względu kompensacja bicia nie jest nigdy konieczna;
- niższa cena w stosunku do modeli osadzanych na piaście; konstrukcja tokarek osadzanych na piaście wymaga bardziej skomplikowanego procesu wyt-warzania;
- tokarka E 336a zalecana jest przez wielu japońskich i azjatyckich producentów samochodów (Toyota, Hyundai, Nissan, Mazda itd.), podczas gdy tokarka osadzana na piaście, taka jak
E 326a, jest rekomendowana przez większość amerykańskich i europejskich producentów (Mercedes, Opel - GM, Chrysler, Ford).
Ogólnie rzecz biorąc, tokarka E 326a oferuje lepszy komfort i technologię, które przekładają się na różnicę w cenie. Tokarka E 336 jest również dobrym rozwiązaniem, charakteryzującym się mniejszym komfortem użytkowania oraz koniecznością zwracania uwagi na kształt i parametry elementów.
Do obróbki tarcz hamulcowych samochodów ciężarowych i autobusów stosuje się również dwa rodzaje urządzeń.
Pierwsze, to urządzenie ze zblokowanym imakiem nożowym (rys. 7) oraz drugie z narzędziem skrawającym mocowanym do zacisku hamulcowego (rys. 8).
W układach hamulcowych, szczególnie w samochodach ciężarowych, przyczepach i naczepach nadal królują bębny i szczęki, chociaż w nowych konstrukcjach na osiach przednich zauważa się wzrost rozwiązań tarczowych. Regeneracja bębnów hamulcowych powinna się odbywać również na specjalnych urządzeniach. Firma HUNGER proponuje do obróbki bębnów hamulcowych kilka maszyn.
Różnią się one między sobą wielkością i uniwersalnością zastosowania. Na rys. 9 pokazana jest maszyna B 325 do obróbki skrawaniem bębnów hamulcowych samochodów użytkowych.
Prawidłowo, zgodnie z zaleceniami producentów, bębny hamulcowe oprócz toczenia powinny być również szlifowane (rys. 10).
Wynika to stąd, że podczas hamowania na powierzchni ciernej wskutek bardzo dużych temperatur powstają miejscowe przegrzania i utwardzenie materiału. Nóż w trakcie toczenia takiego bębna w tych miejscach wyrywa materiał lub odginając się przechodzi dalej. Szlifując wnętrze bębna po toczeniu obrabiamy skutecznie również te twarde miejsca uzyskując doskonałą jakość powierzchni. W celu skrócenia czasu demontażu i montażu można na tych obrabiarkach toczyć bębny z piastami i kołami bliźniaczymi.
Stosując wyposażenie dodatkowe można również obrabiać tarcze hamulcowe, koła zamachowe oraz szczęki hamulcowe. Bardzo uniwersalną maszyną jest również wytaczarka HUNGER U 305 (rys. 11). Może ona obrabiać metodą wytaczania, obtaczania i szlifowania elementy hamulcowe, głowice, koła zamachowe i inne części lub zespoły. Uniwersalność z reguły oznacza szerokie zastosowanie, ale nie najwyższą jakość. Dlatego należy dążyć do zakupów urządzeń dedykowanych do konkretnych zadań. Tak jest również w przypadku tokarki do szczęk hamulcowych typ HUNGER F 308 (rys. 12).

Rys. 4. Tokarka Hunger E 326 a do tarcz samochodów osobowych i dostawczych z mocowaniem imaka nożowego na piaście koła.

Rys. 5. Tokarka Hunger E336 do tarcz samochodów osobowych i dostawczych z mocowaniem imaka nożowego w miejscu zacisku hamulcowego.

Rys. 6. Napęd tokarki Hunger E 336.

Rys. 7. Tokarka E 328 do tarcz samochodów użytkowych z mocowaniem imaka nożowego w przy maszynie.

Rys. 8. Tokarka E 328 do tarcz samochodów użytkowych z mocowaniem imaka nożowego w miejscu zacisku hamulcowego.

Rys. 9. Tokarka do bębnów Hunger B 325.

Rys. 10. Przystawka do szlifowania bębnów.

Rys. 11. Uniwersalna wytaczarka Hunger U 305.

Rys. 12. Tokarka do szczęk hamulcowych Hunger F 308.

Rys. 13. Szlifierka do czyszczenia szczęk Hunger S330/S331.

Rys. 14. Nitownica hydrauliczno-pneumatyczna Hunger N 332.

Rys. 15. Przyrząd do nitowania okładzin od dołu.

Mocowanie szczęk hamulcowych na różnego rodzaju zewnętrznych tarczach mocujących nie gwarantuje osiągnięcia dobrych wyników. Bywa, że po takiej obróbce hamulce piszczą oraz bardzo gwałtownie hamują niezależnie od nacisku na pedał hamulca. Prawidłowe ułożenie szczęk do obróbki jest możliwe jedynie na tarczy kotwicznej na osi samochodu. Odpowiednie ustawienie rozpieracza przed toczeniem zapewnia uzyskanie właściwego kształtu okładziny hamulcowej. Szczęki hamulcowe przed przynitowaniem nowej okładziny powinny być bardzo starannie wyczyszczone, ponieważ ewentualne zanieczyszczenia po przynitowaniu mogą się uwolnić i zluzować nit okładziny. Do profesjonalnego czyszczenia szczęk służy maszyna Hunger S 330/S331 (rys. 13).
Szczękę (bez okładziny!) przesuwa się ręcznie po bębnie z nawiniętym papierem ściernym, który wykonuje ruch obrotowy. W trakcie tej czynności szczęka jest prowadzona równolegle do powierzchni bębna. W samochodach użytkowych okładziny cierne są mocowane do szczęk hamulcowych za pomocą nitów.
Prawidłowe nitowanie powinno się odbywać na tzw. nitownicach (rys. 14).
Są to urządzenia z napędem pneumatycznym lub pneumatyczno-hydraulicznym. Wyposażone w odpowiednie do średnicy nita kowadełka i stemple gwarantują uzyskanie właściwej siły zacisku oraz kształtu zakuwki nita. Dobrym rozwiązaniem jest wyposażenie nitownicy w przyrząd (rys. 15) umożliwiający włożenie w otwory szczęki od razu wszystkich nitów i nitowanie z kształtowaniem zakuwki od spodu szczęki.

Ryszard Kłos
e-mail: klos@bestprod.com.pl