Motocykle

Podczas generalnego remontu klasycznego lub zabytkowego motocykla często wykrywamy nadmierne luzy pomiędzy współpracującymi elementami zawieszeń. Wynika to z dużego przebiegu i związanego z tym zużycia, zaniedbań serwisowych lub jest skutkiem działania korozji.

Zawieszenia starszych motocykli różnią się od zawieszeń współczesnych, w których wykorzystuje się najczęściej wahacz wleczony w zawieszeniu tylnym i teleskopy pracujące w układzie odwróconym w zawieszeniu przednim. Zabytkowe jednoślady mają najczęściej sztywno zamocowane tylne koło i przednie koło zawieszone na widelcu trapezowym. Te nieco nowsze mają klasyczny widelec teleskopowy przy przednim kole i znany z motocykli współczesnych wahacz wleczony w zawieszeniu tylnym, z tą różnicą, że wahacze pojazdów klasycznych są podparte najczęściej na dwóch elementach resorująco-tłumiących, zwanych potocznie teleskopami. Nieco rzadziej spotykamy motocykle z suwakowym zawieszeniem tylnego koła.

Naprawa przedniego zawieszenia
Naprawa zużytych teleskopów polega na wymianie rur nośnych (lag) i tulejek prowadzących. Zużyte lub porysowane wewnętrzne powierzchnie goleni to zazwyczaj powód do wymiany całych teleskopów. Niekiedy występują trudności z zakupem części zamiennych do teleskopów starszych motocykli, wówczas jedynym sposobem przywrócenia sprawności przedniego zawieszenia jest przetoczenie zewnętrznych powierzchni zużytych lag i wewnętrznych powierzchni goleni oraz dorobienie nowych tulejek prowadzących o wymiarach odpowiadających nowym średnicom. Niestety, taki sposób regeneracji obniża wytrzymałość teleskopów, dlatego nie jest wskazany przy likwidowaniu dużych luzów.
Likwidowanie luzów w przednim zawieszeniu trapezowym (wielowachaczowym) polega na wymianie zużytych tulejek i szpilek. Najtańsze zawieszenia trapezowe, nieposiadające wymiennych tulejek, wymagają dorobienia nadwymiarowych szpilek i rozwiercenia na odpowiednio większą średnicę otworów, w których pracują. Przy wyrobionych otworach w wahaczach dorobienie nadwymiarowych szpilek będzie konieczne także podczas regeneracji zawieszenia trapezowego, wyposażonego w wymienne tulejki. Tulejki te wykonane są najczęściej z brązu, rzadziej z żeliwa lub mosiądzu.

A co z tylnym zawieszeniem?
Naprawa tylnego zawieszenia wahaczowego sprowadza się do zlikwidowania luzów pomiędzy osią wahacza i samym wahaczem, a także wymiany lub regeneracji elementów resorująco-tłumiących (teleskopów) i współpracujących z nimi tulejek metalowo-gumowych. Wahacz motocyklowy może być łożyskowany w różny sposób, zależnie od tego należy stosować odpowiednią metodę. Wahacze łożyskowane na tulejach wymagają wymiany zużytych tulei i osi wahacza. Wahacze wyposażone w tuleje metalowo-gumowe, wymagają najczęściej wymiany tylko tych tulei, jednak jest to operacja bardzo trudna, gdyż należy rozpocząć ją od wstępnego usunięcia całej gumy z wnętrza tulei. Najlepiej zrobić to, wypalając gumę za pomocą niewielkich porcji benzyny (oczywiście wahacz musi zostać wcześniej wymontowany). Po usunięciu całej gumy trzeba wyjąć wewnętrzną tuleję metalową i delikatnie naciąć tę zewnętrzną, wciśniętą do wnętrza wahacza. Ostatecznie usuwamy zewnętrzną metalową tuleję przez przełamanie jej ścianek do wnętrza otworu osi wahacza. Jeżeli wahacz jest łożyskowany na łożyskach igiełkowych, to w zależności od konstrukcji trzeba wymienić całe łożyska, wyciskając je na prasie i wciskając nowe lub szlifując bieżnie i dobierając nowe nadwymiarowe rolki.
Usunięcie luzów w zawieszeniu suwakowym zacząć trzeba od wymiany kolumn suwaka wraz z dopasowanymi do nich tulejami. Obecnie trudno już kupić części zamienne do suwaków zabytkowych motocykli, dlatego w przypadku ich braku naprawa polega na dotoczeniu nadwymiarowych kolumn i rozwierceniu tulei umieszczonych w suwakach na wymiar pozwalający na swobodną, ale bezluzową współpracę z nadwymiarowymi kolumnami.

Jak poradzić sobie z luzami w kołach?
Najłatwiej wyeliminować luzy związane ze zużyciem łożysk kół jezdnych. Najczęściej wystarczy wymienić łożyska i ich uszczelnienia. Bywa, że otwory osadcze łożysk są już wybite i łożyska zamiast pozwolić się wcisnąć w otwory, wpadają w nie z luzem. Jeżeli luz jest naprawdę mały, wystarczy użyć preparatu do osadzania łożysk, który wklei je w otwór osadczy. Jeżeli jednak luz jest tak duży, że pozwala na boczne przemieszczenie łożyska, to konieczna będzie wymiana piasty koła lub bębna hamulcowego zintegrowanego z piastą, a w przypadku braku części zamiennej, regeneracja otworów osadczych, polegająca na ich roztoczeniu i wciśnięciu dotoczonych wcześniej tulejek. To będzie już droga i skomplikowana naprawa. 
Jeszcze trudniejsza czeka nas, jeżeli w kołach remontowanego motocykla nie zastosowano fabrycznie wymiennych łożysk maszynowych, lecz są one łożyskowane na konusach, podobnie jak w tanim rowerze. Jeśli wybite są tylko bieżnie konusów, to można je łatwo wymienić, gdyż znajdują się na gwintowanej osi koła. Jeżeli jednak mamy wżery w bieżniach wewnętrznych, to naprawa będzie trudniejsza. Polega ona na maszynowym przeszlifowaniu bieżni. Operacja uda się pod warunkiem, że uszkodzenia są niewielkie. W przypadku głębszych pozostaje poszukać sprawnej piasty lub przerobić posiadaną w ten sposób, aby można było w niej osadzić łożyska maszynowe. Nie każdą piastę da się tak przerobić, zależy to od jej konstrukcji, a dokładnie od tego, czy została wykonana na tyle solidnie, że starczy w niej miejsca na wytoczenie otworów osadczych na nowe łożyska maszynowe.
Luzy układu jezdnego motocykla, niezależnie czy występują w łożyskach kół jezdnych, czy w innym punkcie zawieszenia, zawsze dają pewne charakterystyczne zachowania motocykla podczas jazdy. Luzy w zawieszeniu przedniego koła powodują niestabilność prowadzenia i pewną opieszałość w reakcjach na ruchy kierownicą. Poza tym kierowca będzie odczuwał wibracje i słyszał stuki pochodzące z przedniego zawieszenia, nasilające się podczas pokonywania nierówności.
Luzy w zawieszeniu tylnego koła powodują nagłe przepadanie tyłu motocykla podczas pokonywania zakrętów. Wszystkie te objawy są nieprzyjemne dla kierującego i znacznie obniżają bezpieczeństwo jazdy, dlatego warto wyeliminować luzy zawieszeń kół motocyklowych, podczas kompleksowego remontu.

Rafał Dmowski